Page 410 - DECO401_MICROECONOMIC_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-BC : Ï≈˜≈ ¡√ÎÒÂ≈ : ¡Ê ¡Â∂ √ØÂ

“‘Ø Ú√±¡ª” ¿π‘ Ú√±¡ª ‘È ‹Ø Ú«‹ÂÂ≈ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˘ ª ͱ≈ ’Á∆¡ª ‘È Í ÍzÂ∆Áß«ÁÂ≈ Á∆ Ù ˘ È؇
È‘∆∫Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ Ú√±¡ª Ï≈˜≈ ¡√ÎÒÂ≈ Á≈ «¬’ √Ø ‘ÈÕ

È؇√ Ï≈˜≈ ¡√ÎÒÂ≈ ÂØ∫ Ì≈Ú ¿π√ √«ÊÂ∆ È≈Ò ˛ «‹√ «Úæ⁄ Ï≈˜≈ ÂßÂ, ‹Ø Óß◊ ¡Â∂
ͱÂ∆ Á∆¡ª Ù’Â∆¡≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛, ÷πÁ ‘∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í «¬’ ’πÙÒ √≈ËÈ Úø‚ Ò¬∆
’≈Î∆ È‘ƒ ˛Õ

BC.D ◊À-Ú«‹Â Ú√»¡ª ¡Â∂ Ï≈˜≈ ¡√ÎÒÂ≈
(Non-Excludable Goods and Market Failure)

ÍÃÂ∆Áø«ÁÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ◊À-Ú«‹Â Ú√»¡ª Á∆ Úø‚ ÁØ ÙÃ∂‰∆¡ª «Úæ⁄ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛-

(i) √Ó»«‘’ √øÍÂ∆ √≈ËÈ
(ii) √Ú‹«È’ Ú√»¡ª/ÍÁ≈Ê
«¬‘ ÁØÚ∂∫ ’πfi Ï≈˜≈ ¡√ÎÒÂ≈Úª ÚæÒ ’∂∫Á« ‘Ø √’Á∆ ˛-

(i) √Ó»«‘’ √øÍÂ∆ √≈ËÈ (Common Property Resources)
«‹Ú∂∫ «’ «⁄æÂ BC.A «Úæ⁄ «Á÷≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛, √Ó»«‘’ √øÍÂ∆ √≈ËÈ (CPR) ˘ ¿πÍÒ∂ Âæ «Úæ⁄ √æ‹∂ Í≈√∂
(On Top Right) «ÏøÁ» C È≈Ò ÍÃÁ«Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛, «‹æÊ∂ √øÔπ’ÂÂ≈ Á∆ ¿π⁄∆ Ó≈Â≈ (High Degree of
Jointness) ¡Â∂ ÍÃÂ∆Áø«ÁÂ≈ Á∆ ¿π⁄∆ Ó≈Â≈ (High Degree of Rivalry) ˘ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ‘Ø ÙÏÁª
«Úæ⁄ «¬‘ ÍÃÂ∆ÁøÁ∆ ¡Â∂ ◊À-Ú«‹Â Ú√»¡ª ˘ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ √Ó»«‘’ √øÍÂ∆ √≈ËÈ (CPR) Á∂ Ò¬∆
«’√∂ Á≈ Ú∆ ¬∂’≈’∆ (Exclusive) √øÍÂ∆ ¡«Ë’≈ È‘ƒ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ج∆ Ú∆ ’ √’Á≈ ˛Õ √ÓπøÁ
«Úæ⁄ Ó¤Ò∆¡ª ÎÛÈ≈ CPR Á≈ «¬’ ¿πÁ≈‘‰ ˛Õ «‹Ú∂∫ «¬’ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ Ó¤Ò∆¡ª ˘ ÎÛÈ≈ Á»√∂ «Ú¡’Â∆
ÚæÒØ∫ Ó¤Ò∆¡ª Á∂ ÎÛÈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á≈ ˛ Í Á»√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Ó¤Ò∆¡ª ÎÛÈ ÂØ∫ Ø«’¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈
‹ª ÓÈ∑≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈, «’™«’ √ÓπøÁ «Úæ⁄ Ó¤Ò∆¡ª ÎÛÈ Á≈ «’√∂ Á≈ Ú∆ ¬∂’≈’∆ (Exclusive) √øÍÂ∆
¡«Ë’≈ È‘ƒ ˛Õ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «Í≥‚ Á∆ √Ó»«‘’ Ì»Ó∆ (Common Land) ”Â∂ √≈∂ «’√≈Ȫ Á≈ ‘æ’ ‘πøÁ≈ ˛, «¬’ «’√≈È
ÚæÒØ∫ ¡≈͉∆¡ª Ì∂‚ª ¿πÊ∂ ⁄≈¿π‰ È≈Ò ‘Ø «’√≈Ȫ Á∆¡ª Ì∂‚ª Á∂ Ò¬∆ ¿πÍÒæÏË ⁄≈≈ ÿæ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ˘
““√Ó»«‘’Â≈ Á∆ Âz≈√Á∆”” (Tragedy of Commons) «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘ √ªfi∂͉ Á≈ Áπ÷ªÂ È≈‡’ Ú∆
«’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
¡Â∂ √Ó»«‘’ √øÍÂ∆ Á≈ ’πÙÒ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÙØÙ‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ ÷πÁ √øÍÂ∆ Á∂ Èπ’√≈È (Destruction)
Á∆ ‘æÁ Âæ’ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ
CPR Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Ï≈˜≈ «ÈøÂ √≈ËȪ Á∂ ’πÙÒ Úø‚ ˘ Í∂Ù ’È «Úæ⁄ ¡√ÎÒ «‘øÁ≈ ˛Õ
√Ó»«‘’ √øÍÂ∆ √≈ËÈ Á≈ √Ó≈«‹’ «¬Ù‡ÂÓ ÙØÙ‰ (Socially Optimal Exploitation of CPR)- CPR √Ó≈«‹’
«¬Ù‡ÂÓ ÙØÙ‰/«¬√Â∂Ó≈Ò ’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛? ¡√ƒ «¬√ Ë≈È≈ ˘ «¬’ ¿πÁ≈‘‰ È≈Ò √Ófi √’Á∂ ‘ªÕ ¡√ƒ
Ó¤Ò∆ ÎÛ∑È Á≈ ¿πÁ≈‘‰ ÒÀ∫Á∂ ‘ªÕ «¬æÊ∂ «¬‘ √Ó≈«‹’ «¬Ù‡ÂÓ ‘ØÚ∂◊≈ «’ Ó¤Ò∆ ÎÛ∑È Ò¬∆ «¬’ ‘Ø «’ÙÂ∆
«Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, ‹∂’ «’ÙÂ∆ Á∂ ÍÃ⁄ÒÈ Á∆ Ò≈◊ ¿π√ ’πæÒ ÎÛ∑∆¡ª Ó¤Ò∆¡ª Á∂ ÓπæÒ (Value of Total
Catch) ÂØ∫ ÿæ‡ (‹ª Ï≈Ï) ˛ ‹Ø ‘Ø «’ÙÂ∆ Á∂ ’≈È ‘ج∆ ˛Õ (Cost to operate the boat is less than (equal
to) the value of total catch by the additional boat.)Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 405