Page 208 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA@: «È¡≈

Community) Á≈ «Ú⁄≈ Ú∆ ˛Õ Ó≈’√Ú≈Á∆ Ò∂÷’ª Á∂ ¡Èπ√≈ «È¡≈ Á≈ √Ú≈Ò ÂÁ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ ˛, ‹Á ¡√ƒ «È¡≈ È؇
ÁΔ¡ª ÍÃ√«ÊÂΔ¡ª (Circumstances of justice) «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘È, ¡Ê≈ ¿π‘ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ‹Ø ¡À√∂ fi◊Û∂ ¡Â∂ «ÚØË
ÍÀÁ≈ ’Á∆¡ª ‘È, «‹È∑ª ˘ √πÒfi≈¿π‰ Ò¬∆ «È¡≈ Á∆ ˜» ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬‘ «ÚÚ≈ÁÍ»È ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «˜¡≈Á≈Â
ÁØ ’≈Ȫ ÂØ∫ ¿πÂÍ≥È ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ (i) Ú◊ Úø‚ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ «ÚØË∆ ¿πÁ∂Ù ¡Â∂ (ii) √∆«Ó ¡≈«Ê’ √≈ËÈÕ
¡◊ ¿πÁ∂Ùª Á∂ «ÚØË ”⁄ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ √≈ËȪ Á∆ √∆«ÓÂÂ≈ ˘ √Ó≈Í ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ “«È¡≈«¬’
√Ó≈ÈÂ≈” «‹Ú∂∫ «√˪ Á∆ ˜» ‘∆ È‘ƒ ‘∂◊∆Õ Ó≈’√Ú≈Á Á≈ Í«‘Ò≈ ¿πÁ∂Ù «¬È∑ª «ÚØËÂ≈ ÌÍ» ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª
”Â∂ «‹æ ‘≈«√Ò ’È≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «¬’ ¡À√∂ Ú◊, √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ «‘ª «Úæ⁄
«¬’ »Í ‘ØÚ∂ ª «’ «È¡≈ Á∆ ˜» ‘∆ È≈ ‘∂Õ Á»√≈, «¬‘ Ì≈Ú ˘ Ú∆ √Ó≈Í ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘
¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ˘ √Ó»«‘’ √Ú≈«ÓÂÚ Á∂ ¡Ë∆È «Ò¡≈ ’∂ «¬√ ¡À√∂ Ú◊ ¡Â∂ ≈‹ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈
⁄≈‘πøÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ «‘ª «Úæ⁄ «¬’ »Í ‘ØÚ∂ ª «’ «È¡≈ Á∆ ˜» ‘∆ È≈ ‘∂Õ «¬‘ «¬’ ¡À√∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ √Ó≈‹
Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ “‘∂’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆ ÔØ◊Â≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ’øÓ ’∂◊≈ ¡Â∂ ˜» Á∂
¡Èπ√≈ ÍÃ≈Í ’∂◊≈Õ” «’™«’ «¬‘ «¬’ ¡À√≈ Ú◊ ÂØ∫ «‘ ¡Â∂ ≈‹ ÂØ∫ «‘ √Ó≈‹ ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ È≈ ’ج∆
fi◊Û∂ ‘؉◊∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’ج∆ «ÚÚ≈Á ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ √πÒfi≈¿π‰ Ò¬∆ «È¡≈ Á∆ ˜» Ú∆ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊∆Õ √≈ÓÚ≈Á∆
√Ó≈‹ «Úæ⁄ «È¡≈ «¬’ Î≈Ò» Á∆ ⁄∆˜ ω ’∂ «‘ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √≈ÓÚ≈Á «È¡≈ ÂØ∫ Á» ˛Õ
«È¡≈ ÁΔ √≈ÓÚ≈ÁΔ Ë≈È≈ (Communist Concept of Justice)
¡◊ «È¡≈ √Ó≈‹ Á∂ Ò¬∆ ˜»∆ ˛ ª ¿π√ Á∆ Ó≈’√Ú≈Á∆ Ë≈È≈ ’∆ ‘Ø √’Á∆ ˛? «’™«’ Ó≈’√Ú≈Á Ùπ» ÂØ∫
‘∆ È’≈≈ÂÓ’ ¡Â∂ √≈ÓÚ≈Á∆ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ÁØÚ∂∫ Ë≈È≈Úª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ √πÌ≈«Ú’ ˛ «’ «¬√ Á∆
«È¡≈ Á∆ Ë≈È≈ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ Ë≈È≈ ÂØ∫ ÚË∂∂ √Ó≈ÈÂ≈Í»È ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «È¡≈ Á∆ Ó≈’√Ú≈Á∆ Ë≈È≈ Á≈
¿πÁ≈Ú≈Á Á∂ √ÓÂ≈Ú≈Á∆ «√˪ È≈Ò ¡øÂ ’∂ÚÒ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ È‘ƒ ˛ «’ √ت Á≈ Ï≈ÏÂ≈ «’√ √∆Ó≈ Âæ’
‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛, ÏÒ«’ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ Ú∆ ˛ «’ «È‹∆ √øÍÂ∆ Á∆ Ï≈ÏÂ≈ «’øÈ∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «¬√ √øÁÌ «Úæ⁄
Ó≈’√Ú≈Á Á∆ ÓΩ«Ò’ Ó≈ÈÂ≈ «¬‘ ˛ «’ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ¡Â∂ √ت Á∂ «È‹∆ √Ú≈«ÓÂÚ ¡Â∂ æ÷-÷≈Ú
Á≈ «’√∂ ˘ ’ج∆ ÈÀ«Â’ ¡«Ë’≈ È‘ƒ ˛Õ «¬‘ «Èæ‹∆ √Ú≈«ÓÂÚ ÷ÂÓ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, «’™«’ «¬‘ ¡≈ÓÁÈ,
Ó˜Á»Δ (Wage Labour) Á∂ √ÏøË ˘ ‹ÈÓ «ÁøÁ≈ ˛ ‹Ø ¡ÈÀ«Â’, ¡Ò◊≈ÚÚ≈Á∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ ’∂ÚÒ ¥ªÂ∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«¬’ √Ó≈‹Ú≈Á∆ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’’∂, ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ˘ √ÓπÁ≈«¬’ «ÈÔøÂ‰ Á∂ ¡Ë∆È «Ò¡≈ ’∂ ¡Â∂
√øÍÂ∆ Á≈ √Ó≈È∆’È ’’∂ ‘∆ «¬’ «È¡≈Í»È √Ó≈‹ Á∆ ȃ‘ æ÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ

Ó≈’√Ú≈Á Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡ø«È¡≈ Á∆ Ó»Ò ‹Û∑ ÙØÙ‰ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «¬‘ Ó˜Á»
Ú◊ Á≈ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Ú◊ Áπ¡≈≈ ÙØÙ‰ ˛Õ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ≈‹ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ÁØÙ «¬‘ ˛ «’ «¬‘ Ó˜Á» ˘ ı∆Á‰
¡Â∂ Ú∂⁄‰ Ú≈Ò∆ Ú√» ω≈ ’∂ «¬√ ÙØÙ‰ ˘ «È¡≈ √ø◊ ω≈™Á≈ ˛Õ «¬’ Ó≈’√Ú≈Á∆ Ò∂÷’ ’Ø‘È Á∂ ¡Èπ√≈,
Ó≈’√Ú≈Á∆ Âæ «¬√ ÍÃ’≈ ÍÃ√Âπ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ : (i) Ó˜Á» ‘∆ «¬’ ¡«‹‘≈ «Ú¡’Â∆ ˛ ¡«‹‘∆ Ú√»
Á≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ ’Á≈ ˛, «‹√ Á≈ ’ج∆ ¡≈«Ê’ Ó»Ò ‘πøÁ≈ ˛, (ii) «¬√ ÓπæÒ Á≈ «¬’ Ì≈◊ Í»ø‹∆ÍÂ∆ ÒÀ ‹ªÁ≈ ˛,
(iii) ¡Â∂ Ó˜Á» ˘ ¿π√ ¿πÂÍ≈Á Á∆ ÓπæÒ Á≈ «Ó‘È ÂØ∫ ÿæ‡ «‘æ√≈ «ÓÒÁ≈ ˛, (iv) «’™«’ ¿πÂÍ≈Á Á∂ ÓπæÒ Á≈ «¬’
«‘æ√≈ Í»ø‹∆ÍÂ∆ ÒÀ ‹ªÁ≈ ˛Õ («‹√ ”Â∂ ¿π√ Á≈ ¡«Ë’≈ È‘ƒ ˛), ¡Â∂ Ó˜Á» Á≈ Í»ø‹∆ÍÂ∆ Áπ¡≈≈ ÙØÙ‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ
Ó˜Á»ª ˘ Í»ø‹∆ÍÂ∆ Á∂ ’ØÒ ’øÓ ’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘؉≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, Ó˜Á»ª Á∂ ’ØÒ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËÈ È‘ƒ ‘πøÁ∂,
«¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ¡≈͉∆ ؘ∆-؇∆ √øÍÂ∆Ù≈Ò∆ Ú◊ Á∂ ’ØÒ ’øÓ ’’∂ ‘∆ ’Ó≈ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ Ó˜Á»∆ √ÏøË ÓπæÒ
ÙØÙ‰’≈∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ

ÙØÙ‰ Á∆ «¬√ Ë≈È≈ ˘ «¬’ ‘Ø Ó≈’√Ú≈Á∆ Ò∂÷’ ØÓÈ È∂ √øÍÂ∆‘∆‰ Ú◊ Áπ¡≈≈ “¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ¡Â∂
ÔøÂª Âæ’ ¡√Ó≈È Í‘πø⁄” (Unequal access to the means of production) Á∂ √øÁÌ «Úæ⁄ ÍÃÌ≈«Ù ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈ Ú؇ ¡«Ë’≈ ÂØ∫ Úªfi∆ È≈∆ ‹≈Â∆, Ú«‘Ò∂ ÒØ’, Ó˜Á» √≈∂ «È¡≈ Á∂ «Ù’≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ Âæ’ «¬√ ¡√Ó≈È Í‘πø⁄ Á≈ Ò≈Ì Í»ø‹∆ÍÂ∆ Ú◊ ¿π·≈™Á≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, Í»ø‹∆ÍÂ∆
Ú◊ Áπ¡≈≈ Ó˜Á» Á≈ ÙØÙ‰ Â√Ú∆ Á≈ «¬’ Í«‘¨ ˛, ÙØÙ‰ Á≈ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ «Ì¡≈È’ Í«‘¨ ¿π‘ ˛, «‹æÊ∂
√Ó≈‹ Á∂ «¬’ Ï‘π Úæ‚∂ Ì≈◊ ˘ ¡≈͉≈ ÙÃÓ Ú∂⁄‰ ÂØ∫ ‘∆ Úªfi≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹Ú∂∫ È≈∆ ‹≈Â∆, ¡Í≈Ë∆,
«Ì÷≈∆, «Ú‘Ò∂ ÒØ’ ¡≈«ÁÕ «¬‘ ÂæÊ Ú∆ «¬’ «Ó«Ê¡≈ ˛ «’ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Ú◊ È∂ ¡≈͉∆ √øÍÂ∆, «Ó‘ÈÂ, ÔØ◊Â≈
¡Â∂ √ÓfiÁ≈∆ È≈Ò Ïæ⁄ ’’∂ ’Ó≈¬∆ ˛Õ Ó≈’√ È∂ «¬√ ◊æÒ ˘ ⁄ø◊∆ Â∑ª √ÍÙ‡ ’ «ÁæÂ≈ √∆ «’ √øÍÂ∆ Á∂
«¬√ Ó≈◊ «Úæ⁄ ⁄Ø∆, ‚≈’∂, ‘æ«Â¡≈, Á≈√Â≈È, Ï≈Ò Ó˜Á»∆ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ‘Ó«Ò¡ª È∂ Ï‘π ‚»øÿ∆ Ì»«Ó’≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 201