Page 273 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ A. √Ó≈‹ Á≈ ÍÃË≈È ¡Â∂ «ÈÓÈ Ú◊ «Úæ⁄ Úø‚ «¬’ √Ú-«Ú¡≈Í’ ÂæÊ ˛Õ ÒØ’ ¡≈͉∆¡ª ÔØ◊Â≈Úª ¡Â∂
√ÓæÊ≈Úª Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ ¡√Ó≈È ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
B. Ú«ÙÙ‡ Ú◊ ¡≈͉∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú ¡≈͉∂ √ÚØÂÓ ◊π‰ «‹Ú∂∫ «ÁÓ≈◊, ÔØ◊Â≈, ÍÃÙ≈√«È’ √ÓæÊ≈,
√À«È’ ¡Â∂ ÈÀ«Â’ Ù’Â∆ ’≈‰ ‹Ó≈™Á≈ ˛Õ
C. Úæ÷-Úæ÷ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ √Ú‹È’ √Ó»‘ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª √Ó»‘ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛Õ ÈÚ∂∫ Ú«ÙÙ‡
Ú◊ ωÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È ¡Â∂ Íπ≈‰∂ ıÂÓ ‘πøÁ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ’¬∆ Ú≈ ¥ªÂ∆ Áπ¡≈≈ √øÍ»È Ú«ÙÙ‡ Ú◊ «Úæ⁄ ‘∆
Í«ÚÂÈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
D. √Ó≈‹ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â ÒØ’ ≈‹È∆«Â’ Ó≈Ó«Ò¡ª ÍÃÂ∆ ¡≈Ò√∆, ¡√¯Ò ¡Â∂ ¿πÁ≈√∆È ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹ Á∂
‘∂’ ÷∂Â «Úæ⁄ ÍÃË≈È◊∆ Á∆ ˜» ‘πøÁ∆ ˛Õ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ «¬‘ ÍÃË≈È◊∆ ÍÃÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ
E. √Ó’≈Ò∆È √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬‘ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ «ÂøÈ Â∑ª Á∂ ÒØ’ª È≈Ò «ÈÔ«Ó ‘πøÁ∂ ‘È-ÏΩ«Ë’, ÍÃÏøË’ ¡Â∂
ÍÃÙ≈√«È’Õ √∆. ≈¬∆‡ «ÓÒ√ È∂ «¬È∑ª Ò¬∆ “Ù’Â∆ Ú«ÙÙ‡ Ú◊” (Power Elite) Á≈ ÍÃÔØ◊ ’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘
«‹È∑ª «ÂøÈ ÍÃÓπæ÷ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á∆ ⁄⁄≈ ’Á≈ ˛, ¿π‘ ‘È : ¡≈«Ê’, √À«È’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’Õ

C. ÒØ’ÂøÂ Á≈ Ú«ÙÙ‡ Ú◊Δ «√˪ (Elite Theory of Democracy)

Á»√∂ «ÚÙÚ ÔπæË Á∂ È∂Û∂-Â∂Û∂ ’πfi ¡«‹‘∂ ≈‹È∆«Â’ «Ú⁄≈’ ¿πÌ∂, «‹È∑ª È∂ ÒØ’ÂøÂ Á∂ «√˪ Á≈ Ú«ÙÙ‡
Ú◊∆ «√˪ È≈Ò ÂπÒÈ≈ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆, ¡≈Ëπ«È’ ≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á∂ ¡Ë≈ ˘
¡Í∆‘≈Ô ÓøÈÁ∂ ‘ج∂ «¬È∑ª Ò∂÷’ª È∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á≈ √Ú≈◊ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬’ ¡«‹‘∂ ÍË≈ª«Âz’ «√˪ Á≈
«Ú’≈√ ’∆Â≈, «‹√ «Úæ⁄ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ È≈ ’∂ÚÒ «¬’ ÍÃË≈È Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈Ú∂, ÏÒ«’ «¬√ Â≈È≈Ù≈‘∆ Á∂ ı«¡ª
ÂØ∫ Ú∆ Ï⁄≈¡ √’∂Õ «¬È∑ª È∂ «¬’ ¡«‹‘∂ ÒØ’ÂøÂ Á∆ ’ÒÍÈ≈ ’∆Â∆, «‹√ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Ú«ÙÙ‡
Ú◊ Á∂ »Í «Úæ⁄ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ Ú؇ Á∂ Ò¬∆ ÍÃÂ∆√øÍÁ≈ ’Á∂ ‘È, ¡«‹‘∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ ‹Ø ¿πÓ∆Á √Ú‹È’,
«˜¡≈Á≈ √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ ¡Â∂ Í≈ÁÙ∆ ‘؉ ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª ÔØ◊Â≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¸‰∂ ‹≈‰ ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ «¬È∑ª
Úæ÷-Úæ÷ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á∆ ÍÃÂ∆√øÍÁ≈ «Úæ⁄Ø∫ ¡≈͉∆ Í√øÁ Á∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ ¸‰ ’∂ «¬È∑ª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó ÂØ∫ √’≈
Á∂ ’øÓ «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ √’‰Õ
ÒØ’ÂøÂ Á≈ Ú◊∆ «√˪ ÍÀ∂‡Ø, ÓØ√’≈ ¡Â∂ «ÓÙÒ Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ÚË∂∂ ÍÃÌ≈«Ú √∆Õ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄
«¬√ «√˪ ˘ ¥ÓÚ≈ Â∆’∂ È≈Ò ÙπÓÍ∆‡ È∂ ¡≈͉∆ Íπ√Â’ ‘Capitalism, Socialism and Democracy’,
«Úæ⁄ √ÍÙ‡ ’∆Â≈Õ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘ «√˪ ’¬∆ ≈‹È∆«Â’ «Ú«◊¡≈«È’ª Áπ¡≈≈ «Ú’«√ ’∆Â≈ «◊¡≈,
«¬√ «Úæ⁄ ÏÈ≈‚ ÏÒ√È, √≈‡Ø∆, ≈Ï‡ ‚≈‘Ò, ∂Óø‚ ¡ÀØ, ’≈Ò ÓÈ∆‘≈¬∆Ó, ¡≈ÒÓø‚ ¡Â∂ «√‚È∆ ¡≈«Á
ÍÃÓπæ÷ ‘ÈÕ ÒØ’ÂøÂ Á≈ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ ¡æ‹ Á∂ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ “‹ÈÂ≈ Áπ¡≈≈ Ù≈√È” (Rule by
the People) Á∆ Ë≈È≈ Á≈ Ú≈√«ڒÂ≈ Á∂ ÍæË ”Â∂ ÍÃ∆÷‰ ’Á≈ ˛, Ú«ÙÙ‡ Ú◊ Á∂ Ò∂÷’ª Á≈ «Ú⁄≈ ÓøÈÁ∂
‘ج∂ «¬√ ÈÂ∆‹∂ ”Â∂ Í‘πø⁄Á≈ ˛ «’ ‹ÈÂ≈ Áπ¡≈≈ Ù≈√È Á≈ ’ج∆ ¡Ê È‘ƒ ˛Õ ≈‹ Ú◊∂ «˜¡≈Á≈Â ÚÑÂ
√ø◊·È ˘ ’∂ÚÒ ÙÃ∂‰∆ÏæËÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ √ø◊«·Â ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’πfi ÒØ’ Á»√∂ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈
Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ Ú∆ √ø√Ê≈ ˘ ÁØ √Ó»‘ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, Ú«ÙÙ‡ ÒØ’ ‹Ø «È‰≈ ÒÀ∫Á∂ ‘È
¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ‹Ø ¿πÈ∑ª ÈÂ∆«‹¡ª Á≈ ¡ÈπÌÚ ’Á∂ ‘È, «¬√ ’≈‰ √πÌ≈«Ú’ ˛ «’ √Ó≈‹ Á∂ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ÂØ∫
Ù≈√È √ÏøË∆ ‘∂’ ‹≈‰’≈∆ æ÷‰ Á∆ ¿πÓ∆Á È‘ƒ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ ¡≈Ó ÒØ’ª Á≈ √ÏøË ’∂ÚÒ ¡≈͉∆ ؘ∆-؇∆
’Ó≈¿π‰ ¡Â∂ ¡≈͉∂ «Ú¡’Â∆◊ «‘ª Á∆ Í»Â∆ ÂØ∫ ‘πøÁ≈ ˛, ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÚË∂∂ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Á∆ ¿πÓ∆Á
È‘ƒ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡æ‹ Á∂ √Ó≈‹ Á∆ ’«·È≈¬∆ Ú∆ «¬√ ◊æÒ Á∆ Óø◊ ’Á∆ ˛ «’ ¡√ƒ ¿πÈ∑ª
«ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ˘ ÍÀÁ≈ ’∆¬∂ ‹Ø «¬√ ÍÃÙ≈√È ˘ ⁄Ò≈¿π‰ «Úæ⁄ √ø÷∂Í ”⁄, ÒØ’ÂøÂ Á∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ Á∆ «¬‘
ÓΩ«Ò’ Ë≈È≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â ÒØ’ √’≈ Á∂ ’≈˘Èª ¡Â∂ «ÈÔÓª Á∆¡ª ’«·È≈¬∆¡ª ˘ √Ófi‰
¡Â∂ ÍË≈ª«Âz’ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «ÈøÂ ¿πÂÙ≈‘ Á∂ È≈Ò «‘æ√≈ ÒÀ‰ «Úæ⁄ ¡√ÓæÊ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
ÒØ’ÂøÂ Á≈ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ √’≈ Á∂ ’øÓ «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ Á∆ Ì≈◊∆Á≈∆ ˘ Ùæ’ Á∆ Ș È≈Ò Á∂÷Á≈ ˛
¡Â∂ «¬√ ˘ √∆«Ó ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ Ùæ’ ¿πÈ∑ª Â≈È≈Ù≈‘∆ ¡Â∂ Î≈√∆Ú≈Á∆ Á∂ «ÚπæË «¬’ ÍÃÂ∆«’«¡≈ √∆,
«‹√ «Úæ⁄ ’πfi È∂Â≈Úª È∂ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Ò¬∆ ‹ÈÂ≈ Á∂ ‹ØÙ ˘ ¿πÌ≈ ’∂ ¿π√ Á≈ √ÓÊÈ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ ¡Â∂
Ù≈√È «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÒØ’ÂøÂ Á≈ ‘∆ «ÚÈ≈Ù ’ «ÁæÂ≈, «‹æÊ∂ ÍÃøÍ≈◊Â-¿πÁ≈Â≈Ú≈Á∆ «√˪ Ҭ∆
ÒØ’ÂøÂ Á∂ ÁπÙÓ‰ ≈‹≈, ’πÒ∆È Ú◊ ¡Â∂ «˜ÓƒÁ≈ Ú◊ ¡Â∂ ¡Ó∆ Ú◊ Á∂ Ù≈√È √È, ¿πµÊ∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆

266 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY