Page 460 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAB: √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ

ÍÃØ. √È È∂ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ ˘ ÍÃ∆Ì≈«Ù ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛, ““«’√∂ ¿πÁ∂Ù ‹ª ¿πÁ∂Ùª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ¡ÍÃÂæ÷ ¡Â∂ È؇
™⁄ ÙÃ∂‰∆ Á∂ √≈ËȪ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ ˛Õ”” «¬√ Í«Ì≈Ù≈ ˘ √Ófi‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ÍÃØ. √È È∂ ’πfi
¿πÁ≈‘‰ «ÁæÂ∂ ‘ÈÕ Âπ√ƒ Áæ«√¡≈ ˛ «’ ‹∂’ Ó’≈È Ï‰≈¿π‰≈ √≈‚≈ ¿πÁ∂Ù ˛ ª Ó’≈È Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ ’øÓ
«Úæ⁄ Ò¬∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ √Óæ◊∆ «¬√ Á≈ ÍÃÂæ÷ √≈ËÈ ‘ج∆Õ «¬√ Á≈ ¡ÍÃÂæ÷ √≈ËÈ Ó’≈È Ï‰≈¿π‰ «Úæ⁄ ÍÃÔπ’Â
√Óæ◊∆ ˘ ω≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ¿πÍ’‰ ¡Â∂ Ó’≈È «ÈÓ≈‰ Á∆ ’Ò≈ ‘ج∆Õ «¬√ Â∑ª √Óæ◊∆ ω≈¿π‰ Á∂ ¿πÍ’‰
¡Â∂ Ó’≈È «ÈÓ≈‰ Á∆ ’Ò≈ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ ‘ج∆Õ «¬√ Â∑ª ‹∂’ √≈‚≈ ¿πÁ∂Ù «Ò÷‰≈ ˛ ª Î≈¿»È‡∂È Í∂È «¬√
Á≈ ÍÃÂæ÷ √≈ËÈ ‘ج∂ ¡Â∂ ¡ÍÃÂæ÷ √≈ËÈ Î≈¿»È‡∂È Ï‰≈¿π‰ Á∆ √Óæ◊∆, ÓÙ∆Ȫ ¡Â∂ Î≈¿»È‡∂È Í∂È-«ÈÓ≈‰ Á∆
’Ò≈ ‘ج∆Õ «¬‘ ¡ÍÃÂæ÷ √≈ËÈ ‘∆ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ¡Ë∆È «’√∂ ¿πÁ∂Ù Á∆ Í»Â∆ Á∂ ¡ÍÃÂæ÷ √≈ËÈ ¡Â∂
«ÈÓ≈‰ Á∆ ’Ò≈ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ
Ò∂Í∆¡ Á∂ ¡Èπ√≈, ““ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á∂ ¡Ê ¿πÈ∑ª «ÚË∆¡ª, «◊¡≈Ȫ ¡Â∂ Á’ÙÂ≈Úª ÂØ∫ ˛, «‹È∑ª Á∆ √‘≈«¬Â≈
È≈Ò ÓÈπæ÷ ÌΩ«Â’ ¡Â∂ ‹À«Ú’ Âæʪ ˘ ’ø‡ØÒ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√Â∂Ó≈Ò «Úæ⁄ «Ò¡≈™Á≈ ˛Õ”” «¬√∂ Í«Ì≈Ù≈ ÂØ∫ ÍÂ≈
Òæ◊Á≈ ˛ «’ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ÌΩ«Â’ ¡Â∂ ‹À«Ú’ Âæʪ ˘ ’ø‡ØÒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ˜»ª Á∆
Í»Â∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄, ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ ¿π‘ «ÚË∆ ˛ ‹Ø ÓÈπæ÷∆ ¿πÁ∂Ù Á∆ Í»Â∆ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁøÁ∆
˛Õ ¡≈◊ÏÈ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á≈ Ì≈Ú «’√∂ «ÚË∆ È≈Ò ˛Õ «¬√ Á∂ ¡Ë∆È Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∂ ¿πÍ’‰
¡Â∂ «◊¡≈È Á∆¡ª Ù≈÷≈Úª ¡≈™Á∆¡ª ‘È, «‹È∑ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «ÈÓ≈‰ ’Ò≈ «Ú’«√ ‘πøÁ∆ ˛Õ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á≈
√ÏøË ÌΩ«Â’ √ø√«¥Â∆ ¡Â∂ ¿πÁÔØ«◊’ ’Ò≈Úª È≈Ò ˛Õ
ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂˜ È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ ˘ ¡√ƒ ¡√≈È∆ È≈Ò Á∂÷ √’Á∂ ‘ªÕ
ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ «¬’ ‘∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ¡æ◊∂ ÚæËÁ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ Âæ’ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á∂ √Ó≈‹ ”Â∂ Ò◊≈Â≈ ÍÀ‰
Ú≈Ò∂ ÍÃÌ≈Ú Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈ √’Á∂ ‘ÈÕ È≈Ò ‘∆ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Ó»Â, Ó≈Í, ÔØ◊ ¡Â∂ ÍÃÁÙÈ ÔØ◊ ˛, «¬√ Ò¬∆
ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á∂ √Ó≈‹ ”Â∂ ÍÀ‰ Ú≈Ò∂ ÍÃÌ≈Ú Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ””
