Page 109 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ E.A Ï‘πÒÚ≈Á (Pluralism)

Ï‘πÒÚ≈Á Á∂ ¡Èπ√≈ ÍÃÌ»√æÂ≈ ≈‹ Á∂ ’ØÒ È≈ ‘Ø ’∂ ≈‹ ¡Â∂ ¡È∂’ª Ï‘π-«¬’æ·ª «Úæ⁄ Úß‚∆ ‘ج∆ ˛Õ «¬‘ ’∂ÚÒ
≈‹ Á∆ √ßÍÂ∆ È‘∆∫ ˛Õ ¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ √Ú¿πµ⁄ √ß√Ê≈ È≈ ‘Ø ’∂ ‘Ø «¬’æ·ª Á∂ Ï≈Ï ‘∆ ‘ÈÕ ÓÈπæ÷
¡≈͉∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ Ò¬∆ ’¬∆ Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’, ≈‹È∆«Â’, Ë≈«Ó’, √ß√«¥«Â’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «¬’æ·ª
Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’Á≈ ˛Õ ≈‹ Ú∆ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª ≈‹È∆«Â’ ˜±ª Á≈ «Ú’≈√ ’È Ò¬∆ «¬’ «¬’æ· ‘À ¡Â∂ ÍÃÌ»√æÂ≈
≈‹ Á∂ ’ØÒ È≈ ‘Ø ’∂ «¬’æ·ª «Úæ⁄ Úß‚∆ ‘ج∆ ˛Õ ≈‹ È≈ ª «¬È∑ª «¬’æ·ª ˘ ÷ÂÓ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ æ÷Á≈ ˛Õ ÍzØ.
‘√∆˙ (Hasiao) Á∂ ¡Èπ√≈, ““Ï‘πÒÚ≈Á∆ ≈‹ ¿π‘ ≈‹ ˛, «‹æÊ∂ √Ú Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √æÂ≈ Á≈ √Ø È≈ ª «¬’ ˛,
È≈ ª √æÂ≈ ’∂∫«Áz ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’≈˘È Á∆ ’ج∆ «¬’√≈ «ÚÚ√Ê≈ ‹ª Íz‰≈Ò∆ ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬æÊ∂ ≈‹È∆«Â’
«¬æ¤≈ Á∆ √Ë≈ÈÂ≈ ”Â∂ ˜Ø È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ «¬√ «Úæ⁄ ÍzÌ»√æÂ≈ ”⁄ «ÚÚËÂ≈ ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬‘ Úæ÷-Úæ÷ Ì≈◊ª
«Úæ⁄ Úß‚∆ ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹ª Úß‚∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ”” ◊À‡Ò (Gettell) Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““Ï‘πÒÚ≈Á∆ ≈‹ ˘ Ó‘æÂÚ
È‘∆∫ «ÁßÁ∂, ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∆ ¬∂’Â≈ Á∂ «√˪ Á≈ «ÚØË ’Á∂ ‘È ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ «Úæ⁄ ‘Ø √ß√Ê≈Úª Á∂ Ò¬∆
«¬’ Úæ‚∂ «‘æ√∂ Á∆ Óß◊ ’Á∂ ‘ÈÕ
Ï‘πÒÚ≈Á∆ ≈‹ ˘ ÷ÂÓ È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘πßßÁ∂ ’∂ÚÒ «¬√ ˘ ÍzÌ»Â≈‘∆‰ ω≈ Á∂‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ Ò≈√’∆ Á∂ «Ú⁄≈
¡Èπ√≈, ““‹∂’ ÍzÌ»√æÂ≈ Á∆ ’ÒÍÈ≈ ˘ «Â¡≈◊ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª ≈‹ «Ú«◊¡≈È Á∂ Ò¬∆ √Ê≈¬∆ ±Í È≈Ò ¿πÍÔØ◊∆
«√æË ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ””

«√˪ Á≈ «Ú’≈√: Ï‘πÒÚ≈Á Á≈ «Ú’≈√ ‹ÁØ∫ «’ AIÚ∆∫ √Á∆ Á∂ ¡ß ¡Â∂ B@Ú∆∫ √Á∆ Á∂ ¡ßÌ «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈ ˛,
Ízß± «Î Ú∆ «¬√ «√˪ Á∂ «⁄ßÈ∑ª Á∆ ÂÒ≈Ù ÓæË’≈Ò «Úæ⁄ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ ÓæË Ôπæ◊ «Úæ⁄ Ô±Í ”⁄ ≈‹ Ï‘πÂ
’Ó˜Ø √∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ⁄⁄, ÚÍ≈’ √ßÿ (Vocational Association) ¡Â∂ Ù∂z‰∆¡ª (Guilds) Á≈ Ï‘πÂ
Ó‘æÂÚ √∆ ¡Â∂ «¬È∑ª Úæ÷-Úæ÷ «¬’æ·ª ˘ ’≈Î∆ √πÂßÂÂ≈ Íz≈Í √∆, Ízß± AFÚ∆∫ ¡Â∂ AGÚ∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ ¡ßÂ≈Ù‡∆
≈‹ª Á≈ ¡ßÌ ‘Ø«¬¡≈, «‹√ È≈Ò ≈‹ Ï‘π ْÂ∆Ù≈Ò∆ ω «◊¡≈ ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ «¬’æ·ª ˘ √πÂßÂÂ≈ Íz≈Í ‘Ø
◊¬∆Õ «Èß’πÙ ≈«‹¡ª Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ª ÿæ‡ ‘Ø ◊¬∆¡ª Í ¿π‘ Ù’Â∆¡ª ÓßÂ∆ Óß‚Ò Á∂ ’ØÒ ⁄Ò∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
≈‹ ¿π√∂ Â∑ª √Ú Ù’Â∆Ù≈Ò∆ «‘≈Õ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∂ ¡ßÌ ‘؉ ÂØ∫ ≈‹ Á∂ ’ßÓ ‘Ø ÚË ◊¬∂, «‹√ ȪÒ
≈‹ ÷∂Â Á≈ «Ú√Ê≈ ‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ «¬’æ·ª Á≈ Ó‘æÂÚ «ÏÒ’πÒ ÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈Õ ≈‹ Á∂ √Ú Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘؉
Á∂ «ÚπæË ÍzÂ∆«’«¡≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ï‘π «¬’æ·Ú≈Á Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ

E.A.A Ï‘πÒÚ≈Á ÁΔ ÍÀÁ≈Ú≈ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ Âæ (Assisting Elements in Origin of Pluralism)
Ï‘πÒÚ≈Á Á∆ ÍÀÁ≈Ú≈ «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ Âæª È∂ √‘≈«¬Â≈ ’∆Â∆ ˛-
A. «Ú¡’ÂΔÚ≈ÁΔ¡ª Á≈ ÔØ◊Á≈È:- «Ú¡’Â∆Ú≈Á∆¡ª È∂ ≈‹ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ˘ ÿæ‡ ’È ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈
¡Â∂ ¿πÈ∑ª È∂ «Ú¡’Â∆ ˘ «˜¡≈Á≈ √πÂßÂÂ≈ Á∂‰ Á≈ «Ú⁄≈ ’∆Â≈Õ ‹∂. ¡Àµ√. «ÓÒ, ‘Ï‡ √Í∂È√
¡Â∂ Ó≈ȇ∂√«’¿± (Montesquieu) ¡≈«Á «Ú⁄≈’ª È∂ ≈‹ «Úæ⁄ Ù’Â∆ Á∂ ’∂∫Á∆’È Á≈ «ÚØË ’∆Â≈
¡Â∂ «Ú¡’Â∆◊ √πÂßÂÂ≈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ Ï‘πÒÚ≈Á∆¡ª È∂ Ú∆ ≈‹ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ÿæ‡ ’È ”Â∂ ˜Ø
«ÁæÂ≈, Ízß± «Ú¡’Â∆Ú≈Á∆¡ª È∂ «‹æÊ∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ √πÂßÂÂ≈ “Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈, ¿πµÊ∂ Ï‘πÒÚ≈Á∆¡ª È∂
«¬’æ·ª Á∆ √πÂßÂÂ≈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ
B. ÓË’≈ÒΔÈ Ù‰ΔÚ≈ÁΔ «Ú⁄≈’ª Á≈ ¡«‘√≈√: AIÚ∆∫ √Á∆ Á∂ ¡ß «Úæ⁄ «◊’∂ (Gierke), Ó∂‡ÒÀ∫‚ (Maitland),
æ
∂
z
«Î«◊√ (Figgis), ¡≈«Á Ò∂÷’ª È∂ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «’ ‹ÁØ∫ ÓæË Ôπæ◊ «Úæ⁄ ⁄⁄ ¡Â∂ ‘Ø Ùz∂‰∆¡ª
(Guilds), ˘ √πÂßÂÂ≈ Íz≈Í √∆ ª ÚÂÓ≈È Ôπæ◊ «Úæ⁄ Ú∆ «¬’æ·ª ˘ √πÂßÂÂ≈ «ÓÒ‰∆ ⁄≈‘∆Á∆
˛Õ
C. ≈‹ ÁΔ ¡ÔØ◊Â≈:- ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ Á∆ ¡ÔØ◊Â≈ Ú∆ Ï‘πÒÚ≈Á Á∂ «Ú’≈√ Á≈ ’≈È ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ «Úæ⁄
≈‹ Á≈ ’≈‹ ÷∂Â ÚæË «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ ÚæËÁ≈ ‘∆ ‹≈ «‘≈ ˛, Ízß± «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ≈‹ Á∂ ’≈‹ ÷∂Â
ÚæË ‹≈‰ È≈Ò ≈‹ Á∆ ¡ÔØ◊Â≈ «√æË ‘πßÁ∆ ˛Õ ÍzØ. Ú≈‚ (Ward) Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““«¬√ È≈Ò ’∂∫Á «Úæ⁄
Íæ÷Í≈ ‹ª Ò≈Ì ¡Â∂ Á±-Áπ≈‚∂ «√«¡ª ”Â∂ ’‘∆‰Â≈ ¡Â∂ ͪ‚± Ø◊ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ Ï‘π-«¬’æ·Ú≈Á∆
«Ú’∂∫«Áz ≈‹ È≈Ò ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ Á∂ ÁØÙ ˘ Á± ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ””

102 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY