Page 132 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñC: √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆¡ª Ùπ»¡≈Â∆ Ë≈È≈Úª

C.I √Ó≈«‹’ √Ó»‘ (Social Group) È؇

ÓÈπæ÷ «¬’ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ ˛Õ «¬√ √æ⁄ Á≈ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ √≈«¡ª Á∂ ÓøȉÔØ◊ ÍÃ≈⁄∆È Ô»È≈È Á∂ Íë√æË ≈‹È∆«Â’
«Ú⁄≈’ ¡√» Ò¬∆ √∆, ¿πÁØ∫ ÂØ∫ ‘π‰ Âæ’ «¬√ ’ÊÈ ˘ ¡È∂’ª ÓÈæπ÷ª È∂ Áπ‘≈«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ ‘π‰ «¬‘ √Ó≈‹Ù≈√Â
Á≈ Ú∆ «¬’ ¡ø◊ ω «◊¡≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ Á≈ ¡Ê ˛-ÓÈπæ÷ Á≈ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‹ÈÓ, ’øÓ ¡Â∂ ÓΩÂ
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ «‘ ’∂ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∆¡ª ˜»ª Á∆ Í»Â∆ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡≈͉∂ √ÈÓ≈È √≈ËÈ ˘ ÍÃ≈Í ’Á≈
˛Õ «¬‘∆ ÓÈπæ÷ Á≈ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡÷Ú≈™Á≈ ˛Õ
ÓÈπæ÷ Á≈ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ÁØ «ÚØË∆ ÍëÚÂ∆¡ª Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «¬’ ÍëÚÂ∆ √Ú≈Ê Á∆ ˛, «‹√ Á∂
¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷ ‘Ó∂Ùª ¡≈͉∂ «‘æ ˘ «Ú⁄≈Á≈ ˛Õ Á»√∆ ÍëÚÂ∆ √Ó≈«‹’ ˛ ‹Ø Í«‘Ò∆ ÂØ∫ «’Â∂ «˜¡≈Á≈ ÍÃÏÒ
‘πøÁ∆ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á≈ ‹∆ÚÈ ’≈Î∆ ‘æÁ Âæ’ √Ó»«‘’ ‹∆ÚÈ ˛, ¿π‘ È≈ ’∂ÚÒ √Ó»‘ª «Úæ⁄ «‘øÁ≈ ˛, ÏÒ«’ ¡≈͉∂
√«‘ÔØ◊∆¡ª È≈Ò √Á≈ ÈÚ∂∫ √Ó»‘ª Á∆ «√‹‰≈ ’Á≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆¡ª ˜»ª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ‘∆ √Ó»‘ª
Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¿π‘ ¡ÒÍ≈Ô» ÂØ∫ ‘∆ ’È Òæ◊Á≈ ˛Õ Ùπ» «Úæ⁄ ¿π‘ Ïæ⁄∂ Á∂ ¡Èπ»Í √Ó»‘
ω≈ ’∂ ÷∂‚Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡æ◊∂ ⁄æÒ ’∂ √’»Ò ‹ª ’≈Ò‹ «Úæ⁄ √Ó»‘ ω≈ ’∂ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ
√Ó»‘ Á∆ ÍÃ∆Ì≈Ù≈ (Definition of Group)
√Ó»‘ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «¬’ √ø’ÒÈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ «’√∂ È≈ «’√∂ »Í «Úæ⁄ «¬’-Á»√∂ È≈Ò √Ïø«ËÂ
˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á»√∂ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ÷πÁ Ú∆ Á»√«¡ª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘πøÁ≈ ˛Õ √Ó»‘ Á∆ Ë≈È≈
Á∂ √ÍæÙ‡∆’È Ò¬∆ ’πfi ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª Á≈ Úȉ ˜»∆ ˛Õ
A. ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂‹ (Maciver and Page)- ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂‹ Á∂ ¡Èπ√≈, ““√Ó»‘ ÂØ∫ √≈‚≈ Ì≈Ú ÒØ’ª
Á∂ «¬’ √ø◊·È ÂØ∫ ˛ ‹Ø «’ «¬’-Á»√∂ È≈Ò √Ó≈«‹’ √Ïø˪ È≈Ò Ïæfi∂ ‘ÈÕ””
B. ¡≈◊ÏÈ ¡Â∂ «ÈÓ’≈Î (Ogburn and Nimkoff)- ¡≈◊ÏÈ ¡Â∂ «ÈÓ’≈Î È∂ √Ó»‘ ˘ ÍÃ∆Ì≈«√ ’Á∂
‘ج∂ «¬‘ Úȉ ’∆Â≈ ˛ «’ ““‹Á ’Á∂ ÁØ ‹ª ÚË∂∂ «Ú¡’Â∆ «¬’-Á»√∂ Á∂ √øÍ’ «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘È ¡Â∂
«¬’-Á»√∂ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘È Âª ¿π‘ √Ó≈«‹’ √Ó»‘ ˘ «È«Ó ’Á∂ ‘ÈÕ””
C. «È¿»’≈ÓÏ (Newcomb)-«È¿»’≈ÓÏ Á∂ ¡Èπ√≈, ““«¬’ √Ó»‘ «Úæ⁄ «È¿»È≈«Ë’ ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆ ‘πøÁ∂ ‘È
‹Ø ’πfi ◊æÒª «Úæ⁄ «¬’-Á»√∂ È≈Ò Ï≈Ï ¡≈ÁÙª «Úæ⁄ «‘æ√≈ Úø‚≈™Á∂ ‘È ¡Â∂ «‹È∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ ’øÓ
«È’‡ »Í È≈Ò «¬’-Á»√∂ È≈Ò Ïæfi∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ””
«¬È∑ª ÍÃ∆Ì≈Ù≈Úª ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó»‘ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «¬√ √ø◊ë‘ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ «¬’-Á»√∂ Á∂
È≈Ò √Ó≈«‹’ √Ïø˪ È≈Ò Ïæ«fi¡≈ ˛Õ «¬’ √Ó»‘ Á∂ ÓÀ∫Ïª «Úæ⁄ Ï≈Ï √Ó≈«‹’ Ó≈ÈÁø‚ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂
«Ë¡≈È æ÷‰ ÔØ◊ «¬‘ ◊æÒ ˛ «’ ’∂ÚÒ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ fiπø‚ ˘ ‘∆ √Ó»‘ È‘ƒ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ ˜»∆
˛ «’ ¿π‘ «¬’-Á»√∂ ”Â∂ ¡≈͉≈ ÍÃÌ≈Ú Í≈¿π‰Õ «¬√ «Úæ⁄ ÁØ ÂæÊ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ Í«‘Ò≈, √Ïø˪ Á∆ Í≈√«ÍÃ’,
Á»√≈ «¬’-Á»√∂ ÍÃÂ∆ ‹≈◊»’Â≈Õ «¬√ Â∑ª «¬’ √Ó≈«‹’ √Ó»‘ «ÈøÂ √Ïø˪ Á∆ Ì»«Ó’≈ ¡Á≈ ’Á∂ ‘ج∂ ÒØ’ª
Á≈ ÷πÁ ¡Â∂ Á»√«¡ª ÂØ∫ «¬’ «ÈøÂ «’«¡≈ Á∆ «¬’≈¬∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ Óø«È¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √Ó»‘ ˛Õ
√Ó»‘ª Á≈ Ú◊∆’‰ (Classification of Groups)
√Ó»‘ª Á≈ Ú◊∆’‰ ¡È∂’ª Â∑ª È≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬È∑ª «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ Ú◊∆’‰ Óπæ÷ ‘È-
A. ’»Ò∂ Á≈ Ú◊∆’‰ (Cooley’s Classification)- ’»Ò∂ È∂ √Ó»‘ª Á∂ Ú◊∆’‰ Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïø˪ Á∆ ◊«‘≈¬∆
˘ √ÚØÂÓ √Ê≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿π√ È∂ ÁØ ÍÃ’≈ Á≈ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ˛-
(’) Í«‘Ò≈ √Ó»‘ (Primary Group), (÷) Á»√≈ √Ó»‘ (Secondary Group)

(’) Í«‘Ò≈ √Ó»‘ (Primary Group)
«‹√ √Ó»‘ «Úæ⁄ ¡≈‘Ó‰∂-√≈‘Ó‰∂ Á≈ √ÏøË ‘πøÁ≈ ˛, ¿π√ ˘ Í«‘Ò≈ √Ó»‘ ’«‘øÁ∂ ‘È ¡Â∂ «‹√ «Úæ⁄ ÍÃØ’Ù √ÏøË ‘πøÁ≈
˛, ¿π√ ˘ Á»√≈ √Ó»‘ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ Í«Ú≈, ◊π¡ª„ ¡≈«Á Í«‘Ò∂ √Ó»‘ Á∂ √Ú√Ã∂Ù· ¿πÁ≈‘‰ ‘ÈÕ Í«‘Ò∂ √Ó»‘
√ÏøË∆ ’»Ò∂ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «¬‘ √≈⁄≈«Ô≈ ¡Â∂ Í≈√«ÍÃ’ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ÌÍ» ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÚæÒØ∫ «Ú¡’Â∆¡ª
Á∆ √Ó≈«‹’ ÍëÚÂ∆ ¡Â∂ Ïπ«È¡≈Á∆ ¡≈ÁÙª Á≈ «ÈË≈‰ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π√ È∂ «¬√ ˘ √ÍæÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈
˛-““ÍÃ≈Ê«Ó’ √Ó»‘ª È≈Ò Ó∂≈ Ì≈Ú ¿πÈ∑ª √Ó»‘ª ÂØ∫ ˛, «‹È∑ª Á∆ ÍÃÓπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ¡≈‘Ó‰∂-√≈‘Ó‰∂ ÂØ∫ ◊«‘∂ √ÏøË ¡Â∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 125