Page 283 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ ’≈È «¬√ ÁÒ È∂ ¡≈͉∂ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ÁÒ Á∂ «√˪ª ˘ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ È≈ «ÁßÁ∂ ‘ج∂ ≈Ù‡∆
ÓØ⁄∂ Á∂ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈ ˛Õ Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ Á∂ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ Á∆¡ª Óπæ÷ ◊æÒª ‘∂·
«Ò÷∆¡ª ‘È-

A. ≈‹È∆«Â’ ÷∂Â-⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «Úæ⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’ ‹Á«’ Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ Á≈ ¿πÁ∂Ù Ì≈Â
«Úæ⁄ √Ó≈‹Ú≈Á Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈ ˛ Í «¬‘ ’ßÓ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ’’∂ ‘ØÚ∂◊≈Õ
(i) Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ È∂ √ÍæÙ‡ ±Í È≈Ò ÿØÙ‰≈ ’∆Â∆ «’ Á∂Ù «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «˜ßÓ∂Ú≈∆ Ò¬∆
¿π‘ ≈Ù‡∆ ÓØ⁄∂ Á∆ «ÓÒ∆-‹πÒ∆ √’≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉◊∂ «‹√ «Úß⁄ Á∂Ù ”⁄ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈
√Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ √ßÌÚ ‘Ø √’∂Õ
(ii) Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ È∂ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «Úæ⁄ «¬√ ÂæÊ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «’ √ßÍzÁ≈«¬’Â≈ ¡Â∂ ≈Ù‡
«ÚØË∆ Âæª È≈Ò ÒÛÈ Ò¬∆ Ú≈ÓÍøÊ∆¡ª ¡Â∂ ÒØ’Âø«Âz’ ÁÒª Á∆ ¬∂’Â≈ ˜±∆ ˛Õ Ú≈ÓÍøÊ∆ ¡Â∂
≈Ù‡∆ ÓØ⁄∂ Á∆ «ÓÒ∆-‹πÒ∆ √’≈ ‘∆ ËÓ «ÈÍæ÷Â≈, √ßÿ∆ √ÏßË, ≈Ù‡∆ ¡÷ø‚Â≈, √Ó≈«‹’
«È¡≈ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ È≈Ò ‹ÈÂ≈ ˘ ≈‘ «ÓÒ √’∂◊∆Õ
(iii) «¬‘ ÁÒ Óß‚Ò ¡≈ÔØ◊ Á∆¡ª «√Î≈«Ùª ˘ Ò≈◊± ’È Á≈ √ÓÊ’ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò A@%
√Ê≈È ¡≈«Ê’ ±Í «Úæ⁄ Íæ¤Û∂ Ú◊ ˘ ¡Â∂ C@% √Ê≈È Ó«‘Ò≈Úª Ò¬∆ √πæ«÷¡Â ’∆Â∂ ‹≈‰∂
⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
(iv) Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ Á∂ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «Úæ⁄ ’ª◊√ (¡≈¬∆) ¡Â∂ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∂ ’ßÓª
Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ «’ «¬È∑ª ÁØÚª ÁÒª È∂ Á∂Ù Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’∆Â≈ ˛Õ
(v) ÁÒ È∂ ≈Ù‡ ÓØ⁄∂ Á∆ √’≈ Á∆¡ª ¿πÍÒæÏË∆¡ª Á∆ ÍzÙß√≈ ’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ «’ ÁÒ È∂ ¿πÈ∑ª ˘
‹Ø √ÓÊÈ «ÁæÂ≈, ¿π√ Á≈ ¿πÈ∑ª ˘ ’ج∆ Áπæ÷ È‘∆∫ ˛Õ
(vi) Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ È∂ «ÂßÈ ’ßÓª ˘ Ï‘π ӑæÂÚͱÈ Áæ«√¡≈-(¡) ËÓ-«ÈÍæ÷ ÒØ’Âß«Âz’
«ÚÚ√Ê≈, (Ï) √Ó≈«‹’ «È¡≈ ¡Â∂ (√) ’∂∫Á ≈‹ª Á∂ √Ïß˪ ˘ «Î ÂØ∫ ·∆’ ’È≈
(vii) ÁÒ È∂ «‘ßÁ±ÂÚ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÚË≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ÷≈«Ò√Â≈È∆ ¿π◊Ú≈Á∆ ¡Â∂ ’ÙÓ∆ «ÚØË∆ Óπ√ÒÓ≈Ȫ
«ÚπæË √ßÿÙ ¤∂Û‰ Á∆ ÿØÙ‰≈ ’∆Â∆Õ
(viii) ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «Úæ⁄ «’‘≈ «◊¡≈ «’ Íø‹≈Ï, ’ÙÓ∆ ¡Â∂ ¡√Ó Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ ≈‹È∆«Â’,
¡≈«Ê’, Ù≈√È∆ ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ „ß◊ È≈Ò ‘æÒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ È≈Ò fi≈÷ø‚,
¿πÂ≈÷ø‚, Ï√Â ¡Â∂ ÏØÛØ Á∂ ’Ï∆«Ò¡ª Á∆ √Óæ«√¡≈ ˘ Ú∆ ‘æÒ ’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈Õ
(ix) Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ Á∆ √«ÊÂ∆ AE ¡◊√ AIDG ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈Ò∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ
AAÚ∆¡ª, ABÚ∆¡ª, ACÚ∆¡ª, ADÚ∆¡ª ¡Â∂ AEÚ∆∫¡ª ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª ⁄؉ª «Úæ⁄ Ú∆ «¬√ Á∂ ÿØÙ‰≈ ÍæÂª «Úæ⁄
«ÚÙ∂Ù Í«ÚÂÈ È‘∆∫ ¡≈«¬¡≈ Í AIIF «Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘π‰ Âæ’ «¬‘ √ßÍzÁ≈«¬’Â≈ Á≈ «ÚØË
’Á∆ ‘∆ ˛Õ

B. ¡≈«Ê’ ÷∂Â- Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ È∂ ¡≈«Ê’ ÷∂Â «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ◊æÒª ˘ Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈-
(i) √Ú‹È’ ÷∂Â «Úæ⁄ ¿πÁÔØ◊ª Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, Ó«‘ß◊≈¬∆ ˘ Ø«’¡≈
‹≈Ú∂◊≈, Θ»Ò ÷⁄∆ ˘ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, ’≈Ò∂ ËÈ ”Â∂ ’߇ØÒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈, Ù«‘ª ¡Â∂ «Íø‚ª «Úæ⁄
«‘‰ Ú≈Ò∂ ¡Ó∆ ÒØ’ª ”Â∂ ‡À’√ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, Ï⁄ ÔØ‹È≈ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(ii) ¡≈«Ê’ ÷∂Â «Úæ⁄ ¡≈ÂÓ «ÈÌÂ≈ ”Â∂ ˜Ø «ÁßÁ∂ ‘ج∂ ¡ßÂ≈Ù‡∆ ÓπÁ≈ ’ØÙ È≈Ò ËÈ Ì≈Â∆
Ùª ”Â∂ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(iii) Ì≈Â∆ ¿πÁÔØ◊-ËßÁ∂ Á≈ «Ú’≈√ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(iv) ¡Èπ¤∂Á CEF ˘ √∆«Ó ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

C. √Ó≈«‹’ ÷∂Â- «¬√ ÷∂Â «Úæ⁄ Ó«‘Ò≈Úª Á∆ æ«÷¡≈ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Á‘∂‹ «ÚØË∆ ’≈˘È «Úæ⁄
√÷Â∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ

276 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY