Page 268 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAD: √Ú‹È’ «‘æ ¡Â∂ ÒØ’ÂøÂ

‹ÓΔ ÏÀÈÊÓ ¡Â∂ ‹∂. ¡Àµ√. «ÓÒ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Jermy Bentham and J.S. Mill) È؇
ÏÀÈÊÓ Í«‘Òª ¡≈Ëπ«È’ «Ú⁄≈’ √È, «‹√ È∂ ÒØ’ÂøÂ ÍÃÂ∆ √’≈≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Í‰≈«¬¡≈, ‹∂Ó√ «ÓÒ
¡Â∂ ‹∂. ¡Àµ√. «ÓÒ Á∂ È≈Ò «ÓÒ ’∂ «¬√ È∂ ¿πÍÔØ◊Â≈Ú≈Á Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÒØ’ÂøÂ Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈Õ «¬√ Á≈
«Ú⁄≈ √∆ «’ «Ú¡’Â∆ ˘ ‘Ø «Ú¡’Â∆¡ª ¡Â∂ Ù≈√’ª ÁØÚª ÂØ∫ √πæ«÷¡≈ Á∆ ˜» ˛Õ «Ú¡’Â∆ ˘ Ù≈√’ª ÂØ∫
«¬‘ Ì‘Ø√≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ‹È-«ÚØË∆ È‘ƒ ‘؉◊∆¡ªÕ ÏÀÈÊÓ Á∂ √≈‘Ó‰∂ √Óæ«√¡≈ «¬‘
√∆ «’ √’≈ ¡≈͉∂ ’≈˘È ¡Â∂ È∆Â∆¡ª Á∂ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ √ÓπÁ≈«¬ Á∂ «‘ª ¡Â∂ ˜»ª Á≈ «÷¡≈Ò «’Ú∂∫ æ÷∂Õ
Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ √Óæ«√¡≈ «¬’ ¡«‹‘∆ √’≈ ˘ ¸‰È ¡Â∂ ¿π√ ˘ √æÂ≈ √Ω∫͉ Á∆ ˛ ‹Ø ¡«‹‘∂ ’≈˘È ω≈¬∂
¡Â∂ Ò≈◊» ’∂, «‹È∑ª Á∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ˜» ˛Õ ÏÀÈÊÓ Á∂ ¡Èπ√≈, «¬√ Á≈ ‘æÒ ÍÃÂ∆«ÈË∆ ¡Â∂ √ø«ÚË≈«È’ √’≈
«ÈÔ«Ó ¡Â∂ ◊πÍ ⁄؉, ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ¡Â∂ È∂Â≈Úª «Úæ⁄ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ¡Â∂ Ï‘πÓ Ù≈√È «Úæ⁄ ˛Õ ÏÀÈÊÓ È∂
ÍË≈ª«Âz’ ⁄؉ª ˘ «˜¡≈Á≈Â ÒØ’ª Á∂ «˜¡≈Á≈Â √πæ÷ «Úæ⁄ Ú≈Ë∂ Á≈ ÔøÂ Óø«È¡≈ ˛Õ «¬√ Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’
Ù≈√’ª ˘ «ÌzÙ‡ ‘؉ ÂØ∫ Ï⁄≈¿π‰ Á≈ «¬’Ó≈Â ¿πÍ≈¡ ˛ «’ ¿πÈ∑ª ˘ Ï‘πÓ Áπ¡≈≈ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ ‘‡≈¿π‰ Á≈
¡«Ë’≈ ‹ÈÂ≈ ˘ Á∂ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ÍË≈ª«Âz’ Ú؇ Á∂ ¡«Ë’≈ ”Â∂ ÏÀÈÊÓ Á∂ «Ú⁄≈ √Ó»Í È‘ƒ √ÈÕ AH@B
Âæ’ ¿π√ È∂ √∆Ó Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈, AH@I «Úæ⁄ ¿π√ È∂ Ú؇ Á∂ ¡«Ë’≈ ˘ √øÍÂ∆Ù∆Ò ÒØ’ª Âæ’ √∆«Ó æ÷‰
Á∆ «√¯≈Ù ’∆Â∆Õ AHAG «Úæ⁄ ¿π√ È∂ ÓÈπæ÷ª Ò¬∆ ˜»∆ Óæ ¡«Ë’≈ Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈Õ Úæ÷-Úæ÷ √Óæ«√¡≈Úª Á∂
Ï≈Ú‹»Á «Ú¡≈Í’ ÍæË ”Â∂ √Ú‹È’ Óæ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ √ø«ÚË≈«È’ √’≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ÂøÂ
˘ «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ √ÚÀ-«¬¤πæ’ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á≈ √ÚØÂÓ æ«÷¡’ Óø«È¡≈ «◊¡≈Õ
AIÚƒ ÙÂ≈ÏÁ∆ «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ Á∂ «√˪ ˘ ‹∂. ¡Àµ√. «ÓÒ Á∆ ⁄È≈Úª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ √ÓÊÈ
«Ó«Ò¡≈Õ ¡≈͉∆¡ª ⁄È≈Úª «Úæ⁄ «ÓÒ È∂ «¬’ ¡«‹‘∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ Óø◊ ’∆Â∆ ‹Ø «Ú¡’Â∆ Á∂
«Ú¡’Â∆ÂÚ, ÍÃÂ∆«ÈË∆ √’≈, ’≈‹’πÙÒ ÍÃÙ≈√È ¡Â∂ Á÷Ò Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ˘ √πæ«÷¡Â ’ ¸æ’∂Õ ÏÀÈÊÓ
Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ √«‘ÓÂ∆ ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ج∂ «’ ÒØ’ÂøÂ «Ú¡’Â∆ ˘ Ù≈√’ª Á∂ ÷Â∂ ÂØ∫ Ï⁄≈¿π‰ Á≈ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ÔøÂ
˛, «ÓÒ È∂ ÒØ’ÂøÂ Á∂ «¬’ ‘Ø Úæ÷ «Ë¡≈È «ÁÚ≈«¬¡≈, ÓÈπæ÷∆ ‹≈Â∆ Á∂ «Ú’≈√ ¡Â∂ √πË≈ «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ Á∆
ÈÀ«Â’ √ÓæÊ≈Õ «ÓÒ È∂ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ ÚË∂∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ÈÀ«Â’ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ «’Ú∂∫ √‘≈«¬Â≈
’ √’Á≈ ˛Õ ÓÀ’Î√È È∂ «ÓÒ Á∂ ÒØ’ÂøÂ Á∂ «√˪ ˘ «Ú’≈√Ù∆Ò ÒØ’ÂøÂ (Developmental Democracy)
Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ ˛Õ «ÓÒ Á∂ ¡Èπ√≈, ‘∂’ «Ú¡’Â∆ «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ¡øÂ Ù’Â∆ ¡Â∂ √ÓæÊ≈ ˘ «Ú’«√ ’È
Á∆ √ÓæÊ≈ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬’ «Ú’≈√Ù∆Ò √Ó≈‹ ¿π‘ ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø «¬È∑ª ˘ «Ú’«√ ‘؉ Á≈ ¡Ú√ ÍÃÁ≈È ’Á≈
˛Õ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ÂøÂ ‹ª “ÍÃÂ∆«ÈË∆ ÒØ’ÂøÂ” «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ Ó‘æÂÚÍ»È ˛ «’ «¬‘ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂
«Ú’≈√ Á≈ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ÔøÂ ˛Õ ÒØ’ª ˘ Ú؇ Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂ ’∂ ÒØ’ÂøÂ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡≈͉∂ ÚæÒ ’∂∫Á« ’Á≈ ˛
¡Â∂ √’≈ª ˘ ◊æÁ∆ ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰ Á≈ ‚≈Ú≈ Á∂ ’∂ ¿π√ ˘ ‹ÈÂ≈ ÍÃÂ∆ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ‘؉ Ò¬∆ Ó‹Ï» ’Á≈ ˛Õ «¬√
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ Ì≈◊∆Á≈∆, «‹Ú∂∫ Ú؇ Á∂‰≈, √Ê≈È’ ÍÃÙ≈√È «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰≈, ‹¿»∆ √∂Ú≈
¡≈«Á, È≈◊«’ª ˘ ¡≈͉∂ ’ÂÚª ÍÃÂ∆ ‹≈◊»’ ’Á∆ ˛Õ

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø »√Ø Á∆ Â∑ª «ÓÒ Á≈ Ú∆ «Ú⁄≈ √∆ «’ ÒØ’ÂøÂ «Ú¡’Â∆ Á∂ ÈÀ«Â’ «Ú’≈√
¡Â∂ ¿π√ Á∆ √ÓæÊ≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’È Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È √≈ËÈ ˛Õ

⁄؉ª «Úæ⁄ Ì≈◊∆Á≈∆ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √Óæ«√¡≈Úª «Úæ⁄ π⁄∆ «Ú¡’Â∆ Á∂ ÈÀ«Â’ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ˛- «¬√
ÂæÊ ˘ √Ú∆’≈ ’È Á∂ Ï≈Ú‹»Á, «ÓÒ È∂ √Ú‹È’ ˜»∆ Óæ ¡«Ë’≈ ‹ª «¬’ «Ú¡’Â∆ «¬’ Ú؇ Á∂ «√˪Â
Á≈ √ÓÊÈ È‘ƒ ’∆Â≈Õ ¿π√ ˘ «¬√ ◊æÒ Á≈ ‚ √∆ «’ √øÍÂ∆‘∆‰ Ó˜Á» Ú◊ Á≈ Ï‘πÓ ‘؉ ’≈‰ «¬’
«Ú¡’Â∆-«¬’ Ú؇ ”Â∂ ¡Ë≈« ÍË≈ª«Âz’ Ù≈√È ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ’æÒ∑ ˘ ¡«‹‘∂ ’≈˘Èª Á≈ «ÈÓ≈‰ ’ Á∂Ú∂ ‹Ø
«¬’ ’∂ÚÒ «¬’ Ú◊ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ Á»√∂ Ú◊ (√øÍÂ∆Ù≈Ò∆) Á∂ «ÚπæË ‘؉ ¡Â∂ «ÓÒ È∂ ÿæ‡ «◊‰Â∆¡ª
Ò¬∆ Ï‘π Ú؇ ÍÉ≈Ò∆ (Plural Voting System) Á≈ ÍÃ√Â≈Ú æ«÷¡≈ ª «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’ج∆ Ú∆ Ú◊ (⁄≈‘∂ ¿π‘
√øÍÂ∆Ù≈Ò∆ ‘ØÚ∂ ‹ª √øÍÂ∆‘∆‰) «¬’-Á»√∂ ”Â∂ ‘≈Ú∆ È≈ ‘Ø √’‰ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Ú◊∆ ’≈˘Èª Á≈ «ÈÓ≈‰ ’ √’‰Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 261