Page 239 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÌΩÓ∆’È Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª
(Problems Related to Universalization of Primary Education)
√øÈ AIHF Á∆ ≈Ù‡∆ «√æ«÷¡≈ È∆Â∆ ¡Â∂ AIIB Á∆ ’≈‹ ÔØ‹È≈ «Úæ⁄ BAÚƒ ÙÂ≈ÏÁ∆ Á∂ Ùπ» ‘؉ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆
Á∂Ù «Úæ⁄ AD √≈Ò Âæ’ Á∂ √≈∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ √øÂØÙ‹È’ ◊π‰ÚæÂ≈ Á∂ È≈Ò Î∆ ¡Â∂ ˜»∆ «√æ«÷¡≈ ¿πÍÒæÏË ’Ú≈¿π‰
Á∆ ◊æÒ ’‘∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÚÌΩÓ∆’È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «È¿»ÈÂÓ √ªfi≈
ÍÃØ◊≈Ó Á∂ ¡Ë∆È ÿ∂¨ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ F ÍÃÂ∆Ù «√æ«÷¡≈ ”Â∂ ¡Â∂ «¬√ ËÈ ≈Ù∆ «Úæ⁄Ø∫ C ÍÃÂ∆Ù ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈
”Â∂ ÷⁄ ’È≈ ÂÀ¡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ Í √≈Ò AIIG-IH Âæ’ «√æ«÷¡≈ ”Â∂ ’πÒ ÷⁄ C.F ÍÃÂ∆Ù ‘∆ ‘Ø √«’¡≈,
‹Á «’ «Ú’«√ Á∂Ùª «Úæ⁄ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ «¬‘ ÍÃÂ∆Ù B@ Á∂ È∂Û∂-Â∂Û∂ ˛Õ ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÚÌΩÓ∆’È
È≈Ò √Ïø«Ë ÍÃÓπæ÷ √Óæ«√¡≈ ËÈ ≈Ù∆ ¡Â∂ ˜»∆ ÌΩ«Â’ √≈ËȪ ˘ ÿæ‡ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ¿πÍÒæÏË ’Ú≈¿π‰ Á∆ ˛Õ
√’»Ò ÌÚȪ Á≈ ¡≈Ì≈Ú ˛, ˜»∆ ÎÈ∆⁄ ¡≈«Á ÷∆Á‰ Ò¬∆ ÍÃ⁄»È Ó≈Â≈ «Úæ⁄ √≈ËÈ ¿πÍÒæÏË È‘ƒ ‘ÈÕ
«¬’ ‘Ø √Óæ«√¡≈ Í∂∫‚» √ÓπÁ≈«¬¡ª ˘ «√æ«÷¡≈ Á∆ ¿πÍÔØ◊Â≈ ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ÂΩ ”Â∂ ‹≈‰» ’Ú≈¿π‰ Á∆ ˛Õ Ïæ«⁄¡ª Á∂
¡ÈÍÛ∑ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ «¬‘ È‘ƒ ‹≈‰Á∂ «’ «√æ«÷¡≈ ¿πÈ∑ª Á∂ Ïæ«⁄¡ª Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ «’√ Â∑ª ¿πÍÔØ◊∆ «√æË ‘ØÚ∂◊∆Õ
¿π‘ ª «¬‘ √Ø⁄Á∂-√ÓfiÁ∂ ‘È «’ Ïæ⁄≈ ÍÛ∑-«Ò÷ «◊¡≈ ª √≈‚∂ ’ØÒØ∫ Á» ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ
¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÚÌΩÓ∆’È Á∆ «¬’ ÍÃÓπæ÷ √Óæ«√¡≈ Á∂Ù «Úæ⁄ ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ «Í≥‚ª «Úæ⁄ «Ú¡≈Í’ ◊∆Ï∆
˛Õ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ √Ø⁄Á∂ ‘È «’ Ïæ⁄≈ ÷∂ «Úæ⁄ ’øÓ ’È ”Â∂ ‹ª ÍÙ»¡ª ˘ ⁄≈¿π‰ ”Â∂ ‹ª ‹ø◊Ò Á∂ ÎÒ-ÎπæÒ ‹ª
Òæ’Û∆ «¬’æ·∆ ’ ÒÀ‰ ”Â∂ ’πfi ’Ó≈ √’∂◊≈, Í«Ú≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ «Úæ⁄ ’πfi Ú≈Ë≈ ’ √’∂◊≈ ¡Â∂ ’¬∆ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈
¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ √’»Ò Ì∂‹‰ Á∆ ʪ ÿ ‹ª ÷∂ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª ’ØÒØ∫ ’øÓ ÒÀ‰≈ «˜¡≈Á≈ Î≈«¬Á∂ÓøÁ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ «¬’
‘Ø √Óæ«√¡≈ «¬‘ ˛ «’ ‹Ø Ïæ⁄∂ √’»Ò «Úæ⁄ Á≈÷Ò≈ ÒÀ ÒÀ∫Á∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ √’»Ò «Úæ⁄ ÍÛ∑≈¬∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ØÓÚ’
Ú∆ «ÓÒÁ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡ÈÍÛ∑ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ¿πÈ∑ª Á∂ ‘ØÓÚ’ ’È «Úæ⁄ ’ج∆ ÓÁÁ È‘ƒ ’ √’Á∂Õ √≈ËȪ Á∂
’Ó∆ ’≈È ’ج∆ «‡¿»ÙÈ È‘ƒ æ÷ √’Á∂Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ïæ⁄≈ ’Ò≈√ «Úæ⁄ Íæ¤Û ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡æË «Úæ⁄ ‘∆
ÍÛ∑≈¬∆ ¤æ‚ «ÁøÁ≈ ˛Õ ’¬∆ ¡«Ë¡≈Í’ª «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ’øÓ ÍÃÂ∆ «ÈÙ·≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ¡Â∂ ÍÃÂ∆ÏæËÂ≈ Á∆ ’Ó∆ Ú∆
¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÚÌΩÓ∆’È Á∂ Ó≈◊ «Úæ⁄ «¬’ Úæ‚∆ π’≈Ú‡ ˛Õ √’»Òª «Úæ⁄ ·∆’ „ø◊ È≈Ò ÍÛ∑≈¬∆ È≈
‘؉ ”Â∂ Ïæ⁄∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ «√æ«÷¡≈ ÍÃÂ∆ π⁄∆ È‘ƒ «Á÷≈™Á∂Õ Ï∂’≈∆ Á∆ √Óæ«√¡≈ Ú∆ ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈
Á≈ √ÚÌΩÓ∆’È È≈Ò ¡ÍÃÂæ÷ »Í «Úæ⁄ √ÏøË ˛Õ ‘˜≈ª-Òæ÷ª «√æ«÷¡Â ¡æ‹ ÈΩ’∆¡ª Á∆ ÂÒ≈Ù «Úæ⁄ √Û’ª ”Â∂
Ó≈∂-Ó≈∂ ̇’Á∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ ’ج∆ ’øÓ È‘ƒ «ÓÒÁ≈Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ’¬∆ Ïæ«⁄¡ª Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ¡≈͉∂
Ïæ«⁄¡ª ˘ √’»Ò Ì∂‹‰≈ ·∆’ È‘ƒ √ÓfiÁ∂Õ
¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÚÌΩÓ∆’È Á≈ ’øÓ ÚË∂∂ ¡Ω÷≈ ˛Õ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ “˜»∆” È≈ ‘Ø ’∂
“√Ú-«Ú¡≈Í∆” ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ ÈÚƒ «√æ«÷¡≈ È∆Â∆ ‘π‰ √’»Ò «Úæ⁄ Óπ¯Â ÷≈‰≈, ÓπΠÚÁ∆¡ª, ÓπΠ«’Â≈Ϫ ¡Â∂
‘πÈ ¡«ÌÓπæ÷ «√æ«÷¡≈ ”Â∂ «Ë¡≈È ’∂∫Á« ’Á∆ ˛Õ F-AD ¿πÓ √Ó»‘ Á∂ AE.E ’ØÛ Ïæ«⁄¡ª «Úæ⁄Ø∫ Òæ◊Ì◊
H@ ÍÃÂ∆Ù √’»Ò ‹ªÁ∂ ‘È, «¬√ ¿πÓ Ú◊ Á∂ ’∆Ï C ’ØÛ Ïæ«⁄¡ª Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ˘ «Â¡≈ ’È≈ «’ ‘π‰
¿π‘ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ √’»Ò Ì∂‹‰ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª GD ÍÃÂ∆Ù Ïæ«⁄¡ª Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’È≈, «‹È∑ª È∂
¡ø«Ì’ √’»Ò «Úæ⁄ ÍÃÚ∂Ù «Ò¡≈ ˛Õ ’∆ ¿π‘ Í≥‹Úƒ ’Ò≈√ Âæ’ Á∆ ÍÛ∑≈¬∆ Í»∆ ’ ÒÀ‰, Ï‘π ¡Ω÷≈ ’øÓ ˛Õ √’»Ò
¤æ‚‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á BF ÍÃÂ∆Ù Ïæ⁄∂ Á∆ ¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Í»∆ ’Á∂ ‘ÈÕ
¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∂ √ÚÌΩÓ∆’È Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ Á» ’È Ò¬∆ «√æ÷‰ Ú≈«Ò¡ª ¡Â∂ ¡«Ë¡≈Í’ ÁØÚª ˘
Í»∂ ÔÂÈ ’È∂ ÍÀ‰◊∂Õ ÁØÚª «Úæ⁄ ‘∆ ÍÃ∂È≈ Á≈ ‘؉≈ ˜»∆ ˛Õ ¿πÂÙ≈‘‘∆‰ ÔÂȪ √ÍæÙ‡ ÈÂ∆‹∂ «ÓÒ‰ Ú≈Ò∂
È‘ƒ ‘ÈÕ «¬‘ ’øÓ ‹ø◊∆ ÍæË ”Â∂ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈ ª ‘∆ √ÎÒÂ≈ «ÓÒ √’∂◊∆Õ

«√æ«÷¡≈ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ √ÓπÁ≈«¬ Á∆ Ì»«Ó’≈ ¡Â∂ ≈‹ Á≈ Á÷Ò
√ÓπÁ≈«¬ «¬’ ÷∂Â∆ Ë≈È≈ ˛Õ √ÓπÁ≈«¬ Á∂ ’πfi ÒØ’ «ÈÚ≈√ ’Á∂ ‘È, ¡≈͉≈ Í»≈ ‹∆ÚÈ «‹¿»∫Á∂ ‘È, «’√∂
«¬’ ‹ª ’πfi ¿πÁ∂Ùª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ È‘ƒ, ÏÒ«’ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆, ¡≈͉∆¡ª √≈∂ Â∑ª Á∆¡ª
˜»ª ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ √ÓπÁ≈«¬ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄ ¡≈ÂÓ-«ÈÌ ‘πøÁ≈ ˛, ¡≈͉∂ ÓÀ∫Ïª Á∆¡ª
Úæ÷-Úæ÷ ˜»ª ˘ Í»≈ ’È «Úæ⁄ √ÓæÊ ‘πøÁ≈ ˛Õ √ÓπÁ≈«¬ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∆ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’, Ë≈«Ó’,
«√æ«÷¡’, ≈‹È∆«Â’ ¡≈«Á √≈∂ Â∑ª Á∆¡ª ˜»ª Á∆ Í»Â∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ √ÓπÁ≈«¬ «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-
Úæ÷ ÷∂Âª «Úæ⁄ ¡≈͉∆ Ó‘æÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á≈ ˛Õ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ √ÓπÁ≈«¬ Á∆ Ì»«Ó’≈ Á∆ ¡√ƒ
«¬æÊ∂ «ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ

232 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY