Page 101 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI
P. 101
√Ó≈‹Ù≈√ Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ
È؇ «ÁÙ≈Úª ˘ «È¿±ÈÂÓ ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ¡«‹‘≈ È≈ ‘ØÚ∂ ª ¡√«‘ÔØ◊ ¡Â∂ √ßÿÙ «¬√
⁄Ó ¡Ú√Ê≈ Âæ’ Í‘πß⁄ ‹≈‰◊∂ «’ ¡ßÂ: √ßÍ±È ÓÈπæ÷∆ ‹≈Â∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ È≈Ò ¿π√ Á≈ √Ó≈‹ Ú∆ ÷ÂÓ
‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡√«‘ÔØ◊ Á∆ ¿πÓ∆Á √«‘ÔØ◊ Á∆ Ó≈Â≈ «˜¡≈Á≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
E. Í≈√«ÍÃ’ ‹≈◊±’Â≈- √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÓÀ∫Ϫ Á∂ «Úæ⁄, «¬’ Á±√∂ Á∆ ‘Ø∫Á, ˜±Âª, ‘æÁª, Ï≈ÏÂ≈Úª ¡Â∂ È≈-
Ï≈ÏÂ≈Úª, √«‘ÔØ◊ Á∆¡ª ˜±Âª, ’ßÓ ÍÁÂ∆¡ª ¡Â∂ ∆Â∆-«Ú≈˜ª, √Ó±‘ª ¡Â∂ √ß√Ê≈Úª ¡≈«Á Á∂ ÍzÂ∆
‹≈◊±’Â≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
F. √Ó≈‹ ÓÈπæ÷∆ ¡ßÂ: «’«¡≈Úª Á≈ ÷∂ ˛- ‘∂’ «Ú¡’Â∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‹ÈÓ ÒÀ∫Á≈ ˛, ‹∆ÚÈ Á≈ ◊π˜≈≈ ’Á≈
˛ ¡Â∂ ÓΩ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ ¿π√ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á≈ «Ú’≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿π‘ Ù’Â∆
¡«‹Â ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ √Ó≈‹∆’È ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿π√ Á∆ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ ̱«Ó’≈ Á≈ «ÈË≈‰ Ú∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√
Â∑ª ¿π√ Á∆¡ª √≈∆¡ª «’«¡≈Úª ¡Â∂ ¡ßÂ: «’«¡≈Úª √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ √ßÍ≈«Á ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ
G. √Ó≈‹ «¬’ ¡÷ø‚ ¡Ú√Ê≈ È‘∆∫ ˛- √Ó≈‹ ‹Á «’ √Ïß˪ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ˛ Í «¬È∑ª √Ïß˪ Á≈ «Ú’≈√ ∆Â∆-
«Ú≈˜ª ¡Â∂ ’ßÓ «ÚË∆¡ª, ¡«Ë’≈«Â ¡Â∂ Í≈√«ÍÃ’ √«‘ÔØ◊, ’¬∆ √Ó±‘ª ¡Â∂ ¿πÍ√Ó±‘ª, ÓÈπæ÷∆ «Ú‘≈ª Á∂
’߇ØÒ Á∆¡ª «ÚË∆¡ª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ Íz≈Í ¡≈˜≈Á∆ È≈Ò ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª «¬‘ √≈∂ «ÓÒ ’∂ √Ó≈‹ ˘ ¡≈’≈
ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ
H. Í≈√«ÍÃ’ «ÈÌÂ≈- ’ج∆ Ú∆ ÓÈπß÷ ‘Ø ÓÈπæ÷ª ÂØ∫ ‘Ó∂Ù≈ √πÂß «‘ ’∂ ¡≈͉∆ √≈∆¡ª ˜±Âª Á∆ ͱÂ∆
È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ Í≈√«ÍÃ’ «ÈÌÂ≈ Á∂ ’≈È ‘∆ «Ú¡’Â∆ «¬’ Á±√∂ Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ ¡≈ ’∂ «ÓÒ
‹πÒ ’∂ ’ßÓ («’«¡≈Úª) ’Á∂ ‘È, «‹√ È≈Ò √Ïß˪ Á≈ «Ú’≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ª Á∂ «Úæ⁄
◊À-¡≈Ù«Â Íz«ÚÂ∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
I. √Ó≈‹ «¬’ ÓπÙ«’Ò ¡Ú√Ê≈ ˛-√Ó≈‹ Á≈ √Ú±Í √Ò È‘∆∫ ˛Õ √Ó≈‹ Á≈ «Ú’≈√ «’√∂ «¬’ ‹ª ’πfi √Ïß˪ Á∂
È≈Ò È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ª Á∂ √≈∆ Â∑ª Á∂ √ÏßË Ù≈«ÓÒ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ È≈Ò È≈-
Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ Á∂ È≈Ò ¡√«‘ÔØ◊ ‹ª √ßÿÙ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹ ÷πÁ ª ¡Ó±Â ˛ Í «¬√ «Úæ⁄
’¬∆ √Ó±‘ ¡Â∂ ¿πÍ √Ó±‘ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈∂ ’≈È≈ È≈Ò √Ó≈‹ Á≈ √Ú±Í √Ò È‘∆∫ √◊Ø∫ ÓπÙ«’Ò ‘πßÁ≈ ˛Õ
A@. √Ó≈‹ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ˛- √Ó≈‹ ‹Û∑ È‘∆∫ ⁄∂ÂÈ ˛Õ Ìπ◊Ø«Ò’ «ÁÙ≈Úª, ‹È-√ß«÷¡≈ÂÓ’ ’≈’, ÍzÔØ«◊’∆
’≈’, ¡≈«Ê’ ’≈’, √ß√«¥«Â’ ’≈’ ¡≈«Á «Úæ⁄ Í«ÚÂȪ Á∂ ’≈È ’ج∆ Ú∆ √Ó≈‹ «¬’Ø «‹‘∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄
È≈ «‘ ’∂ ÂÏÁ∆Ò ‘πßÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ
C.C ÓÈπæ÷ ¡Â∂ ÍÙ± √Ó≈‹ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª
(Characteristics of Human and Animal Society)
(¡) ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á∆ Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª
√Ó≈«‹’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á∆¡ª ‘∂· «Ò÷∆¡ª Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘È-
A. ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ «¬’ ÓÙ∆È ˛-Íz«√æË √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ÍÀ∂‡Ø È∂ ¡≈͉∆ ⁄È≈ «Úæ⁄ «¬√ ◊æÒ ˘ ÿث٠’∆Â≈ ˛ «’
ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ «¬’ ÓÙ∆È Á∂ Ï≈Ï ˛Õ «‹√ Â∑ª «¬’ ÓπÙ«’Ò ÓÙ∆È «Úæ⁄ Â∑ª-Â∑ª Á∂ ¤Ø‡∂-Úæ‚∂ Íπ˜∂ ¡Â∂
Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ ‘πßÁ∂ ‘È ¿π√∂ Â∑ª ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú∆ «¬√ Á∂ ’¬∆ ¡ß’ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂ ¡ß◊ ‘∂’ √Ó≈‹
«Úæ⁄ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á∆ «¬’≈¬∆ «‹Ú∂∫, Í«Ú≈, ◊π¡ª„∆, «Ú¡≈‘ √ÓπÁ≈«¬, √øÓÂ∆¡ª ¡≈«Á Á∂ È≈Ó È≈Ò ‹≈‰»
˛Õ «¬È∑ª √≈∆¡ª ¤Ø‡∆¡ª-¤Ø‡∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Á≈ √Ó≈‹ Á∂ √ß◊·È «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ±È ¡Â∂ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ √Ê≈È
‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬’ ¤Ø‡∂ «‹‘∆ ¡ß◊ Á∂ ‡πæ‡ ‹≈‰ È≈Ò «‹√ Â∑ª √ßÍ±È √Ó≈‹ ”Â∂ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛ ¿π√∂
Â∑ª ÍÀ∂‡Ø Á∂ ¡Èπ√≈ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Úæ‚∂ ¡’≈ Á∆ ÓÙ∆È «Úæ⁄ «¬’ Ú≈Ò Ú◊∂ Íπ‹∂ Á∂ ‡πæ‡ ‹≈‰ È≈Ò √≈∆
ÓÙ∆È Ï∂’≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ
B. ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ √Ó≈«‹’-√ø√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ ˛- √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª (Sociology Theories) ”Â∂ «Ò÷‰ Ú≈Ò∂
«ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ ’ØÒ ““√ø√«¥Â∆ È≈Ó Á∆ Ú∆ «¬’ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛Õ”” «¬√ Á∂ ’≈È «¬‘ ‘Ø
√Ó≈‹ª ÂØ∫ Úæ÷ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÍÙ»¡ª Á≈ Ú∆ √Ó≈‹ ˛ Í ¿π√ ’ØÒ Ì≈Ù≈, ’Ò≈, √≈«‘Â, ◊«‘‰∂, ËÓ,
√ø◊∆ Ú◊∂ Âæ ȑƒ ‘ÈÕ ÓÈæπ÷∆ √Ó≈‹ Á∆ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛ «’ «¬√ ’ØÒ √≈≈ ’πfi ˛Õ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈
94 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY