Page 457 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ (B) ¡ÍÃÚ≈√ ¡Â∂ ¿πµÂÍÃÚ≈√ (Immigration and Emigration)- ‹È√ø«÷¡≈ Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ (Population Mobility)
Ú∆ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘ÈÕ ‹Á «’√∂ Á∂Ù «Úæ⁄ «ÚÁ∂Ù ÂØ∫ ¡≈ ’∂ Ú√‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ √ø«÷¡≈ ÚË∂∂
‘πøÁ∆ ˛ ª ¿πµÊ∂ ‹È√ø«÷¡≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹∂’ «’√∂ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ ÚË∂∂ √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ «ÚÁ∂Ùª ”⁄ ‹≈ ’∂
«‘‰ Òæ◊Á∂ ‘È Âª ¿π√ Á∂Ù Á∆ ‹È√ø«÷¡≈ ÿ‡‰ Òæ◊Á∆ ˛Õ «ÚÁ∂Ùª ÂØ∫ ¡≈͉∂ Á∂Ù «Úæ⁄ ‹È√ø«÷¡≈ Á∂ ¡≈¿π‰
È≈Ò ¡ÍÃÚ≈√ (Immigration) ¡Â∂ ¡≈͉∂ Á∂Ù ÂØ∫ «ÚÁ∂Ù «Úæ⁄ ‹È√ø«÷¡≈ Á∂ «ÈÙ¥Ó‰ ˘ ¿πµÂÍÃÚ≈√ (Emigration)
’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ‹È√ø«÷¡≈ Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Ú∆ ÁØ Â∑ª Á∆ ‘Ø √’Á∆ ˛-ؘ≈È≈ ¡Â∂ ’πfi √Ó∂∫ Ò¬∆ ¡Â∂ √Ê≈¬∆ »Í «Úæ⁄Õ
Úæ‚∂-Úæ‚∂ Ù«‘ª «Úæ⁄ ؘ≈È≈ ÷≈Ȫ, ’≈÷≈«È¡ª ¡Â∂ ÁÎÂª «Úæ⁄ ’øÓ ’È Ò¬∆ ÒØ’ È∂Û∂-Â∂Û∂ Á∂ ÷∂Âª ”⁄Ø∫
¡≈™Á∂ ‘ÈÕ Ô≈Â≈ ¡≈«Á Ò¬∆ Ú∆ ÒØ’ «¬æË-¿πµË ¡≈™Á∂-‹ªÁ∂ ‘È, ’πfi ÒØ’ √Ê≈¬∆ »Í «Úæ⁄ Ú∆ ‘Û∑, Ì»⁄≈Ò,
ÔπæË ¡Â∂ ‘Ø ’≈’ª È≈Ò «¬’ ʪ ÂØ∫ Á»√∆ ʪ ”Â∂ ‹≈ ’∂ Ú√ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡ÍÃÚ≈√ ¿πµÂÍÃÚ≈√ Á∂ ’≈È Úæ÷-Úæ÷
√ø√«¥Â∆¡ª Á∂ «Ú¡’Â∆ √øÍ’ «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘ «¬’-Á»√∂ Á∂ «Ú⁄≈ª, Ì≈Ù≈, ÍÃÊ≈Úª, ∆Â∆-«Ú≈˜ª,
’Ò≈, «◊¡≈È, ⁄ÓÂ’≈, ÷≈‰-Í∆‰, Í«‘≈Ú≈, «‘‰-√«‘‰, ËÓ ¡≈«Á ÂØ∫ ‹≈‰» ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √øÍ’ Á∂ ’≈È
«¬’ √ø√«¥Â∆ Á»√∆ √ø√«¥Â∆ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ˛Õ ‹È√ø«÷¡≈ Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «Úÿ‡È ˘ Ú∆ ‹ÈÓ «ÁøÁ∆ ˛Õ
¡≈Ëπ«È’ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¡≈Ú≈‹≈¬∆ Á∆ √π«ÚË≈ ’≈È ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ

(÷) ‹È√ø«÷¡≈ Á∆ ÏÈ≈Ú‡ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ
(Composition of Population of Social Change)
‹È√ø«÷¡≈ Á∆ ÏÈ≈Ú‡ Á≈ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ ”Â∂ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ‹È√ø«÷¡≈ Á∆ ÏÈ≈Ú‡ ˘ ÂÀ¡ ’È «Úæ⁄
«Òø◊ ¡ÈπÍ≈Â, ¿πÓ, «Ú¡≈‘ √ÏøË, ’≈ØÏ≈, ÍË≈Â∆ ¡Â∂ ≈Ù‡∆¡Â≈ ¡≈«Á Á≈ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ ˛Õ ‹Á «¬È∑ª
’≈’ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ ˛ ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú∆ Í«ÚÂÈ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ¡√ƒ «¬æÊ∂ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’πfi ’≈’ª
Á≈ Úȉ ’ª◊∂:
(i) ¿πÓ (Age)- ‹∂’ «’√∂ Á∂Ù «Úæ⁄ «ÏË ÒØ’ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÈΩ‹Ú≈È ¡Â∂ Ïæ⁄∂ ÚË∂∂ ‘È Âª ¿πµÊ∂ Í«ÚÂÈ
˘ ‹ÒÁ∆ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈, «’™«’ «ÏË «Ú¡’Â∆ »Û∆Ú≈Á∆ ¡Â∂ Í«ÚÂÈ «ÚØË∆ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ÍÃÊ≈Úª
Á∂ ’·Ø Í≈ÒÈ ”Â∂ ˜Ø «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ÚË∂∂ ¿πÓ Á∂ ÒØ’ª Á∆ √ø«÷¡≈ Á∂ ÚË∂∂ ‘؉ ”Â∂ √À«È’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¿π‘ √Ó≈‹
’Ó˜Ø ‘πøÁ≈ ˛Õ ÈΩ‹Ú≈È ÒØ’ ÚË∂∂ ‘؉ ”Â∂ ¿π‘ Á∂Ù ¡Â∂ √Ó≈‹ ÈÚ∂∫ ⁄ÓÂ’≈ ’È «Úæ⁄ √ÓæÊ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πµÊØ∫ Á∂