Â’È∆’∆ (ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’) ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ (Technology and Social Change)
Ø
π
Ã
Ã
Ø
Ø
π
ø
Í¿ÁÔ«◊’ ‹ª Í¿ÁÔ«◊’∆ ’≈’ ¡Â √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á«Ó¡≈È ◊«‘≈ √ÏË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Í«ÚÂÈ
Ø
∂
«Úæ⁄ Úææ÷-Úæ÷ √Ïø˪ ”⁄ Â∂˜∆ È≈Ò ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ Á≈ ÈÚ∆¡ª «ÚË∆¡ª, ÈÚ∂∫ ⁄ÓÂ’≈ª ¡Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ
Á∂ ÈÚ∂∫ Â∆«’¡ª Á≈ «Ú’≈√ ˛Õ ÷πÁ ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂˜ È∂ «’‘≈ ˛ «’ √≈‚∂ Ôπæ◊ Á∆ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È
ÿ‡È≈ Í»ø‹∆Ú≈Á È‘ƒ ˛, ÏÒ«’ ÔøÂ∆’‰ (Mechanization) ˛, «‹√ Á ¡≈Ëπ«È’ Í»ø‹∆Ú≈Á ’∂ÚÒ «¬’ ¿πÍÎÒ
‹ª ◊Ω‰ ¿πÂÍ≈ÁÈ ˛Õ ‘π‰ √≈˘ ¡ÈπÌÚ ‘Ø «‘≈ ˛ «’ «¬√ ÔøÂ∆’‰ È∂ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ Á∂ Â∆«’¡ª ¡Â∂ «¬æÊØ∫
Âæ’ «’ «Ú⁄≈ª Âæ’ ˘ Ú∆ ’≈Î∆ ’πfi ÏÁÒ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¡æ‹ ÈÚ∂∫ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ È∂ √Ó≈«‹’ √Ïø˪, ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ¡Â∂
Ì»«Ó’≈Úª Â∂ √ø◊ë‘ »Í «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ ˘ ÏÁÒ‰ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬æÊ∂ ¡√ƒ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’
’≈’ª ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂȪ Á∂ √ÏøË ”Â∂ «Ú⁄≈ ’ª◊∂ ¡Â∂ «¬æÊ∂ ‹≈ȉ Á≈ ÔÂÈ ’ª◊∂ «’ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’
’≈’ «’√ Â∑ª ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÷∂Âª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ «Ò¡≈¿π‰ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ
A. ÔøÂ∆’‰ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ- ¡æ‹ Á∂ «Ú«◊¡≈È ¡Â∂ ÍÃØ¿πÁÔØ«◊’ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ⁄ÓÂ’≈ª ¡Â∂ ÷Ø‹ª Á≈
«ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ ˛Õ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ÍÃÀµ√, Í‘∆¡≈, Ì≈Î «¬ø‹‰, ‹‘≈˜, Ó؇ ’≈, ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜, ‡À’‡, ‡ÀÒ∆ÎØÈ,
∂«‚˙, ‡ÀÒ∆«Ú˜È, «Ï‹Ò∆, ‡≈¬∆Í ≈¬∆‡, ’ø«Í¿»‡, ◊øÈ Í≈¿»‚, ¡‰» ÏøÏ ¡≈«Á Á∂ ⁄ÓÂ’≈ È∂ ‹∆ÚÈ Á∂
Úæ÷-Úæ÷ ÷∂Âª «Úæ⁄ ¡Ó»Ò Í«ÚÂÈ «Ò¡≈ «ÁæÂ∂ ‘ÈÕ

È؇√ ÓÀ’≈¬∆Ú Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ Ì≈Î Á∂ «¬ø‹‰ Á∂ ⁄ÓÂ’≈ È∂ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂
≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ ˘ «¬øÈ≈ ÍÃÌ≈«Ú ’∆Â≈ ˛, «‹øÈ∆ ÷πÁ ¿π√ Á∂ ⁄ÂÓ’≈ È∂ Ú∆ ’ÒÍÈ≈
È‘ƒ ’∆Â∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ

¡≈◊ÏÈ È∂ ∂«‚˙ Á∂ ⁄ÓÂ’≈ Á∂ ’≈È ÍÀÁ≈ AE@ Í«ÚÂȪ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ √Í≈¬∆√ (Spicer) È∂
¡È∂’ª ¡«‹‘∂ ¡«Ë¡ÀȪ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛, «‹√ ÂØ∫ «¬‘ ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ ¤Ø‡∂ ÔøÂª Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò È≈Ò ‘∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 453