Page 134 - DECO401_MICROECONOMIC_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñF: Óø◊ ¡Â∂ Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ Á∂ «√˪Â

«⁄æÂ F.AB Óß◊ «Úæ⁄ √ß’π⁄È ¡Â∂ Óß◊ «Úæ⁄ ’Ó∆ Á∂ ¡ßÂ ˘ √ÍæÙ‡ ’ «‘≈ ˛Õ DD ¡ß«Ì’ Óß◊ Ú¥ ˛Õ DD È؇
Óß◊ Ú¥ Á∂ ‘A’ «ÏßÁ± È≈Ò Óß◊ «Úæ⁄ ÁØ Úæ÷-Úæ÷ ’Ó∆¡ª √ßÌÚ ‘ÈÕ «¬’ «¬‘ ˛ «’ «¬’ ‘∆ Óß◊ Ú¥ DD Á∂ ‘A’
«ÏßÁ± ÂØ∫ √ß⁄ÒÈ ’’∂ ‘B’ «ÏßÁ± ”Â∂ Óß◊ Á∆ Ó≈Â≈ Á≈ OQ ÂØ∫ ÿæ‡ ‘Ø ’∂ OQ ‘Ø ‹≈‰≈Õ Óß◊∆ ◊¬∆ Ó≈Â≈ Á≈ ÿæ‡
1
‘؉≈ ’∆Ó Á∂ OP ÂØ∫ ÚæË ’∂ OP ‘؉ Á∂ ’≈È √ßÌÚ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬√ ˘ Óß◊ «Úæ⁄ √ß’π⁄È «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Á±√≈
1
«¬‘ ˛ √≈∆ Óß◊ Ú¥ DD Á≈ «÷√’ ’∂ D D ‘Ø ‹≈‰≈Õ ¡ß«Ì’ ’∆Ó OP ”Â∂ ¿πÍÌØ◊Â≈ Ú√± Á∆ OQ Ó≈Â≈
1 1
÷∆ÁÁ≈ √∆, «‹√ ˘ DD Óß◊ Ú¥ Á∂ ‘A’ «ÏßÁ± È≈Ò «Á÷≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Í ‘π‰ ¿π‘ «¬√ ’∆Ó ”Â∂ OQ Ó≈Â≈
1
÷∆ÁÁ≈ ˛Õ «‹√ ˘ D D Ú¥ Á∂ ‘C’ «ÏßÁ± È≈Ò «Á÷≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Óß◊ Ú¥ «Úß⁄ «¬‘ «÷√’≈¡ (DD ÂØ∫ D
1 1 1
D ) ’∆Ó «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ Á∂ ’≈È È‘ƒ, ÏÒ«’ Óø◊ Á∂ ‘Ø «ÈË≈’ Âæª Á∂ ’≈È √øÌÚ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Óø◊ «Úæ⁄
1
«¬‘ Í«ÚÂÈ Óø◊ «Úæ⁄ ’Ó∆ ¡÷Ú≈™Á≈ ˛Õ
F.H Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ (Elasticity of Demand)

«’√∂ Ú√» Á∆ Óø◊, «ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ ’∆ÓÂ, ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ √Ïø«Ë Ú√» Á∆ ’∆Ó ”Â∂
«ÈÌ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ “Óø◊ Á∆ ÒØ⁄” ÂØ∫ «¬‘ ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ «’√∂ Ú√» Á∆ ’∆Ó ¡Â∂ ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ
Â∂ √Ïø«Ë Ú√» Á∆ ’∆Ó «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘؉ È≈Ò ¿π√ Ú√» Á∆ Óø◊ Á∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ «’øÈ≈ Í«ÚÂÈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ ‚»Ò∆ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““«¬’ Ú√» Á∆ ’∆ÓÂ, ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ √Ïø«Ë Ú√» Á∆ ’∆Ó «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ
‘؉ È≈Ò ¿π√ Ú√» Á∆ Óø◊∆ ◊¬∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂÈ Á∂ È≈Í ˘ Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ”” (The
elasticity of demand measures the responsiveness of the quantity demanded of a good to change
in its price, price of other goods and changes in consumer’s income. —Dooley) ¡Â∂ Óø◊ Á∆ ÒØ⁄
Óπæ÷ »Í «Úæ⁄ «ÂøÈ Â∑ª Á∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛- A. Óø◊ Á∆ ’∆Ó ÒØ⁄ (Price Elasticity of Demand), B. Óø◊ Á∆ ÒØ⁄
(Income Elasticity of Demand), ¡Â∂ C. Óø◊ Á∆ ‡∂„∆ ÒØ⁄ (Crose Elasticity of Demand)Õ

Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ Á≈ ¡Ê
Óø◊ Á∆ ÒØ⁄, Óø◊ Á∂ «’√∂ √ø«÷¡≈ÂÓ’ «ÈË≈’ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÍÃÂ∆Ù ͫÚÂÈ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ÎÒ√»Í Óø◊
Á∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÍÃÂ∆Ù ͫÚÂÈ Á≈ ¡ÈπÍ≈ ˛Õ

F.I Óø◊ Á∆ ’∆Ó ÒØ⁄ (Price Elasticity of Demand)

‹∂’ ‘Ø ◊æÒª Ï≈Ï «‘‰, «¬’ Ú√» Á∆ ’∆Ó «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘؉ È≈Ò ¿π√ Ú√» Á∆ Óø◊∆ ◊¬∆ Ó≈Â≈
«Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂÈ Á∂ È≈Í ˘ Óø◊ Á∆ ’∆Ó ÒØ⁄ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ’∆Ó «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÍÃÂ∆ÙÂ
Í«ÚÂÈ ¡Â∂ Óø◊ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÍÃÂ∆Ù ͫÚÂÈ Á∂ ¡ÈπÍ≈ Á∂ Ï≈Ï ‘πøÁ∆ ˛Õ (It is euqal to the ratio of
the percentage change in quantity demanded to a percentage change in the price.) «¬‘ «¬√ ◊æÒ
˘ È≈ÍÁ∆ ˛ «’ Ú√» Á∆ ’∆Ó «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘؉ È≈Ò ¿π√ Á∆ Óø◊∆ ◊¬∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ «’øÈ≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈
˛Õ Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ ¿π√ ¡ÈπÍ≈ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∆ ˛, «‹√ ”Â∂ ’∆Ó Úˉ ”Â∂ Óø◊ «Úæ⁄ √ø’π⁄È ¡Â∂ ’∆Ó ÿ‡‰ ”Â∂
Óø◊ «Úæ⁄ «Ú√Ê≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ Óø◊∆ ◊¬∆ Ó≈Â≈ ¡Â∂ ’∆Ó «Úæ⁄ ¿πÒ‡ √ÏøË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ Óø◊ Á∆ ÒØ⁄
˘ ‰≈ÂÓ’ (ó) «⁄øÈ∑ È≈Ò ÍÃ◊‡ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «ÒÍ√∆ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““«’™«’ Óø◊ Ú¥ Á≈ „Ò≈‰ ‰≈ÂÓ’
‘πøÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ’∆Ó ¡Â∂ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘Ó∂Ù≈ ¿πÒ‡ «ÁÙ≈Úª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬’ Í«ÚÂÈ ËÈ≈ÂÓ’
¡Â∂ Á»√≈ ‰≈ÂÓ’ ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ Á∂ È≈Í ˘ ‰≈ÂÓ’ ω≈ Á∂Ú∂◊≈Õ”” (Because of the negative
slope of the demand curve, the price and the quantity will always change in opposite directions.
One change will be positive and the other negative, making the measured elasticity of demand
negative. -Lipsey)Õ Í ÍÃÊ≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ‰≈ÂÓ’ «⁄øÈ∑ ˘ ¤æ‚ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Óø◊ Á∆ ’∆Ó ÒØ⁄ ˘
√ø«÷¡≈ «Úæ⁄ ÍÃ◊‡ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‹∂’ ¡≈¬∆√ ’∆Ó Á∆ ’∆Ó «Úæ⁄ A@ ÍÃÂ∆Ù ’Ó∆
«¬√ Á∆ Óø◊∆ ◊¬∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ AE ÍÃÂ∆Ù Ú≈Ë≈ «Ò¡≈™Á∆ ˛, ¿πÁØ∫ Óø◊ Á∆ ÒØ⁄ ‘∂· «Ò÷∆ ‘ØÚ∂◊∆-
15%
E d = - ) ( ) 10% = 1.5
(
−

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 129