Page 110 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñE: Ï‘πÒÚ≈Á

D. ÒØ’ÂßÂ «Úæ⁄ ÍzÁ∂«Ù’ ÍzÂΔ«ÈËΔÂ≈ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫ ¡√ßÂØÙ: AIÚ∆∫ √Á∆ Á∂ ¡÷∆ «Úæ⁄ ¡Â∂ B@Ú∆∫ √Á∆ È؇
Á∂ Ùπ± «Úæ⁄ ÒØ’Âß«’ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Á∆ Íz‰≈Ò∆ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈, Ízß± ‹ÒÁ∆ ‘∆ «¬√ Íz‰≈Ò∆ «Úæ⁄
¡√ßÂØÙ ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ Ùz∂‰∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡Â∂ √ßÿÚ≈Á∆ «Ú⁄≈’ª ÚæÒØ∫ «¬√ Á∂ √Ê≈È ”Â∂ “ÚÍ≈’
‹ª «’«¡≈ÂÓ’ ÍzÂΔ«ÈËÂ≈” (Function Representation) Á∆ Óß◊ ’∆Â∆ √∆Õ ÚÍ≈’ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Á∂
√ÓÊ’ «¬’æ·ª ˘ ≈‹ Á∂ Ï≈Ï ‘∆ Ó‘æÂÚ Á∂‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ √∆ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò Ï‘πÒÚ≈Á Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄
’≈Î∆ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ∆Õ
E. ¡≈‹’Â≈Ú≈Á :- «√ß‚∆’«Ò˜Ó ¡Â∂ Ùz∂‰∆ √Ó≈‹Ú≈Á ¡≈«Á È∂ ≈‹ Á∆ Ù’Â∆ ˘ ÿæ‡ ’È Á≈ Íz⁄≈
’∆Â≈, «‹√ È≈Ò Ï‘πÒÚ≈Á ˘ Ï‘π √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ∆Õ
F. ’≈˘È ≈‹ Á≈ ¡≈Á∂Ù È‘Δ∫ : ’¬∆ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «‹Ú∂∫ «’ «‚¿»◊∆ (Duguit) ¡Â∂ ’∂Ï (Krabbe) È∂
«¬√ ◊æÒ Á≈ Íz⁄≈ ’∆Â≈ «’ ’≈˘È ≈‹ Á≈ ¡≈Á∂Ù È‘∆∫ ‘À, «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ ¡Èπ√≈ ’≈˘È ≈‹
ÂØ∫ ¿πµÍ ¡Â∂ √Ã∂Ù· ˛Õ ≈‹ ˘ Ú∆ ’≈˘È Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ≈‹ ˘ ‘∆ ’≈˘È
ω≈¿π‰ Á≈ «¬’ ¡«Ë’≈ Íz≈Í ȑ∆∫ ˛Õ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ «Ú⁄≈ª È≈Ò Ï‘πÒÚ≈Á ˘ Ï‘π ˜Ø
«Ó«Ò¡≈Õ
∂
æ
G. ≈‹ Á≈ ¿πÁ∂Ù ‹È«‘æÂ:- ≈‹ Á≈ ¿ÁÙ ‹ÈÂ≈ Á≈ ’«Ò¡≈‰ ’È≈ ˛ ¡Â «¬’·ª Á≈ ¿ÁÙ Ú∆ ¡≈͉ Ó∫Ïª
π
∂
∂
À
∂
π
Á∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ≈‹ Â∂ ‘Ø «¬’æ·ª Á≈ «ÈøÂ √«‘ÔØ◊ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
H. ¡ßÂ≈Ù‡ΔÚ≈Á Á≈ ÒÛΔÚ≈ «Ú’≈√ :- ¡≈Ë«È’ Ô◊ «Ú⁄ ’¬∆ Ú∆ ≈‹ ¡≈ÂÓ «ÈÌ È‘∆∫ ˛Õ ¡‹ Á≈
π
æ
æ
Ø
æ
π
æ
ß
π
∂
∂
æ
∂
±
æ
ß
»
Ã
π
Ô◊ ¡Â≈Ù‡∆¡Â≈ Á «¬√ Ô◊ «Ú⁄ ≈‹ Á∆ ÍÌ√Â≈ ˘ √∆«Ó ’È≈ ˜∆ ˛Õ ‘’ ÁÙ ˘ ¡Â≈Ù‡∆
æ
Ø
π
’≈˘Èª Á≈ Í≈Ò‰ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò Ú∆ Ï‘ÒÚ≈Á ˘ ˜ «Ó«Ò¡≈ ˛Õ
Ï‘πÒÚ≈Á Á∂ Óπæ÷ √ÓÊ’ ¡Â∂ Ï‘πÒÚ≈Á Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈-Ï‘πÒÚ≈Á Á∂ Óπæ÷ √ÓÊ’ «◊’∂, «Î«◊√, Ï≈’,
ÓÀ’≈¬∆Ú, ‹∆. ‚∆. ¡Àµ⁄. ’ΩÒ, «¶‚√∂, ¥∂Ï, Ó∂‡ÒÀ∫‚, «‚¿»◊∆ ¡Â∂ Ò≈√’∆ ‘ÈÕ Ï‘πÒÚ≈Á∆¡ª Á∂ ¡Èπ√≈ ÍÃÌ»√æÂ≈
≈‹ Á∂ ’ØÒ È≈ ‘Ø ’∂ ¿πÈ∑ª ’¬∆ «¬’æ·ª «Úæ⁄ Úß‚∆ ‘ج∆ ˛, «‹√ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆
Ò¬∆ ’Á≈ ˛Õ
«Ò‚ß√∂ (Lindasy) Á∂ ¡Èπ√≈, ““‹∂’ ¡√∆∫ ÂæÊ≈ ”Â∂ Ș Ó≈∆¬∂ ª «¬‘ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ «’ ÍÃÌ»√æÂ≈ Ú≈Ò∂
≈‹ Á∂ «√˪ Á≈ ÷ø‚È ‘Ø ¸æ’≈ ˛Õ”” ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ ’∂ÚÒ ≈‹ ÚæÒØ∫ È‘∆∫
‘Ø √’Á∆, «¬√ Ò¬∆ ’¬∆ «¬’æ·ª Á∆ ˜± ˛ ¡Â∂ ≈‹ ˘ Á±√∂ «¬’æ·ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÍzØ.
«¶‚√∂ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““≈‹ ¿πÈ∑ª Ï‘π √≈∂ «¬’æ·ª ‹ª √ß◊·Èª «Úæ⁄Ø∫ «¬’ «¬’æ· ˛, «‹È∑ª Á∂ ¡≈͉≈ √Ó≈«‹’
«Ú¡’Â∆ÂÚ ¡Â∂ ⁄ß«◊¡≈¬∆ ˛ ¡Â∂ ‹Ø ≈‹ Á∆ Â∑ª Ï‘π √≈∂ √Ú‹È’ ’ßÓª «Úæ⁄ Òæ◊∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ”” «¬√ Ò¬∆ ““
≈‹ ¡≈͉∂ √≈∂ Ì≈◊ª «Úæ⁄ «¬’æ·ª ”⁄ ’∂ÚÒ «¬ßÈ≈ ‘∆ ’߇ØÒ ’ √’Á≈ ˛, «‹ßÈ≈ «’ È≈◊«’ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈
È≈Ò ≈‹ ˘ Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘ØÚ∂Õ ≈‹ Á≈ ¡≈͉≈ ’ج∆ √«ÂæÂÚ È‘∆∫, ≈‹ «¬’æ·ª Á≈ «¬’æ· ˛Õ””
ÍØz. Ï≈’ (Barker) Á∂ ¡Èπ√≈, ““’ج∆ Ú∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ «¬ßÈ≈ √ÎÒ ¡Â∂ ¡√ÎÒ È‘∆∫ ‘Ø «◊¡≈ «‹ßÈ≈ «’
Íẕ√æÂ≈ √ßÍÈ ≈‹ Á≈ «√˪ÂÕ””
‚≈. «Î«◊√ (Figgis), Á∂ «Ú⁄≈ª ¡Èπ√≈, ““≈‹ ’¬∆ «¬’æ·ª Á∆ Â∑ª «¬’ «¬’æ· ‘∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ ’ßÓ ‘Ø «¬’æ·ª
Á∂ ’ßÓª «Úæ⁄ √«‘ÔØ◊ ’È≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ≈‹ Á∆ Íẕ√æÂ≈ Á∆ Ë≈È≈ «¬’ Ú«‘Ó Ú◊∆ ‘∆ ˛Õ””
«‚¿»◊Δ (Duguit) :- Á∂ «Ú⁄≈ ¡Èπ√≈ : ““≈‹ Á∆ Íẕ√æÂ≈ Á≈ «√˪ «¬’ ’Ø∆ ’ÒÍÈ≈ ˛ ¡Â∂ Íẕ√æÂ≈ √ßÍÈ
≈‹ ‹ª ª Ó ¸æ«’¡≈ ˛ ‹ª ÓÈ Ú≈Ò≈ ˛Õ””
Ò≈√’Δ Á∂ «Ú⁄≈
Ï‘πÒÚ≈Á∆ «Ú⁄≈’ª «Úæ⁄ ÍzØ. Ò≈√’∆ Á≈ √Ê≈È Ó‘æÂÚͱÈ ˛Õ «¬È∑ª È∂ ¡≈͉∆¡ª Ùπ»¡≈Â∆ ⁄È≈Úª ‘Studies in
the Problem of Sovereignty’ , ‘Authority in the Modern State’, ‘Foundations of Sovereignty’, ¡≈«Á
«Úæ⁄ Íẕ√æÂ≈ Á∆ √Óæ«√¡≈ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’∆Â≈ ˛Õ «¬È∑ª È∂ Íẕ√æÂ≈ Á∂ ÍzßÍ≈◊ «√˪ª ”Â∂ ˜ØÁ≈ ‘ÓÒ≈ ’∆Â≈
¡Â∂ ¡«‹‘≈ ’È «Úæ⁄ «¬È∑ª ˘ ¡≈͉∂ ¿πµÍ ¡≈͉∂ ◊π± Ï≈’, Ùz∂‰∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ «⁄ßÂ’ ’ØÒ, Ó∂‡ÒÀ∫‚ ¡≈«Á Á≈
ÍzÌ≈Ú √∆Õ Ò≈√’Δ È∂ ÏØÈ, ‘≈Ï√ ±√Ø ¡Â∂ ¡≈√«‡È ÚæÒØ∫ ÍzÂ∆Í≈«Á ≈‹ Á∆ Íẕ√æÂ≈ Á∂ «√˪ Á≈ ÏÛ∂ ˜Ø È≈Ò
÷ø‚È ’∆Â≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ ¡≈√«‡È Á∆ Íẕ√æÂ≈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ «ÂßÈ Âæ «È’ÒÁ∂ ‘È-
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 103