Page 239 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ≈‹ÈΔ«Â’ Ï≈ÏÂ≈ (Political Equality)
≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ ¡Ê ˛, È≈◊«’ª Á∂ ≈‹ÈΔ«Â’ ¡«Ë’≈ª (Political Rights) Á∆ Ï≈ÏÂ≈Õ «¬√
ÂØ∫ Ì≈Ú ˛-ÎÀ√Ò≈ √ø√Ê≈Úª (Decision-Making Bodies) «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ Á≈ ¡«Ë’≈,
¡Ê≈ “«¬’ «Ú¡’ÂΔ, «¬’ Ú؇” (One Man, One Vote) Á∂ «ÈÔÓ Á≈ Í≈Ò‰/«¬√ «Úæ⁄ «¬‘ «Ú⁄≈ Ú∆
Ù≈«ÓÒ ˛ «’ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ‹ÈÓ, «Òø◊ ‹ª ËÓ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ≈‹È∆«Â’ ¡‘πÁ≈ ÍÃ≈Í ’È ÂØ∫ È‘ƒ Ø«’¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ ÓÂÒÏ «¬‘ «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈Δ Ú◊ (Privileged Class) È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ ˘
Ù≈√È Á≈ ‘Ø ¡«Ë’≈, Ù≈√’ Ú∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «’√∂ √Ó»‘ ‹ª «Ú¡’Â∆ «ÚÙ∂Ù Á∆ «¬æ¤≈ ‹ª «‘ª ˘ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ
È‘ƒ Á∂‰◊∂Õ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ «√˪ «¬√ «ÚÙÚ≈√ ”Â∂ «‡«’¡≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷ ÷πÁ «¬’ «ÚÚ∂’Ù∆Ò ÍÃ≈‰∆ ˛
¡Â∂ ¿π‘ ≈‹È∆«Â’ √»fiÏ»fi æ÷Á≈ ˛, ⁄≈‘∂ Úæ÷-Úæ÷ ÓÈπæ÷ª Á∂ Â≈’ÂÚ, Â∂˜ ÏπæË∆, «√æ«÷¡≈ ‹ª √øÍÁ≈ «Úæ⁄ «’øÈ≈
‘∆ ¡øÂ «’™ È≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Á∂ È≈Ò «¬‘ Ó≈ÈÂ≈ Ú∆ ‹πÛ∆ ˛ «’ ‹Á ‘π‰ ÓÈπæ÷ª ˘ Ï≈Ï, ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈
ÍÃ≈Í ‘؉◊∂, ÂÁ ¿π‘ √Ú«‘æ (Common Good) ˘ √ÚØÂÓ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ÍÃÁ≈È ’ √’‰◊∂ ¡Â∂ È∆Â∆
«ÈÓ≈Â≈Úª ˘ √Ú«‘æ Á∂ ¡Èπ»Í √Ú‹È’ È∆Â∆ ω≈¿π‰ Ò¬∆ ÍÃ∂« ¡Â∂ Ó‹Ï» ’ √’‰◊∂Õ
≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ Óø◊ ’≈˘È∆ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ È≈Ò ‘∆ Ùπ» ‘ج∆Õ Ùπ»-Ùπ» «Úæ⁄ «¬È∑ª ÁØÚª «Úæ⁄ ’ج∆ ¯’
È‘ƒ √∆, «‹Ú∂∫ «’ ‚∆. ‚∆. Î∆Ò È∂ “ÍÃ≈ÏÒÓ√ ¡≈Î ÍØÒ∆«‡’Ò «ÎÒ≈√Î∆” (≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª)
(AIGF) Á∂ √ÏøË ”⁄ «Ò«÷¡≈ ˛ : ““Îê√∆√∆ ¥ªÂ∆’≈∆ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ Óø◊ ’Á∂ √Ó∂∫ ¿π√ «Ú⁄≈ √ÏøË∆ «ÚÙ∂Ù
¡«Ë’≈ Á∆ √Ó≈ÍÂ∆ Á∆ Óø◊ ’ ‘∂ √È, «‹√ Á∂ √ÏøË ”⁄ ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ ¡Ó∆ ¡Â∂ ’πÒ∆È Ú◊ Âæ’
√∆«Ó √ÈÕ”” ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «√˪ Á∆ «Ú’«√ ¡Ú√Ê≈ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ ˘ ‹È √Ë≈‰ Á∂ ÒØ’ÂøÂ
¡«Ë’≈ª Á∂ »Í «Úæ⁄ Í«‘⁄≈«‰¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈, «‹Ú∂∫ «’ √Ú‹È’ ¡«Ë’≈ (Universal Franchise) “«ÏȪ ‚
‹ª Íæ÷Í≈ Á∂ ’ج∆ Ú∆ ≈‹È∆«Â’ Óæ æ÷‰ ¿π√ ˘ ÍÃ◊‡ ’È Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «È«‰¡ª ˘
ÍÃÌ≈«Ú ’È Ò¬∆ √øÿ ω≈¿π‰ Á≈ Ï≈Ï ¡«Ë’≈Õ

≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ ¡≈øÌ «¬’ ÍÃ◊Â∆Ù∆Ò «Ú⁄≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ Á≈ ÈÂ∆‹≈ Íæ¤Ó∆ ‹◊ «Úæ⁄
ÒØ’ÂøÂ (Democracy) Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈, ÍÃø» ¡æ◊∂ ⁄æÒ ’∂ «¬‘ ¡ÈπÌÚ ’∆Â≈ «◊¡≈
«’ «¬‘ «Ú⁄≈ √Ú √Ë≈‰ Á∆¡ª ¡≈Ù≈Úª ¡Â∂ «¬æ¤≈Úª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ÍÃ≈Í ȑƒ √È, «’™«’ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫
Í»ø‹ΔÚ≈Á (Capitalism) Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈, ¿πÚ∂∫-¿πÚ∂∫ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª ÚËÁ∆¡ª
◊¬∆¡ª, «¬È∑ª ˘ Á» ’È Ò¬∆ ‘∆ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ Óø◊ Í∂Ù ’∆Â∆ ◊¬∆Õ AIÚƒ ÙÂ≈ÏÁ∆ Á∂ ÂØ∫
Ï≈¡Á Íë√æË Îê√∆√∆ Ò∂÷’ ¡Ò’∂√∆ Á≈ Â≈’Ú∆Ò (AH@E-EI) È∂ “‚ÀÓØ¥∂√∆ «¬È ¡Ó∆’≈” (¡Ó∆’∆ ÒØ’ÂøÂ)
(AHCE) Á∂ √ÏøË ”⁄ «Ò«÷¡≈ «’ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª «Úæ⁄ ‹Ø ’π∆Â∆¡ª Í≈¬∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿π√ ˘ ÒØ’ÂøÂ √Ó≈‹ ¡«ÈÙ«⁄ ’≈Ò Âæ’ √Ú∆’≈ È‘ƒ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ È∂ «¬‘ Óæ ÍÃ◊‡ ’∆Â≈
«’ ÒØ’ÂøÂ∆ «ÚÙÚ ¥ªÂ∆ Á≈ Í«‘Ò≈ ÁΩ ≈‹È∆«Â’ Í«ÚÂÈ Á≈ ÁΩ √∆, ÍÃø» ¿π‘ ˜»∆ ¿π√ Á∂ Á»√∂ ÁΩ ˘
‹ÈÓ Á∂Ú∂◊≈, ‹Ø Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ Í«ÚÂÈ Á≈ ÁΩ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿π√ È∂ «¬‘ Ì«Úæ÷Ú≈‰∆ ’∆Â∆
«’ ≈‹È∆«Â’ √øÿÙ Á∂ ÁΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ÒÁ∆ ‘∆ ¡Ó∆ ¡Â∂ ◊∆Ï Ú◊ª Á∂ «Ú⁄’≈ √øÿÙ Á≈ ÁΩ ¡≈Ú∂◊≈Õ
¿π√ È∂ «Ò«÷¡≈ «’ ’øÓ’≈ Ú≈Ò≈ Ú◊ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÙȪ ÂØ∫ ‘‡ ’∂ √Ó≈«‹’ ÍÃÙȪ ÚæÒ √Ó≈«‹’ ÍÃÙȪ ÚæÒ
«Ë¡≈È Á∂‰ Òæ◊≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÒØ’ ¡«‹‘∂ Óæ ¡Â∂ «Ú⁄≈ ω≈ ‘∂ ‘È ‹Ø √Ó≈‹ ”⁄Ø∫ ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª ˘
ıÂÓ ’’∂ ¤æ‚‰◊∂Õ «¬√ Â∑ª Â≈’Ú∆Ò È∂ ¡≈͉∂ √ÏøË ”⁄ √Ó≈‹Ú≈Á∆ «√˪ Á∂ «Ú’≈√ Á≈ Í»≈ √ø’∂ Á∂ «ÁæÂ≈,
«‹√ Á≈ Óπæ÷ √Ø’≈ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ √Óæ«√¡≈ ÂØ∫ √∆Õ

√Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈ (Socio-Economic Equality)
√Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ «Ú⁄≈ ÂØ∫ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ Íæ÷ «¬’-Á»√∂ È≈Ò Ïæfi∂ ‘ج∂
‘È, «’™«’ «¬È∑ª ÁØÚª «Ú⁄’≈ È∂Û∂ Á≈ √ÏøË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª ’≈˘È∆ Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂
≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ ¡≈͉∂ Ó»Ò »Í È≈Ò ¿πÍ⁄≈«’ Ï≈ÏÂ≈ (Formal Equality) Á∆¡ª √»⁄’ ‘∆¡ª ‘È,
«‹√ ˘ “Ì∂ÁÌ≈Ú Á≈ ¡«‘√≈√” (Absence of Discrimination) Á∂ »Í «Úæ⁄ ÍÃ◊‡ ’ √’Á∂ ‘È, ÍÃø» √Ó≈«‹’
¡Â∂ ¡≈«Ê’ Ï≈ÏÂ≈ Â≈ÂÚΔ’ Ï≈ÏÂ≈ (Substantive Equality) Á∆ Óø◊ ’Á∆ ˛ ‹Ø √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ
Á∆ ÍÃ∂È≈ Ù’Â∆ ˛Õ ’≈˘È∆ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ «Ú⁄≈ Ùπ»¡≈Á∆ ¿πÁ≈Ú≈Á Á≈ È≈¡≈ √∆, √Ó≈«‹’-

232 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY