Page 236 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñF: «√æ«÷¡≈ «ÚÚ√Ê≈

«√æ«÷¡Â, «È’Ùª ˘ B@@G Âæ’ ÍÛ∑È≈-«Ò÷‰≈ «√æ÷‰ Á≈ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬’ ¡‰¿πÍ⁄≈«’ «√æ«÷¡≈ È؇
Á∆ «ÚÚ√Ê≈ È‘∆∫ ˛, ¿πµÊ∂ I ÂØ∫ AD √≈Ò Á∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ Ú∆ «¬√ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ≈Ù‡∆ √≈÷Â≈
«ÓÙÈ Á∂ ¡Ë∆È √Ì ÂØ∫ Ó‘æÂÚͱÈ ◊æÒ «¬‘ ‘ج∆ ˛ «’ Á∂Ù «Úæ⁄ ÍzΩÛ «√æ«÷¡≈ ÍzØ◊≈Óª «Úæ⁄ ¡«Ì¡≈È Íz‰≈Ò∆
¡≈͉∂ ¿πÂ’Ù ”Â∂ ˛Õ ‘π‰ Âæ’ EHG «˜«Ò∑¡ª «Úæ⁄ √ßͱÈ √≈÷Â≈ ¡«Ì¡≈È ⁄Ò≈¬∂ ◊¬∂ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄Ø∫ BEI
«˜«Ò∑¡ª «Úæ⁄ ¿πµÂ √≈÷Â≈ Ú∆ Ùπ± ’∆Â∂ ‹≈ ¸æ’∂ ‘ÈÕ HE «˜«Ò∑¡ª «Úæ⁄ ˜±∆ «√æ«÷¡≈ ÍzØ◊≈Ó Ùπ± ’∆Â∂ ◊¬∂
‘ÈÕ √≈÷Â≈ ¡«Ì¡≈È ‘π‰ ¡«‹‘∂ ⁄≈ «‘ßÁ∆ Ì≈Ù∆ ≈‹ª-«Ï‘≈, ÓæË ÍzÁ∂Ù, ≈‹√Ê≈È ¡Â∂ ¿πµÂ ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄
’∂∫Á« ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛, «‹æÊ∂ «È’ÙÂ≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˛Õ ÍzΩÛ «√æ«÷¡≈ ÍzØ◊≈Ó Á∂ ¡Ë∆È «√æ÷‰ Ú≈«Ò¡ª
«Úæ⁄ F@ ÍzÂ∆Ù ӫ‘Ò≈Úª, BB ÍzÂ∆Ù ¡Èπ√±«⁄ ‹≈Â∆¡ª ¡Â∂ AC ÍzÂ∆Ù ‹È‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ

√≈÷Â≈
√πÂßÂÂ≈ Íz≈ÍÂ∆ Á∂ √Ó∂∫ √≈÷Â≈ Á∆ Á AH.CC ÍzÂ∆Ù √∆Õ B@@A «Úæ⁄ Í«‘Ò∆ Ï≈ ¡«‹‘≈ ‘Ø«¬¡≈ ‹ÁØ∫ «’
√≈÷ ÒØ’ª Á∆ √ß«÷¡≈ «È’Ùª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ‘ج∆, ‹ÁØ∫ «’ Ì≈ È∂ FD.HD ÍzÂ∆Ù Á∆ Á Íz≈Í ’Á∂ ‘ج∂
¡æË∂ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ó≈◊ ÂÀ ’∆Â≈Õ «¬√ «Úæ⁄ ÍπÙ √≈÷Â≈ Á GE.HE ÍzÂ∆Ù ¡Â∂ Ó«‘Ò≈Úª √≈÷Â≈ Á
ED.AF ÍzÂ∆Ù √∆Õ
’πÒ √≈÷Â≈ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ Á∂Ù «Úæ⁄ ’∂Ò Á≈ Í«‘Ò≈ √Ê≈È ˛, «‹æÊ∂ B@@A «Úæ⁄ I@ ÍzÂ∆Ù ÒØ’ √≈÷ √∆,
‹ÁØ∫ «’ Á±√≈ √Ê≈È «Ó˜ØÓ Á≈ ˛, «‹æÊ∂ «¬‘ Á HH ÍzÂ∆Ù √∆Õ Áæ÷‰∆ ≈‹ª «Úæ⁄ Â≈«ÓÒÈ≈‚± È∂ B@@@ ÂØ∫
B@@A Á∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ √≈÷Â≈ Ù≈ÈÁ≈ ¿πÍÒæÏË∆¡ª Á≈ ’zÓ ‹≈∆ æ«÷¡≈, ‹Ø «¬√ ÁΩ≈È FB.FF ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ ÚæË ’∂
GC.DG ÍzÂ∆Ù ”Â∂ Í‘πß⁄ ◊¬∆Õ B@@@ ÂØ∫ B@@A Á∂ «Úæ⁄ ≈‹√Ê≈È «Úæ⁄ Ú∆ √≈÷Â≈ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ÚȉÔØ◊
√πË≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬√ √Ó∂∫ «Úæ⁄ √≈÷Â≈ Á∆ Á CH.EE ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ ÚæË ’∂ FA ÍzÂ∆Ù ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ «¬√ √Ó∂∫ «Úæ⁄
√≈÷Â≈ Á∆ Á ¿πµÂ ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ DA.F ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ EG ÍzÂ∆ÙÂ, «Ï‘≈ «Úæ⁄ CH.E ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ DG ÍzÂ∆Ù ¡Â∂
ÓæË ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ DD.B ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ FC ÍzÂ∆Ù ”Â∂ Í‘πß⁄ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ √Ó∂∫ «Úæ⁄ «‘Ó≈⁄Ò ÍzÁ∂Ù Á≈ Â∆√≈ √Ê≈È
«‘≈ ˛, «‹æÊ∂ √≈÷Â≈ Á∆ Á FC.I ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ ÚæË ’∂ GG ÍzÂ∆Ù ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ Ó‘≈≈Ù‡ «Úæ⁄ √≈÷Â≈ Á≈ FD.I
ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ ÚæË ’∂ GG ÍzÂ∆Ù ¡Â∂ ◊π‹≈ «Úæ⁄ FA.C ÍzÂ∆Ù ÂØ∫ ÚæË ’∂ FI ÍzÂ∆Ù ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ

F.E «√æ«÷¡≈ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’∆’È (Education and Modernization)

«√æ«÷¡≈ ”Â∂ ͱÚ Íø«È¡ª «Úæ⁄ ¡√∆∫ ’≈Î∆ «Ú⁄≈ ’ ¸æ’∂ ‘ª «¬æÊ∂ «¬ßÈ≈ Áæ√‰≈ ·∆’ ‘∂◊≈ «’ «√æ«÷¡≈ ¡Â∂
¡≈Ëπ«È’∆’È Á∂ «Úæ⁄ È∂ÛÂ≈ Á≈ √ÏßË ˛Õ ’πfi ÒØ’ª È∂ ¡≈Ëπ«È’∆’È ˘ «¬’ Íz«’«¡≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Óß«È¡≈ ˛
ª ’πfi È∂ «¬’ ÍzÂ∆Ù Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ ÍzßÍ≈◊ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ ‹ª ¿πÁÔØ◊∆’È Á∂ ’≈È
Íæ¤Ó∆ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ¡≈¬∂ Í«ÚÂȪ ˘ √Ófi‰ ¡Â∂ ÁØȪ «Úæ⁄ «Ú«ÌßÈÂ≈ ˘ Íz◊‡ ’È Á∂ Ò¬∆ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂
¡≈Ëπ«È’∆’È Á∆ Ë≈È≈ ˘ ‹ÈÓ «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬’ Í≈√∂ ¿πÈ∑ª È∂ ÍzßÍ≈ÂÓ’ √Ó≈‹ ˘ æ«÷¡≈ ª Á±√∂ Í≈√∂ ¡≈Ëπ«È’
√Ó≈‹ ˘Õ ¡≈Ëπ«È’∆’È Á∆ Íz«’«¡≈ «’√∂ «¬’ ‘∆ «ÁÙ≈ ‹ª ÷∂Â «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂÈ ˘ Íz◊‡ È‘∆∫
’Á∆ √◊Ø∫ «¬‘ «¬’ Ï‘π-«ÁÙ≈ Ú≈Ò∆ Íz«’«¡≈ ˛Õ È≈Ò ‘∆ «¬‘ «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á∂ ÓπæÒª È≈Ò Ïæfi∆ ‘ج∆ È‘∆∫ ˛ ‹Á
«’ ’Á∆-’Á∆ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬æ¤≈ ¡Â∂ «¬æ˜Â Í«ÚÂÈ ÂØ∫ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
Úæ÷-Úæ÷ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ¡≈Ëπ«È’∆’È ”Â∂ Ï‘π ’πfi «Ò«÷¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘ ’¬∆ ±Íª «Úæ⁄ Íz∆Ì≈«Ù ’∆Â≈ ˛Õ
«¬æÊ∂ ¡√∆∫ ’πfi «ÚÁÚ≈È≈ ÚæÒØ∫ Í∂Ù Íz∆Ì≈Ù≈Úª ¡Â∂ «Ú⁄≈ª Á≈ Úȉ ’ª◊∂Õ
ÓÀ«¡È ‹∂. Ò∂Ú∆ (Marrion J. Levy) È∂ ¡≈Ëπ«È’∆’È ˘ ¿πÁÔØ«◊’ Ú≈Ë≈ (Technological growth) Á∂ ±Í
«Úæ⁄ Íz∆Ì≈«Ù ’∆Â≈ ˛, ““Ó∂∆ ¡≈Ëπ«È’∆’È Á∆ Í«Ì≈Ù≈ Ù’Â∆ Á∂ ‹Û∑ √ت (inanimate sources of
power) ¡Â∂ ÔÂÈ Á∂ ÍzÍ≈Ú ˘ ÚË≈¿π‰ Á∂ Ò¬∆ ¿πÍ’Ȫ Á∂ ÍzÔØ◊ “Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ ÓÀ∫ «¬È∑ª ÁØ Âæª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’
˘ √≈ÂÂÔ (Continuum) Á≈ ¡Ë≈ ÓøÈÁ≈ ‘ªÕ”” ¿πÍØ’Â Í«Ì≈Ù≈ ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ˛ «’ Ò∂Ú∆ È∂ Ù’Â∆ Á∂ ‹Û∑ √ØÂ
«‹Ú∂∫, ÍÀ‡ØÒ, ‚∆˜Ò, ’ØÒ≈, ‹Ò-«ÚËπ ¡Â∂ ¡‰-Ù’Â∆ ¡Â∂ ÔßÂ Á∂ ÍzÔØ◊ ˘ ¡≈Ëπ«È’∆’È Á∂ ¡Ë≈ Á∂ ±Í
«Úæ⁄ Óß«È¡≈ ˛Õ «’√∂ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù ˘ «’ßÈ≈ ¡≈Ëπ«È’ «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈, «¬‘ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛ «’ ¿πµÊ∂
‹Û∑ Ù’Â∆ ¡Â∂ ÔßÂª Á≈ «’ßÈ≈ ÍzÔØ◊ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
‚≈. ÔØ«◊ßÁ «√ßÿ (Dr. Yogender Singh) È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ‘؉ Á≈ ¡Ê ÎÀÙÈ∂ÏÒ ÒÀ
«Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π‘ ¡≈Ëπ«È’∆’È ˘ «¬’ √ß√«¥«Â’ ÍzÂÔÔ ÓßÈÁ∂ ‘È «‹√ «Úæ⁄ Â≈«’’ ¡«Ì«ÚÂ∆, √ÚÌΩÓ
«ÁzÙ‡∆’؉, Í≈Èπ̱Â∆, «Ú«◊¡≈«È’ «ÚÙÚ «ÁzÙ‡∆, ÓÈπæ÷Â≈, ¿πÁÔØ«◊’ Íz◊Â∆ ¡≈«Á Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 229