ÒØ’ª Á∆ ’≈‹ Ù’Â∆ ÚË∂∂ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ «ÈÓ≈‰ ’øÓ ’È «Úæ⁄ √ÓæÊ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄
√Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’ ¥ªÂ∆¡ª ¡≈¿π‰ Á∂ ÓΩ’∂ ÚË∂∂ «‘øÁ∂ ‘È Í Á»√∂ Í≈√∂ ‹È√ø«÷¡≈ «Úæ⁄ ÈΩ‹Ú≈È
ÒØ’ª Á≈ ÚË∂∂ ¡ÈπÍ≈ ‘؉ ”Â∂ ¡ÈπÌÚ‘∆‰ ÒØ’ª Á∆ √ø«÷¡≈ Ú∆ ÚæË ‹ªÁ∆ ˛Õ ¡ÈπÌÚ Á∂ ¡«‘√≈√ È≈Ò √Ó≈‹
«Úæ⁄ ’¬∆ Âπ‡∆¡ª ‘؉ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ «‘øÁ∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ ¿πÓ ⁄È≈ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ
«Ò¡≈¿π‰ «Úæ⁄ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È ’≈’ ‘ÀÕ ÒÀ∫«‚√ È∂ Ú∆ «Ò«÷¡≈ ˛, ““Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ¿πÓ ⁄È≈
‹È√ø«÷¡≈ Á∂ √Ó≈«‹’ ’≈’ «ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛Õ””
(ii) «Òø’ (Sex) - √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬√Â∆-ÍπÙª Á≈ ¡ÈπÍ≈ Ú∆ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á≈ ˛, «‹È∑ª
√Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÍπÙª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ «¬√Â∆¡ª Á∆ √ø«÷¡≈ ÚË∂∂ ‘πøÁ∆ ˛, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «¬√Â∆¡ª Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆
‘∂·ª ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿πµÊ∂ Ï‘π-ÍÂÈ∆ ÍÃÊ≈ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ ‘πøÁ≈ ˛, Á»√∂ Í≈√∂ «‹æÊ∂ «¬√Â∆¡ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÍπÙª Á∆
√ø«÷¡≈ ÚË∂∂ ‘πøÁ∆ ˛, ¿πµÊ∂ Ï‘π-ÍÂ∆ ÍÃÊ≈ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ’ø«È¡≈ ÓπæÒ Á∆ ÍÃÊ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ÍÂÈ∆
ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ ÍπÙª «Úæ⁄ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ «¬√Â∆¡ª ˘ ⁄ø◊∂ ÍÂ∆ «ÓÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂
√Ó≈‹ª «Úæ⁄ «¬√Â∆¡ª Á∆ √Ó≈«‹’ ÍëÂÙ·≈ Ú∆ ¿πµ⁄∆ ‘πøÁ∆ ˛, «‹È∑ª √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÍπÙª Á∆ √ø«÷¡≈ ÚË∂∂ ‘πøÁ∆
˛, ¿πµÊ∂ Í«Ú≈ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍπÙª Á≈ ÍÃÌ»ÂÚ Ú∆ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹Á «’√∂ √Ó≈‹ Á∂ «Òø◊ ¡ÈπÍ≈ «Úæ⁄
¡øÂ ¡≈™Á≈ ˛, ¿πÁØ∫ Ú∆ ¿π√ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
(iii) «Ú¡≈‘ ÍæË (Marital Status)- «Ú¡≈‘ √Ó≈‹ Á∆ «¬’ ÍÃÓπæ÷ √Ó≈«‹’ √ø√Ê≈ ˛Õ «¬√Â∆-ÍπÙª Á≈ «Ú¡≈‘
ÍæË Ú∆ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Ò¬∆ Ó‘æÂÚÍ»È ’≈’ ˛Õ «‹È∑ª √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÍπÙª Á∆ √ø«÷¡≈ ÚË∂∂ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆
˛, ¿πµÊ∂ Ï‘π-ÍÂ∆ ÍÃÊ≈ ¡Â∂ «‹È∑ª «Úæ⁄ «¬√Â∆¡ª Á∆ √ø«÷¡≈ ÚË∂∂ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛, ¿πµÊ∂ Ï‘π-ÍÂ∆ ÍÃÊ≈ Í≈¬∆
‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ï≈Ò «Ú¡≈‘ ¡Â∂ Á∂∆ È≈Ò «Ú¡≈‘ Á∆¡ª ÍÃÊ≈Úª Ú∆ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘ÈÕ
«‹æÊ∂ Ï≈Ò-«Ú¡≈‘ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ ‘πøÁ∂ ˛, ¿πµÊ∂ Í«Ú≈ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‹ÒÁ∆ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÿæ‡ ¿πÓ «Úæ⁄ ‘∆ «Ú¡’Â∆
”Â∂ «˜øÓ∂Ú≈∆¡ª ¡≈ ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «Ú¡’Â∆ Á≈ Ó≈È«√’ «Ú’≈√ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈ Á≈ ’øÓ π’ ‹ªÁ≈ ˛, ’Ó˜Ø ¡Â∂

450 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY