Page 123 - DSOC102_Social Institutions

√Ó≈«‹’ √√ßÊ≈Ûª

È؇ ‘Ø √Ó≈«‹’ √Ó»‘ª ÂØ∫ Í«‘Òª ˛, «’™«’ «¬‘ √Ó»‘ √æÂ≈ Á∂ È≈Ò «ÓÒ ’∂ ’øÓ ’Á≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ≈‹È∆«Â’ √Ó≈‹
Ù≈√Â «¬√ Á∂ ’øÓª Á∆ ‹ª⁄ ’Á≈ ˛, «ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ «¬√ Á∂ ◊À-’øÓª (Disfunctions) Á∆ ‹ª⁄ ’Á≈ ˛Õ
ÓÀ’√ Ú∂Ï È∂ ÈΩ’Ù≈‘∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ Ë≈È≈ ˘ ÍÃøÍ≈◊ ¡≈ÁÙª ¡Â∂ ÓÈπæ÷ª ÂØ∫ ‘æ‡ ’∂ «Ú⁄≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿π√
Á∂ ¡Èπ√≈ «’√∂ Ú∆ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Óø«˜Ò ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ÈΩ’Ù≈‘∆ Á∆ ˜» ӫ‘√»√ ‘πøÁ∆ ˛Õ ÚÂÓ≈È
√Ó≈‹ Á∆ ◊πøfiÒÁ≈ ¡Â∂ ÚËÁ∂ ÷«⁄¡ª È∂ ÈΩ’Ù≈‘∆ ˘ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ ¡æ‹ Á∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡≈‘ÓØ-√≈‘Ó‰∂
Á∂ √Ïø˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÍÃ◊Â∆ Á∆ ’ÒÍÈ≈ È‘ƒ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ
¡≈Ëπ«È’ ‹∆ÚÈ Á∆ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ Í»È ÂΩ ”Â∂ Úæ÷ ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ Ì»«Ó’≈Úª, √ø√Ê≈Úª, «‘æ ¡≈«Á È∂ «⁄øÂÈ ˘
ÈÚƒ «ÁÙ≈ «ÁæÂ∆ ˛Õ ¡Àµ√. ¡ÀµÈ. ¡≈¬∆‹ø‚∂‡ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄-“√Ó≈‹ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∆¡ª √ø√Ê≈Úª ˘ «ÈøÂ
ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ √≈ËÈ, ÓÈπæ÷∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ ¿πÁ∂Ù ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ √∂Ú≈ Á∂ ÈÚ∂∫ ÓΩ«’¡ª Á≈ «Ú’≈√ ’È≈
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ Óπæ÷ «¬’≈¬∆ ˘ «ÈÔ«Ó ¡Â∂ ÍÃÙ≈√«È’ √Óæ«√¡≈Úª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ”
∂
∂
Ø
æ
∂
À
∂
∂
∂
ø
π
Ó’≈¬∆Ú ¡Â Í‹ È ÚÂÓ≈È ◊fiÒÁ≈ √Ó≈‹ «Ú⁄ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «ÚÙÒÙ‰ ’Á ‘¬ «’‘≈ «’ ““¡≈Ë«È’ √Ó≈‹
π
∂
∂
æ
Á∆ Ó◊ ˛, ¿Í⁄≈«’ «ÈÔÓ, ¿Í⁄≈«’ √Â≈ ¡Â ¡«Ë’≈, «‘ª ¡Â Ò≈Ì Á∆ ‘Á, √ÍÈ «¬’≈¬∆ Á √ÏË «Ú⁄
æ
æ
ø
ø
∂
π
»
π
æ
ø
Ø
¤‡∆¡ª-¤‡∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª «Ú⁄ «Ó‘ÈÂ-Ú‚, «¬√ ˘ «¬fi ’«‘ √’Á ‘ª, √≈ÚË≈È∆ ÍÚ’ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈
æ
∂
ø
»
ø
Ø
√◊·È≈ÂÓ’ Í ¡Â Í ˛-È’Ù≈‘∆Õ
∂
»
»
ø
Ω
ÓÀ’√ Ú∂Ï Á∂ ¡Èπ√≈ ÈΩ’Ù≈‘∆ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª «¬√ Â∑ª ‘È-
A. «ÚÙ∂Ù ’≈˘Èª ¡Â∂ «ÈÔÓª Á∂ ¡Ë∆È ¡«Ë’≈«’ (Official) ‘æÁ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ÷∂Â, «¬√ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆
«’√∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ √Ê≈«Í ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π√ Á∂ ¡‘πÁ∂ È≈Ò √Ïø«Ë ¿π√ ˘ ¡«Ë’≈ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∂ ‘È, «¬√ ¡‘πÁ∂
Á≈ ¿π√ Á∂ «Èæ‹∆ ‹∆ÚÈ È≈Ò ’ج∆ √ÏøË È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ
B. ‘∂’ ¡‘πÁ≈ √æÂ≈ Á∂ ¿πµ⁄ ÍæË (Hierarchy) È≈Ò Í»≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π√ ÂØ∫ ‘∂·Ò≈ ‘∂’ ¡‘πÁ≈ ¿π√ Á∂ ¡Ë∆È
‘πøÁ≈ ˛Õ
C. √ø◊·È Á≈ ÍÃÙ≈√È «Ò÷Â∆ Á√Â≈Ú∂˜ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ÍÃ∆÷‰ Á∆ ˜»Â
‘πøÁ∆ ˛Õ
æ
æ
Ø
∂
∂
Ω
∂
∂
∂
æ
D. È’Ù≈‘∆ «Ú⁄ ⁄ÔÈ Ô◊Â≈ ¡Â √ÓÊ≈ Á∆ «ÈÍ÷Â≈ Á ¡Ë≈ ” ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «’√ ¡‘Á È≈Ò
π
»
Ã
∂
π
ø
√Ï«Ë Ô◊Â≈ ¡Â √ÓÊ≈ Á≈ ‘‰≈ ¡‘Á Á∆ Í≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ˜∆ ˛Õ
∂
Ø
æ
Ø
E. «‹√ «Ú¡’Â∆ Á∆ Í»È ’≈Ò∆’ «ÈÔπ’Â∆ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ Ï‘π √÷ ˛ ª Ú∆ ¿π‘ Ȫ‘ Á∂ Ï≈Ï
«√æË ‘πøÁ≈ ˛Õ
F. ÍÃÙ≈√’ ¡≈͉∂ ’øÓª Á≈ ÓπÒª’‰, ’À∆¡ Á∆ ÍÃ◊Â∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’Á∂ ‘È, «¬‘ ÓπÒª’‰ ÔØ◊Â≈,
¡‘πÁ∂ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬È∑ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÈΩ’Ù≈‘∆ √«‘‹ ¡Â∂ Â≈«’’
√≈ËÈ ˛ ‹Ø √Ó≈‹, «¬’æ· ¡Â∂ √Ó»‘ ˘ «ÚÚ√Ê≈ ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛Õ Ú∂Ï Á∆ Ë≈È≈ ˘ È’≈«¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈Õ
ÈΩ’Ù≈‘∆ √Ó≈‹ Á∆ Â≈«’’ (Rationable), «ÚÚ√«Ê (Orderly) ¡Â∂ ¿πÁ∂Ù (Objective) ÂøÂ (Setup)
ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛, «¬√ Á∂ ÓÀ∫Ï ’≈ØÏ≈∆ √πæ«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’Á∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ √∂Ú≈ ’≈Ò «Úæ⁄ ÂÈ÷≈‘, Ì«Úæ÷ «ÈË∆,
ÍÀÈÙÈ ¡≈«Á Á≈ Ò≈Ì «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ÈΩ’Ù≈‘∆ √Ó»‘ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ’ÂÚª ÍÃÂ∆ «ÈÙ·≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
ÈΩ’Ù≈‘∆ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂ ÍÃÂ∆ «÷æ⁄ ‘πøÁ∆ ˛, ¿π‘ ¿πÂÍ≈ÁÈ ’È Ú≈Ò∂ Ó˜Á»ª ÂØ∫ ¡Òæ◊ ‘πøÁ≈ ˛, ¿π‘ ’øÓ
ÒÀ∫Á∆ ˛, ’øÓ ’Á∆ È‘ƒ ˛Õ
«¬√ Ò¬∆ ÈΩ’Ù≈‘∆ «Úæ⁄ ¡ÈπÙ≈√È ¡Â∂ √ø’ÒÍ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ’ÂÚ «ÈÚ≈‘ Á∂ √Ó∂∫ ¿π‘ «ÈÔÓª Á≈ Í≈Ò‰
’Á∂ ‘ÈÕ ‘Ø ’øÓ ˘ ¿π‘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ‹ª ‘Ø «ÈÔÓª ˘ «’√∂ ‘Ø ”Â∂ æ÷ ’∂ È‘ƒ ’Á∂Õ «¬√ Ò¬∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈
˛ «’ ÈΩ’Ù≈‘∆ Á≈ ÂøÂ, «ÚÚ√«ÊÂ, «ÈÔÓ, ¡ÈπÙ≈«√ ¡Â∂ √ÓæÊ ˛, «¬√ ÂØ∫ ¿πÒ‡ ‹∂’ ÈΩ’Ù≈‘∆ ’πfi ’Á∆
˛ ª ¿π‘ ¿π√ Á∂ ◊À-’øÓ ’‘∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈. ’∂. Ó‡È È∂ «¬√ ˘ ÈΩ’Ù≈‘∆ Ò¬∆ ◊À-’øÓ Áæ«√¡≈ ˛Õ
«‹æÊØ∫ Âæ’ ¡ÈπÙ≈√È Á∆ ◊æÒ ˛-ÈΩ’Ù≈‘∆ Á∆ ‹∆ÚÈ-ÙÀÒ∆ Á≈ «¬’ ¡ø◊ ω ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ ‹∆ÚÈ ÓπæÒ Á∂ »Í
«Úæ⁄ «Ú’«√ ‘πøÁ≈ ˛Õ √Ë≈‰ «‘æÂ, ‹≈Â∆ «˜øÓ∂Ú≈∆, Ì≈ÚÈ≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ «‘æª Á∆ Í»Â∆ Ó‘æÂÚÍ»È ˛Õ «¬‘
ÈΩ’Ù≈‘∆, ¡≈‘ ÁøÏ ’≈È √’≈ ˘ Ú∆ Èπ’√≈È Í‘πø⁄≈™Á∆ ˛Õ ÈΩ’Ù≈‘∆ Á∆ «¬’ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛-√æÂ≈ È≈Ò
‹πÛ∂ «‘‰≈, ¿π‘ √æÂ≈ ⁄Ò≈¿π‰ «Úæ⁄ ÓÁÁ ’Á∆ ˛, ¿π√ «Úæ⁄ ÷πÁ ˘ Ù’Â∆ √øÍÈ ’È Á∆ «¬æ¤≈ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ
¡«ËÈ≈«¬’ Ú≈Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √æÂ≈ √≈∂ ’∂∫Á ¿π√ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
‹ÈÂøÂ ¡Â∂ ÈΩ’Ù≈‘∆ (Democracy and Bureaucracy)- «¬‘ Ú∆ √æ⁄ ˛ «’ ÓÁªË ÈΩ’Ù≈‘∆ ÓπæÒ‘∆‰ ‘∆
‘Ø ‹ªÁ∆ ˛, ÍÃø» «¬‘ Ú∆ ™È≈ ‘∆ √æ⁄ ˛ «’ ÈΩ’Ù≈‘∆ «Úæ⁄ Ó»Ò √øÁÌ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‘∂’ ÈΩ’Ù≈‘∆ «Úæ⁄
√ø√Ê≈◊ ⁄È≈ Á∂ ¡Èπ√≈ Ó»Ò «ÚÚ√Ê≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Ó»Ò «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª Ó»Ò «ÚÚ√Ê≈Úª Í≈¬∆¡ª
116 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY