Page 111 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ A. ’≈˘È Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ≈‹ ’‘≈¿π‰ Á∂ Ò¬∆ «¬‘ ˜±∆ ˛ «’ ¿π√ ≈‹ «Úæ⁄ «¬’ «ÈÙ«⁄ √ÓÍÃÌ» ‹ª
√æÂ≈Ë≈∆ ‘ØÚ∂ ‹Ø √≈∆ Ù’Â∆ Á≈ √Ø ‘πßÁ≈ ˛Õ
B. √ÓÍẕ Á∆ Ù’Â∆ ¡√∆Ó ¡Â∂ Ó«Ô≈Á≈ «Úæ⁄ È‘ƒ ‘πßÁ∆Õ
C. √ÓÍẕ Á≈ ¡≈Á∂Ù ‘∆ ’≈˘È ˛ «‹√ Á∂ È≈ Óßȉ ”Â∂ «Ú¡’Â∆ ˘ √˜≈ «ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
Ò≈√’∆ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ Íẕ√æÂ≈ Á∆ ÍzßÍ≈◊ Ë≈È≈ Âæʪ Á∂ «ÚπæË ˛Õ
A. √ÓÍẕ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈ ’«·È ˛ : Ò≈√’Δ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ¡≈√«‡È Á≈ √ÓÍẕ ˘ «ÈÙ«⁄ ’È Á≈ «√˪Â
√‘∆ È‘∆∫ ˛Õ Ò≈√’Δ Á∆ Ë≈È≈ ˛ «’ “√Ó≈‹ Á∂ ¡√Ò Ù≈√’ª Á∆ ÷Ø‹ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ “¿π√ ˘ «È√⁄∂¡≈ÂÓ’
‘؉ Á∆ ◊æÒ ’«‘‰≈ ª Á± «‘≈Õ” ¿πÈ∑ª È∂ √ßÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ Á≈ ¿πÁ≈‘‰ «ÁßÁ∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛ «’ ¿πµÊ∂ È≈
ª ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’ª◊√ √ÓÍẕ Á≈ √Ê≈È ◊z«‘‰ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿πµÊ∂ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ √ÓÍẕ È‘∆∫
«’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘∆ ◊æÒ ‘Ø √ßÿ≈ÂÓ’ ≈‹ª ”Â∂ Ò≈◊± ‘πßÁ∆ ˛Õ ¿πÊ∂ Ú∆ √ÓÍẕ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰≈ ’«·È ’ßÓ
˛Õ ‹∂’ «’√∂ ≈‹ «Úæ⁄ ÒØ’-ÎÀ√Ò∂ Á∆ ÍÁÂ∆ Íz⁄«Ò ‘ØÚ∂ ¡Â∂ Ë≈È≈ Á≈ √ÓÍẕ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘∆
◊æÒ ‘Ø √ßÿ≈ÂÓ’ ≈‹ª ”Â∂ Ò≈◊± ‘πßÁ∆ ˛Õ ¿πµÊ∂ Ú∆ √ÓÍẕ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰≈ ¡Ω÷≈ ’ßÓ ˛Õ ‹∂’ «’√∂ ≈‹ «Úæ⁄
ÒØ’ ÎÀ√Ò∂ Á∆ ÍæÁÂ∆ Íz⁄æ«Ò ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡÷∆Ò∆ ’≈˘È∆ √æÂ≈ «ÈÚ≈⁄’-Óß‚Ò Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ «‘ßÁ∆ ‘ØÚ∂ ª ¿π√
˘ Ú∆ ¡≈√«‡È Á∆ Ë≈È≈ Á≈ √ÓÍẕ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ Ò≈√’Δ Á∂ ¡Èπ√≈, ““’ج∆ Ú∆ «ÈÚ≈⁄’-Óß‚Ò «¬’
¡«‹‘≈ ¡«ÈÙ⁄≈ÂÓ’ ’øÓ ‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø «’ ’≈˘È∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ¡≈͉∂ ¡ß◊ª ‹ª ¡«Ì’Óª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ’ßÓ
’Á≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’ ¡≈√«‡È Á∆ Ë≈È≈ «¬‘ ˛ «’ Íẕ√æÂ≈ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ¡«ÈÙ⁄≈≈ÂÓ’ ¡Â∂ Ó«Ô≈Á≈ ”⁄ È≈ ‘؉≈
‘ÀÕ”” «¬√ ÍÃ√«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ò≈√’∆ «¬‘ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’Á≈ ˛ «’ ‘∂ÈΔ Ó∂È (Henry Maine) Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈ √‘∆ ˛
«’ ““«¬«Â‘≈«√’ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ ¡≈√«‡È Á≈ «√˪ ӱ÷Â≈ Á∆ ‘æÁ Âæ’ √∆«Ó ˛Õ””
B. √ÓÍẕÂ≈ Á∂ ¡√Δ«Ó ¡Â∂ √Ú¿πµ⁄ ‘؉ ÁΔ ¡≈ÒØ⁄È≈: Ò≈√’Δ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ ¡æ‹ Âæ’ «’Â∂ Ú∆ Íẕ√æÂ≈
Á∆ ¡√∆Ó √æÂ≈ Íz≈Í ȑ∆∫ ‘∆ ¡Â∂ «‹æÊ∂ «’Â∂ ¡«‹‘∂ √ÓÍẕ ‘∂ ‘È Âª ¿π‘ ’πfi È≈ ’πfi æ«÷¡≈ ’Ú⁄ ω ‘∂
‘ÈÕ Ò≈√’Δ È∂ ‡’∆ Á∂ √πÒÂ≈È Á≈ ¿πÁ≈‘‰ «ÁßÁ∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈͉∆ Ù’Â∆ Á∆ ¡÷∆Ò∆ ‘æÁ ”Â∂ Ú∆
ÓÈÓ˜∆ È‘∆∫ ’∆Â∆, ÏÒ«’ ’πfi ÍzÊ≈Úª ¡Â∂ ∆Â∆-«Ú≈˜ª Á∆¡ª ‘æÁª «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª È∂ ÷πÁ ˘ √∆«Ó æ«÷¡≈Õ
«¬√ Íz’≈ «¬ß◊ÒÀ∫‚ «Úæ⁄ √ß√Á √«‘ ≈‹≈ (King-in-Parliament) Á∆ √«ÊÂ∆ √ÏøË∆ Ú∆ ¿π√ Á∆ Ë≈È≈ «¬‘
˛ «’ ’≈˘È∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¿π√ Á∆ √æÂ≈ ¡√∆Ó ˛ ¡Â∂ «¬‘ ¡≈√«‡È Á∆ Ë≈È≈ Á∆ √ÓÍẕ √æÂ≈ ˛Õ Ízß± √ß√Á
Ú∆ ¡≈͉∆¡ª ¡√∆Ó Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ‹ÈÓæ ¡Â∂ ÍzÊ≈Úª Á∂ «ÚπæË È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄
¿π‘ ¡≈͉∆ ’≈˘È∆ ¡√∆Ó √æÂ≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò Íz√«ÊÂ∆¡ª Á∂ ¡Èπ√≈ ‘∆ ’Á∆ ˛, ¿π√ Á∂ ¿πµÍ ’¬∆ ¡ßÁÒ∂
¡Â∂ Ï≈‘∆ ’߇ØÒ ‘È, «‹È∑ª Á≈ Í≈Ò‰ ¿π√ ˘ ’È≈ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «Ïz«‡Ù √ß√Á ÏÒÙ ÷≈È-÷ØÁ’ª Á∂ «ÚØË Á∂
“«Ó¿»«ÈÙÈ ¡À’‡” Á∆ ‘ÛÂ≈Ò «ÚØË∆ Ë≈≈ ˘ Ò≈◊± È‘∆∫ ’ √’∆Õ «¬√ Â∑ª ¡Ó∆’È ’ª◊√ ˘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈
Á∂ «ÚπæË Ú∆ ∂ÒÚ∂ ’Ó⁄≈∆ Á∂ ÁÏ≈¡ Á∂ ’≈È «¬’ ’≈˘È ω≈¿π‰≈ «Í¡≈Õ √ßÿ≈ÂÓ’ ≈‹ª «Úæ⁄ Ù’Â∆¡ª Á≈
χÚ≈≈ ‘؉ Á∂ ’≈È √ÓÍẕ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ¡√∆«Ó ȑ∆∫ ‘πßÁ∆¡ªÕ
C. √ÓÍẕ Á≈ ¡≈Á∂Ù ’≈˘È È‘Δ∫ ˛-¡≈√«‡È Á∂ «¬√ «Ú⁄≈ Á∂ «¬√ Óæ ÂØ∫ Ò≈√’Δ √«‘Ó ȑ∆∫ ‘πßÁ≈ «’ √ÓÍẕ Á≈
¡≈Á∂Ù ‘∆ ’≈˘È ˛Õ Ò≈√’Δ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ ¡≈Á∂Ù ¡Â∂ ’≈˘È Í«‘Ò∆¡ª ⁄∆˜ª ‘ÈÕ ’≈˘È Á≈ Ò椉 √Ì ÂØ∫
¿πµÍ Ï≈Ï ±Í È≈Ò Ò≈◊± ‘؉≈ ˛, ⁄≈‘∂ ¿π‘ «ÚË≈«¬’ ‘ØÚ∂ ‹ª ‹ÈÂ≈Õ ’≈È «’√∂ ¡«‹‘∆ √æÂ≈ ÚæÒØ∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈
˛ ‹Ø ÷πÁ ’≈˘È ÚæÒØ∫ «ÈË≈« ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡≈Á∂Ù Á≈ Ò椉 «¬‘ ˛ «’ ¡≈Á∂Ù’Â≈ ”Â∂ Ò≈◊± È‘∆∫ ‘πßÁ≈,
‹ÁØ∫ «’ ’≈˘È √≈«¡ª ”Â∂ Ò≈◊± ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ’≈˘È ˘ ¡≈Á∂Ù Á≈ ±Í Óßȉ≈ «’√∂ Ú∆ ¡Ë≈ ”Â∂ √‘∆ È‘∆∫ ˛Õ
√ÓÍẕ √æÂ≈ √ßÍÈ ≈‹ Á∂ «√˪ ˘ Ò≈√’Δ ÈÀ«Â’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ú∆ È≈ Óßȉ ÔØ◊ ·«‘≈™Á≈ ˛Õ ¿π√ Á≈ ’«‘‰≈
˛ «’ «’√∂ «Ú¡’Â∆ È≈Ò ¿π√ Á∂ «’√∂ ◊æÒ ˘ ÈÀ«Â’ ¡Ω«⁄ÂÔ √Ófi≈¬∂ «ÏȪ ‘∆ ¡ßÈ∑≈ ‘Ø ’∂ ¡≈«◊¡≈Í≈Ò‰ Á∆
Óß◊ ’È≈ ÈÀ«Â’ ±Í È≈Ò ◊Ò ˛Õ «¬‘ ¿π√ Á∂ ÈÀ«Â’ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ ˘ Ìø◊ ’ «ÁßÁ≈ ‘ÀÕ ≈‹ ˘
«Ú¡’Â∆ Á∆ Ì◊Â∆ Íz≈Í ’È Á≈ ’∂ÚÒ ¿πµÊØ∫ Âæ’ ¡«Ë’≈ ˛, «‹æÊ∫ Âæ’ ¿π√ Á∆ ¡ßÂ-¡≈ÂÓ≈ √«‘Ó ˛Õ
““Ó∂∂ ”Â∂ √æÂ≈ Á≈ Á≈¡Ú≈ ¿π√ Á∆ ÈÀ«Â’ ¡Í∆Ò Á∆ Ó≈Â≈ Á∂ ¡ÈπÍ≈ «Úæ⁄ ‘∆ √‘∆ ˛Õ””
Ò≈√’Δ Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ ¡ßÂ≈Ù‡∆ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ≈‹ Á∆ Íẕ√æÂ≈ Á≈ «√˪ ÓÈπæ÷∆ «‘æª «Úæ⁄ ˛Õ Ò≈√’Δ È∂
«’‘≈ ˛, ““¡ßÂ≈Ù‡∆¡Â≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò «¬’ √πÂßÂ ÍzÌ»ÂÚ √ßÍÈ ≈‹ Á∆ Ë≈È≈ ÓÈπæ÷∆ ’«Ò¡≈‰ Á∂ Ò¬∆

104 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY