Page 286 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñAD: Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ

Ú≈Ë≈ ‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ “≈Ù‡∆ ÓØ⁄≈” Á∂ «ÚÚ‘≈«’ È∂Â≈ Ú∆ ¿π‘∆ ω ◊¬∂Õ ÈÚßÏ AIHI Á∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª È؇
«Úæ⁄ ⁄؉ ¡≈ÔØ◊ ÁÒ ˘ «¬’ ¡«÷Ò Ì≈Â∆ ÁÒ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ó≈ÈÂ≈ Á∂ «ÁæÂ∆ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ⁄æ’ (Wheel) Á≈
«⁄ßÈ∑ «ÁæÂ≈ «‹√ «Úæ⁄ ¤∂ Â≈Ò∆¡ª ‘ÈÕ

¿πÈ∑ª ⁄؉ª «Úæ⁄ ÁÒ ˘ ADA √Ê≈È Íz≈Í ‘ج∂ √È ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ÓØ⁄∂ Á∂ ‘Ø ÿ‡’ª Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈
Í≈‡∆ ¡Â∂ Ú≈ÓÍøÊ∆ ÁÒª Á≈ √«‘ÔØ◊ Íz≈Í ’’∂ ¿π‘ ÁÒ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈ «◊¡≈ √∆Õ Ú∆. Í∆. «√ßÿ ÍzË≈È ÓßÂ∆
√∆ Í ¡’±Ï AII@ «Úæ⁄ Ì≈‹Í≈ È∂ ≈Ó ‹ÈÓ Ì±Ó∆ Ó≈ÓÒ∂ ”Â∂ √’≈ ÂØ∫ ¡≈͉≈ √ÓÊÈ Ú≈«Í√ ÒÀ «Ò¡≈ ¡Â∂
G ÈÚßÏ AII@ ˘ Ú∆. Í∆. «√ßÿ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ ÌØ√∂ Á≈ Íz√Â≈Ú (Confidence Motion) Í≈√ È‘∆∫ ’Ú≈ √’∂Õ
«¬√∂ √Ó∂∫ ‹ÈÂ≈ ÁÒ «Úæ⁄ Îπæ‡ ÍÀ ◊¬∆ ¡Â∂ ⁄ßÁ Ù∂÷ Â∂ Á∂Ú∆ Ò≈Ò Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ¿π√ Á≈ «¬’ Úæ‚≈ Ú◊
¿π√ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ‘Ø ’∂ ‹ÈÂ≈ ÁÒ (√) ω «◊¡≈Õ ⁄ßÁ Ù∂÷ ÿæ‡ «◊‰Â∆ √’≈ Á∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ’ª◊√ (¡≈¬∆)
Á∂ √ÓÊÈ È≈Ò Ï‰ ◊¬∂ Í ¿πÈ∑ª Á∆ √’≈ ⁄≈ Ó‘∆È∂ Á∂ Òæ◊Ì◊ ‘∆ ⁄æÒ √’∆Õ ¡ß «Úæ⁄ Ó¬∆-‹±È AIIA
«Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ Á∆¡ª ÓæË’≈Ò∆ ⁄؉ª ’Ú≈¬∆¡ª ‹≈‰∆¡ª ˜±∆ ‘Ø ◊¬∆¡ªÕ ¿π√ ÁΩ≈È ¡Àµ√. ¡≈. ÏØÓϬ∆ ‹ÈÂ≈
ÁÒ Á∂ ÍzË≈È √ÈÕ «¬√ ⁄؉ «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ ÁÒ Á∆ ’≈∆ ‘≈ ‘ج∆ ¡Â∂ ’∂ÚÒ ED √∆‡≈ ‘∆ Íz≈Í ‘Ø √’∆¡ªÕ
«¬æÊ∂ «¬‘ ÚȉÔØ◊ ˛ «’ ‘π‰ ‹ÈÂ≈ ÁÒ ’¬∆ ÁÒª-(i) ‹ÈÂ≈ ÁÒ (Ô»È≈¬∆«‡‚) (J.D.U.) ¡Â∂ (ii) ≈Ù‡∆
‹ÈÂ≈ ÁÒ (RJD) Ï∆‹± ‹ÈÂ≈ (BJD) «Úæ⁄ Úß‚∆ ‹≈ ¸æ’∆ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬√ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ‘Ø ’∂ ÒØ’ ÁÒ
(¡‹∆Â) ¡Â∂ ⁄Ω‡≈Ò≈ Á≈ ÒØ’ ÁÒ (INLD) ω «◊¡≈ ˛Õ
‹ÈÂ≈ ÁÒ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ¡Â∂ ÍzØ◊≈Ó (Policies and Programmes of Janta Dal)
Ó¬∆-‹±È AIIA Á∂ ÓæË’≈Ò∆ ⁄؉ª √Ó∂∫ ‹ÈÂ≈ ÁÒ È∂ ¡≈͉≈ ’ج∆ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ (Election Manifesto)
‹≈∆ È‘∆∫ ’∆Â≈ √∆Õ ≈Ù‡∆ ÓØ⁄≈ È∂ ‹Ø ÿØÙ‰≈ ÍæÂ ‹≈∆ ’∆Â≈, ‹ÈÂ≈ ÁÒ È∂ ¿π√∂ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ⁄؉ ÒÛ∆
√∆Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ¿π‘ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ ‹ÈÂ≈ ÁÒ ÚæÒØ∫ ‘∆ «Â¡≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ ¿π√ Á∂ Óπæ÷ «√˪ª Á≈ √ß÷∂Í
Úȉ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ˛:-
A. ≈‹È∆«Â’ ÍzØ◊≈Ó (Political Programmes)- ‹ÈÂ≈ ÁÒ ‹ª ≈Ù‡∆ ÓØ⁄≈ È∂ ¡≈͉∂ ≈‹È∆«Â’ ÍzØ◊≈Ó
«Úæ⁄ ≈Ù‡ «Úæ⁄ ¬∂’Â≈, √Ó≈«‹’ «È¡≈, ÍøÊ «ÈÍæ÷Â≈ ‹≈ √À’»Ò«¬˜Ó, √ßÿÚ≈Á ¡Â∂ ¡≈ÂÓ «ÈÌÂ≈ È≈Ó
Á∂ Íø‹ Âæª ”Â∂ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈ √∆Õ «¬√ «Úæ⁄ ¡æ◊∂ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’ -
(i) √Ó≈«‹’ «È¡≈ ’≈«¬Ó ’È Ò¬∆ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ «√æ«÷¡’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Íæ¤Û∂ ‘ج∂ Ú◊ª Ò¬∆ ’∂∫Á
¡Â∂ ≈‹ √’≈ª Á∆¡ª √∂Ú≈Úª «Úæ⁄ BG ÍzÂ∆Ù √Ê≈Ȫ Á≈ ≈÷Úª’È ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ Óß‚Ò
¡≈ÔØ◊ Á∆¡ª «√Î≈«Ùª «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á Âπ‡∆¡ª ˘ Á± ’È Ò¬∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù √ßÓÂ∆ Á≈ ◊·È ‘ØÚ∂◊≈Õ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡≈«Ê’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Íæ¤Û∂ ‘Ø Ú◊ª Ò¬∆ √’≈∆ ÈΩ’∆¡ª «Úæ⁄ E ÂØ∫ A@ ÍzÂ∆ÙÂ
Âæ’ ≈÷Ú∫’È Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Ò≈◊± ’È ”Â∂ ◊ßÌ∆Â≈ È≈Ò «Ú⁄≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ
(ii) «¬√ Íz√Â≈«Ú ÍzÂ∆Ù ˘ ÌÈ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ±Í È≈Ò ÌÂ∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
(iii) ¡Èπ√±«⁄ ‹≈Â∆ ¡Â∂ ‹È‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆ ≈÷Ú≈’È «ÚÚ√Ê≈ ‹≈∆ ’∂◊∆Õ ¿πÈ∑ª ˘ ÓπÎÂ
’≈˘È∆ √‘≈«¬Â≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ”Â∂ ‘؉ Ú≈Ò∂ ¡æ«Â¡≈⁄≈ª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ˘ ‹ÒÁ∆ «È͇≈¿π‰
Ò¬∆ ‘ «˜Ò∑∂ «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù ¡Á≈Òª ’≈«¬Ó ’∆Â∆¡ª ‹≈‰◊∆¡ªÕ
(iv) ≈Ó ‹ÈÓ Ì±Ó∆ Ï≈Ï∆ Ó√«˜Á Ó≈ÓÒ∂ Á≈ «È͇≈≈ ÁØÚª Íæ÷ª Á∆ ¡≈Í√∆ ◊æÒÏ≈ ÚæÒØ∫ ‘æÒ ’∆Â≈
‹≈Ú∂ ‹ª ¡Á≈Òª Á∂ ÎÀ√Ò∂ Á≈ «¬ß˜≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√∂ Â∑ª AE ¡◊√ AIDG ˘ ͱ‹≈ ‹ª
¿πÍ≈√È≈ √Ê≈Ȫ Á∆ ‹Ø √«ÊÂ∆ √∆, ¿π√ ˘ ω≈¬∆ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ
(v) √ßÍzÁ≈«¬’ Áß«◊¡ª È≈Ò «È͇‰ Ò¬∆ «¬’ «Ó«Ò¡≈ ‹π«Ò¡≈ Áß◊≈ «ÚØË∆ √πæ«÷¡≈ ÏÒ √ß◊«·Â
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «‹√ È≈Ò ÿæ‡ «◊‰Â∆ Ú◊ «Úæ⁄ √πæ«÷¡≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø √’∂ ¡Â∂ Ú’Î √ßÍÂ∆
˘ «’≈«¬¡≈ ’߇ØÒ ’≈˘È ÂØ∫ Óπ’ ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
(vi) ÿæ‡ √ß«÷¡≈ ¡≈ÔØ◊ ˘ √ß«ÚË≈«È’ Ó≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ ‹ßÓ± ’ÙÓ∆ È≈Ò √Ïß«Ë Ë≈≈ CG@
˘ ω≈¬∆ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ ÿæ‡ «◊‰Â∆ Á∂ «Ú’Â∆◊ ’≈˘Èª (Personal Laws) «Úæ⁄ ≈‹ ÚæÒØ∫
Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 279