Page 105 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ¡Â∂ ÏÀ∫«’ø◊ √ø√Ê≈Úª √ÏøË∆ Ú∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ‹Ø «Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂ Íæ¤Û∂ Á∂Ùª ”Â∂ ¡≈«Ê’ ÁÏ≈¡ Í≈ ‘∆ ˛Õ
«Í¤Ò∂ Á‘≈’∂ ÂØ∫ ÍÃ⁄æ«Ò “¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¿πÁ≈∆’‰ ¡Â∂ «Èæ‹∆’‰” (Liberalization and Privatization
of Economy) Á∆ Ë≈È≈ «¬È∑ª Ï‘π≈Ù‡∆ ’øÍÈ∆¡ª ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚæÂ∆ √ø√Ê≈Úª Á∆ Á∂‰ ˛Õ «¬‘ Ë≈È≈
¡Ó∆’≈, Ô»Í ¡Â∂ ‹≈Í≈È «Úæ⁄ Ùπ» ‘ج∆ ¡Â∂ ‘π‰ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª «Úæ⁄ Ú∆ ÎÀÒÁ∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ

«¬È∑ª ÈÚ∂∫ Í«ÚÂȪ È∂ ≈Ù‡ ≈‹ª Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ÍÃÂ∆’»Ò »Í È≈Ò ÍÃÌ≈«Ú ’∆Â≈ ˛Õ ¡æ‹ ™fi ª ¿πÍ⁄≈«’
»Í «Úæ⁄ ’ Ò◊≈¿π‰≈, ¡≈Á≈È-ÍÃÁ≈È È∆Â∆, Í»ø‹∆ «ÈÚ∂Ù, Ú∆«ÈÔÓ Áª, √∆Ó≈ ‡À’√ ¡«Ë«ÈÔÓ ¡≈«Á ”Â∂ ‘∂’
≈Ù‡ ¡≈͉∆ Ó˜∆ È≈Ò ÎÀ√Ò≈ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ æ÷Á≈ ˛, ÍÃø» ¡√ƒ Ù’Â∆ Á≈ «’Ú∂∫, «’æÊ∂ ¡Â∂ «’√ ‘æÁ Âæ’
«¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈, «¬‘ ¿π√ ≈‹ Á∆ √ΩÁ∂Ï≈˜∆ Á∆ Ù’Â∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ «¬√ √ÏøË «Úæ⁄ «Í¤Ò∂ ’πfi
√≈Òª «Úæ⁄ Íæ¤Û∂ ¡Â∂ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª ÂØ∫, ‹Ø «ÚÁ∂Ù∆ ’˜∂ Á∂ Ì≈ È≈Ò ÁæÏ∂ ‘ج∂ √È, «ÚÙÚ ÏÀ∫’ ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆
ÓπÁ≈’ØÙ È∂ ’˜≈ «ÁøÁ∂ √Ó∂∫ √ΩÁ∂Ï≈˜∆ «Úæ⁄ ’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª «¡≈«¬Âª ‘≈«√Ò ’∆Â∆¡ª, «‹È∑ª «Úæ⁄ √’≈∆ ÷∂Âª
Á≈ «Èæ‹∆’‰, Ï‘π≈Ù‡∆ ’øÍÈ∆¡ª Á≈ ÍÃÚ∂Ù ¡Â∂ ¡≈«Ê’ È∆Â∆ ”Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ’ø‡ØÒ Ù≈«ÓÒ ˛Õ
«Èæ‹∆ ’øÍÈ∆¡ª Á≈ ’ø‡ØÒ «¬√ ’Á ÚËÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛ «’ ¡æ‹ ¡Ó∆’≈ Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «¬’ Ï‘π Úæ‚≈
Ì≈◊ «ÚÁ∂Ù∆ «ÈÚ∂Ù’ª Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ⁄Ò≈ «◊¡≈ ˛Õ «Èæ‹∆ ¡Â∂ √’≈∆ Í»ø‹∆ √Ïø˪ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ¡Â∂ ≈Ù‡∆
¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ”Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ ÁÏ≈¡ «Úæ⁄ ≈‹ª Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ’≈¯∆ ‘æÁ Âæ’ √∆«Ó ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ
«¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ È‘ƒ ˛ «’ ≈‹ Á∂ ¡≈«Ê’ ’øÓ’≈‹ ÿæ‡ ‘Ø ◊¬∂ ‘È ¡Â∂ ≈‹ Á≈ «¬‘ «ÚÙ≈Ò ’≈˘È∆,
ÍÃÙ≈√«È’ ¡Â∂ «Ú⁄≈’ „ª⁄≈ ‘π‰ Ù’Â∆‘∆‰ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ ¡øÂ≈Ù‡∆ ÍæË ”Â∂ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ≈‹ Á∆ Ë≈È≈
¡‹∂ Ú∆ ’≈«¬Ó ˛, ÍÃø» ¡øÂ «¬‘ ˛ «’ ¡æ‹ ’ج∆ ≈‹ ¡≈͉∂ ¡≈«Ê’ ÍÃÏø˪ Á≈ «¬’æÒ≈ ÍÃÏøË È‘ƒ ’ √’Á≈Õ
¿πÁ≈∆’‰ ¡Â∂ «Èæ‹∆’‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡æ‹ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ≈‹ª «Úæ⁄ ≈‹ Á∂ ’øÓª ”⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈ ˛, È∆Â∆¡ª Á∂
«ÈÓ≈‰, «ÈÁ∂ÙÈ, ÔØ‹È≈ ¡Â∂ ÍÃÏøË ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ≈‹ Á≈ ÍÃÓπæ÷ ’øÓ «ÚæÂ∆ √πË≈ª ¡Â∂ ‹È ’«Ò¡≈‰’≈∆ ’øÓª
È≈Ò √Ó≈«‹’ ¡øÔ Á∆ Úø‚ «¬√ ÍÃ’≈ ’È≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ √«‘-¡√«ÂÂÚ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ «ÓÒ √’∂Õ «Ë¡≈È Á∂‰
ÔØ◊ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ «¬‘ ’øÓ Ú∆ «¬√ Â∑ª Í»∂ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹√ «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ’Ó˜Ø ÍÀ∫Á∆ ˛Õ ¡≈«Ê’
ÍÃÏø˪ Á∂ «‹È∑ª «ÈÔÓª ˘ ≈‹ Ò≈◊» ’Á≈ ˛, ¿π‘ ¿π√ Á∆ √ÚÀ-«¬æ¤≈ Á≈ ÈÂ∆‹≈ È≈ ‘Ø ’∂ «ÚÙÚ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈
Á∆ Ó‹Ï»∆ Á∂ ÈÂ∆‹∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ≈‹ª ¡øÁ ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹ª Á«Ó¡≈È Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ ¡øÂ≈Ù‡∆
√ø◊·È Â’È∆’∆ ÈÚ∆È∆’‰ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ È∂ ¡≈«Ê’ Ó‹Ï»∆ ¡Â∂ ≈‹ ÍÃÌ»√æÂ≈ «Úæ⁄ «ÚØË Á∆ Ì≈ÚÈ≈
ÍÀÁ≈ ’ «ÁæÂ∆ ˛Õ ¡æ‹ ¡√ƒ «¬’ ¡«‹‘∆ «ÚÙÚ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ÚæÒ ÚË ‘∂ ‘ª ‹Ø ≈Ù‡ ≈‹ª ÚæÒØ∫ Ùπ» ª
‘πøÁ∆¡ª ‘È Í ¿πÈ∑ª Á∂ ’ø‡ØÒ «Úæ⁄ È‘ƒ ˛Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)

‘∂· «Ò«÷¡ª ’ÊȪ «Úæ⁄Ø∫ √æ⁄/fi»· Áæ√Ø-
(State whether the following statements are True/False):
G. ÓØ◊À∫«Ê¿» Á∂ ¡Èπ√≈ ÍÃÌ»√æÂ≈ ⁄≈ Âæª Á≈ «ÓÙ‰ ˛Õ
H. Ó‘ª Ù’Â∆ ◊πæ‡ Á≈ √À«È’ √øË∆¡ª ¡øÂ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆ Á≈ «¬’ Íæ÷ ˛Õ
I. B@Úƒ √Á∆ Á∂ Í«‘Ò∂ ÍÛ≈¡ «Úæ⁄ ÓπÁ≈ Á≈ ¡øÂ≈Ù‡∆’‰ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ

D.E √≈ ¡øÙ (Summary)

¡æ‹ ÍÃÌ»√æÂ≈ ¡≈͉∆ Í«‘⁄≈‰ ◊Ú≈™Á∆ ‹≈ ‘∆ ˛, «’™«’ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∆ ÍÃøÍ≈◊ ÍÃ∆Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ «¬√ ˘ «Èø’πÙ,
√πÂøÂÂ≈, ¡√∆Ó ¡Â∂ Úæ‚∆ Ù’Â∆ Óø«È¡≈ «◊¡≈, ÍÃø» B@Úƒ √Á∆ Á∂ ÁΩ≈È ≈‹ Á∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ „ª⁄∂ «Úæ⁄
’≈Î∆ ·Ø√ Í«ÚÂÈ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ Ï≈‘∆ Á∂Ùª Á∂ ‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ æ«÷¡≈ Ú◊∂ √Ú≈Òª ”Â∂ Ú∆ «¬≈’
ÚæÒØ∫ ’πÚÀ ”Â∂ ‘ÓÒ∂ ¡Â∂ «¬≈’ Á∂ «ÚπæË «Âæ÷∆ ¡Ó∆’∆ √À«È’ Íë’«¡≈ È∂ «¬‘ ◊æÒ «√æË ’ «ÁæÂ∆ ˛ «’
Ù’Â∆ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∂ Â∆’∂ ¡Â∂ √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ Í«ÚÂÈ ¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡æ‹ ’∂ÚÒ ≈‹ª «Úæ⁄ ‘∆
Í«ÚÂÈ È‘ƒ ¡≈«¬¡≈, √øÍ»È ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ Ú≈Â≈Ú‰ ‘∆ ÏÁ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Òæ◊Á≈ ˛Õ Ï‘πÂ

98 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY