Page 275 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ Ú«ÙÙ‡ Ú◊Δ ÒØ’ÂøÂ ÁΔ¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª (Characteristics of Elitist Democracy)
A. Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ ÒØ’ÂøÂ Ó»Ò »Í «Úæ⁄ «¬√ ’ÒÍÈ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛ «’ ¡≈Ó «Ú¡’Â∆ Ù≈√È ’È Á∂ ÔØ◊ È‘ƒ
‘πøÁ≈Õ ≈‹È∆«Â’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò Â∂˜ «Ú¡’Â∆ «¬’ «Ó«Ê¡’ ˛Õ «¬‘ «√˪ √Ë≈‰ «Ú¡’Â∆ «ÈÙ‡«¥ÔÂ≈
˘ ’∂ÚÒ «¬’ ÂæÊ ‘∆ È‘ƒ, ÏÒ«’ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ ˘ √Ê≈«Í ’È Ò¬∆ ˜»∆ Ú∆ ÓøÈÁ≈ ˛Õ ÒØ’ÂøÂ ˘
√«¥Ô ‹È √«‘ÓÂ∆ Á∆ ʪ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á∆ Â∂˜ «ÁÓ≈◊, ÙË≈ ¡Â∂ Ú«ÙÙ‡Â≈ ”Â∂ «ÈÌ «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
B. Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á≈ «√˪ ÒØ’ÂøÂ ˘ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ «¬’ ’≈‹ ÍÉ≈Ò∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂÷Á≈ ˛: ÎÀ√Ò∂ ÒÀ‰ Á≈
Â∆’≈ ¡Â∂ √’≈ ˘ ¸‰È ¡Â∂ Ù≈√È ’È Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂‰ Ú≈Ò∆ ÍÉ≈Ò∆Õ «¬‘ «¬√ ˘ «’√∂ √Ó≈«‹’ ¿πÁ∂Ù
‹ª «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú’≈√ È≈Ò È‘ƒ ‹ØÛÁ≈Õ «¬‘ ÍæÁÂ∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ »Í «Úæ⁄ ÁØ ‹ª ÁØ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ú«ÙÙ‡
Ú◊ª «Ú⁄’≈ ÍÃÂΔ√ÍÁ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’πfi ÍÃÂ∆«ÈË∆ ¸‰È Á∆ ˛ ‹Ø ¡◊Ò∆¡ª ⁄؉ª Âæ’ Ù≈√È ’È◊∂Õ ÒØ’ª
Á∆ Ì»«Ó’≈ ≈‹È∆«Â’ Óπæ«Á¡ª √ÏøË∆ ÎÀ√Ò≈ ’È≈ È≈ ‘Ø ’∂ ¿πÈ∑ª ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª Á∆ ⁄؉ ’È∆ ‘πøÁ∆ ˛ ‹Ø È∆Â∆-
«ÈÓ≈‰ ¡Â∂ ÍÃÙ≈√È Á∆ ’≈‹’πÙÒÂ≈ √πæ«÷¡Â ’ √’‰, «¬‘ «√˪ ÓøÈ ’∂ ⁄æÒÁ≈ ˛ «’ ⁄؉ª «Úæ⁄ √ÓÊÈ
’È Á∂ ‚ ÂØ∫ È∂Â≈ √Ú‹È’ È∆Â∆¡ª Á≈ «ÈÓ≈‰ ÒØ’«‘æ «Úæ⁄ ’È◊∂Õ
C. Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ Á∆ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È Ó≈ÈÂ≈ «¬‘ ˛ «’ Úæ÷-Úæ÷ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ª «Úæ⁄ ÍË≈ª«Âz’ ÓπæÒª
”Â∂ ¡≈Ó √«‘ÓÂ∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª, È∂Â≈Úª, ’≈ØÏ≈ √øÿª Á∂ È∂Â≈Úª ¡Â∂ ‘Ø
√Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ª «Úæ⁄ ÍË≈ª«Âz’ Íë’«¡≈, È≈◊«’ √ÚÂøÂÂ≈, √ø«ÚË≈È, √’≈ ¡≈«Á ”Â∂
√Ï√øÓÂ∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ª «’ «¬√ ˘ Ì∆ÛÂøÂ ¡Â∂ ¿πÂ∂‹È≈ ÂØ∫ Ï⁄≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂Õ «¬‘ √«‘ÓÂ∆ ≈‹È∆«Â’
È∂Â≈Úª «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ ˜»∆ ˛, ‹È √Ë≈‰ «Úæ⁄ È≈ Ú∆ ‘ØÚ∂ ª ’ج∆ «ÚÙ∂Ù ¯’ È‘ƒ ÍÀ∫Á≈Õ
D. Úæ÷-Úæ÷ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ Ò∂÷’ª Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ «˜¡≈Á≈Â ≈‹È∆«Â’ Ì≈◊∆Á≈∆ ÒØ’ÂøÂ Ò¬∆ ıÂ≈ ˛Õ
«¬√ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ÒØ’ÂøÂ Á∆ √¯ÒÂ≈ Á≈ ≈˜ ¡≈Ó ÒØ’ª Á≈ ¡≈Ò√ ¡Â∂ Ó‹Ï»∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡◊ ¡√¯Ò
¡Â∂ ¡ÔØ◊ ÒØ’ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰◊∂ ª Úæ÷-Úæ÷ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ª «Úæ⁄ ¿π‘ ÙªÂ∆Í»‰ ÍÃÂ∆√ÍÁ≈ √Ó≈ÍÂ
‘Ø ‹≈Ú∂◊∆, «‹√ ”Â∂ ÒØ’ÂøÂ Á∆ √≈∆ «ÚÚ√Ê≈ «‡’∆ ‘ج∆ ˛Õ
E. Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ Á≈ ¿πÁ∂Ù ÒØ’ÂøÂ ˘ Ú≈√«ڒ ω≈¿π‰≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ «ÚÚ‘≈ Á∂ ȘÁ∆’ «Ò¡≈¿π‰≈
√∆Õ «¬√ Á≈ Óøȉ≈ √∆ «’ ÍÃøÍ≈◊ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «√˪ ¿π√ ’≈‹ ÍÉ≈Ò∆ ¡Â∂ √ø√Ê≈Úª √ÏøË∆ ÚË∂∂ ◊æÒ È‘ƒ
’Á≈, «‹È∑ª ÂØ∫ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ ⁄æÒÁ∆ ˛, ÍÃø» Ú≈√«ڒÂ≈ Âæ’ Í‘πø⁄‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «¬√ È∂ ÒØ’ÂøÂ Á∂
«√˪ «Úæ⁄ ‘∆ Í«ÚÂÈ ’ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ ¡Í∂’Ù≈«¥Â «¬’ «√˪ ω≈ «ÁæÂ≈ ‹Ø «’√∂ √Ó≈«‹’ ¿πÁ∂Ù
¡Â∂ ¿πÁ∂Ùª Á∂ «Ú‘∆È ˛Õ
F. Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ È∂ ÒØ’ÂøÂ ÍÃÂ∆ «ÁzÙ‡∆’؉ «Úæ⁄ ÓΩ«Ò’ Í«ÚÂÈ ’ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ √’≈
Á∂ È∆Â∆-«È‰≈ «Úæ⁄ ‹È √Ë≈‰ Á∆ Ì≈◊∆Á≈∆ ÂØ∫ ‘‡≈ ’∂ ÍË≈ª«Âz’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ √πæ«÷¡≈ Âæ’ √∆«Ó ’
«ÁæÂ≈Õ «¬√ «√˪ Á≈ ¿πÁ∂Ù «Ú¡’Â∆◊ Ì≈◊∆Á≈∆ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’È≈ È≈ ‘Ø ’∂, √¯Ò ¡Â∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ÍÃÙ≈√È
˛Õ «¬√ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ «⁄øÂ≈ ÍË≈ª«Âz’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ √Ê≈¬∆ ‘æÒ ˛Õ ‚∂«Ú‚ ˛Ò‚ Á∂ ¡Èπ√≈ Ú«ÙÙ‡ «√˪Â
È∂ ≈‹È∆«Â’ Ì≈◊∆Á≈∆ ˘ √Ê≈¬∆ ¡Â∂ ’≈‹’πÙÒÂ≈ ÂØ∫ ÍÃ√Ê≈«Í ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ

¡≈ÒØ⁄È≈ ¡Â∂ ÓπÒª’‰ (Criticism and Evaluation)
ÒØ’ÂøÂ Á∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ Á∆ ’¬∆ Ò∂÷’ª ÚæÒØ∫ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ ˛, «¬√ «Úæ⁄ ÍÃÓπæ÷ ˛ : ÓÀ’Î√È, ÏÀ∆,
‘ØÒ‚È, Ï؇ØÓØ, «¥Ù⁄∆¡È Ï∂, ‹∂. ¡ÀµÒ. Ï≈’, ≈Ï‡ ‚≈‘Ò ¡≈«Á «¬È∑ª ¡≈ÒØ⁄È≈Úª ˘ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Ë≈ ”Â∂
Á√≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:
A. Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ «˜¡≈Á≈Â ÓÈÓ˜∆ Á≈ «√˪ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÒØ’ÂøÂ Á∆¡ª ÓΩ«Ò’ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á∆
¿πÒøÿ‰≈ ’Á≈ ˛Õ ÏÀ∆ ‘ØÒ‚È Á∂ ¡Èπ√≈ ¡◊ ¡√ƒ ÒØ’ÂøÂ ˘ ‹ÈÂ≈ Áπ¡≈≈ «È‰≈ Ò¬∂ ‹≈‰ Á∂ »Í «Úæ⁄
ÍÃÌ≈«Ù ’Á∂ ‘ª ª Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ ÍË≈ª«Âz’ È‘ƒ ˛, ¡◊ ‹ÈÂ≈ Á∆ Ì»«Ó’≈ ’∂ÚÒ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ª
˘ «ÈÔπ’ ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ‘‡≈¿π‰ Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ˛ ¡Â∂ ¿π√ ˘ È∆Â∆-«ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ ’ج∆ Ì»«Ó’≈ È‘ƒ «ÁæÂ∆
‹ªÁ∆ ª «¬‘ ÍË≈ª«Âz’ È‘ƒ ˛, «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ «’ Á∂Ù ˘ ⁄Ò≈¿π‰ «Úæ⁄ ÒØ’ª Á∆ ’ج∆ ¡≈Ú≈˜ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ
B. ÍÃøÍ≈◊ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «√˪ Á≈ ¿π√ Á≈ ÈÀ«Â’ ¿πÁ∂Ù √∆Õ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ È∂ ÒØ’ÂøÂ ˘ ÈÀ«Â’
ÓπæÒª ÂØ∫ Úªfi≈ ’ «ÁæÂ≈Õ ÒØ’ÂøÂ ˘ «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú’≈√ Á∂ È≈Ò ‹ØÛÈ≈ ◊Ò ȑƒ ˛Õ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪Â

268 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY