Page 241 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ B. «√æ«÷¡≈ «¬’ ¡«‹‘∆ √ß√Ê≈ ˛ «‹√ Á≈ ¿πÁ∂Ù Ùπ± ÂØ∫ Ïæ⁄∂ «Úæ⁄ «Úæ⁄ Ó≈È«√’, ¡«Ë¡≈«Ӓ √Ó≈«‹’ ¡Â∂
...............◊π‰ª Á≈ «Ú’≈√ ’È≈ ˛Õ
C. Ì≈ «Úæ⁄ ‘Ø Á∂Ùª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÍÛ∑∂-«Ò÷∂ ÒØ’ª Á≈ ÍzÂ∆Ù ’≈Î∆ ............ ˛Õ
≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈
ÚÂÓ≈È ≈‹ª «Úæ⁄ Ù≈√ÈÂßÂ Ï‘π «ÚÙ≈Ò ¡Â∂ ÓπÙ«’Ò ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ «¬‘ ¡≈’≈ ‘∆ ≈‹È∆«Â’
∂
æ
æ
∂
z
z
æ
∂
±
∂
±
Í«’«¡≈ Á Ó‘ÂÚÍÈ Í«‘Ò Á ÚÒ √≈‚≈ «Ë¡≈È ¡≈’«Ù ’Á≈ ‘Õ ≈‹È∆«Â’ Í«’«¡≈ Á ’¬∆ Ó‘ÂÚÍÈ
±
¡ß◊ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ Ù≈÷≈Úª ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄Ø∫ Óπæ÷ ‘Ò-«ÚË≈Ô∆ Íz«’«¡≈, ÍzÙ≈√«È’ Íz«’«¡≈Õ ¿π√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø
Íz«’«¡≈Úª «Úæ⁄ ¡√∆∫ «ÚæÂ∆ Íz«’«¡≈, «ÈÚ≈⁄È Íz«’«¡≈ ¡≈«Á ˘ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈∆¡ª
Íz«’«¡≈Úª È≈Ò «ÓÒ ’∂ √≈∂ Ù≈√È Á∆ Íz«’«¡≈ ωÁ∆ ˛Õ √ß√≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹ª «Úæ⁄ Ù≈√È Á∆ Íz«’«¡≈Úª
¿πÈ∑ª Á∂ ±Íª Á∂ ¡Èπ±Í Úæ÷-Úæ÷ ‘πßÁ∆∂¡ª ‘È «¬√ Ò¬∆ ≈‹È∆Â∆ «Ú«◊¡≈È Á∂ ’¬∆ Ò∂÷’ª È∂ Ù≈√È Á∂ Úæ÷-Úæ÷
Í«‘Ò±¡ª ¡Â∂ ±Íª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˘ ≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Ú∆ «’‘≈ ˛Õ
≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈Úª ˘ ’¬∆ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ’≈‹’≈∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄
’≈‹Í≈«Ò’≈ Á≈ √Ú±Í √ß√Á≈ÂÓ’, ¡ËÔ’Ù≈ÂÓ’ ‹ª Ï‘πÒ ’≈‹Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ’≈‹-Íz‰≈Ò∆ Ù≈«ÓÒ
˛Õ «ÚË≈Ô∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ «ÚË≈È Óß‚Ò Á∆ ⁄È≈, √ß◊·È, «ÚË∆-«ÈÓ≈‰ Íz«’«¡≈ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ Íz«’«¡≈ ¡≈«Á
˘ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «È¡≈«¬’ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ «È¡≈Í≈«Ò’≈ Á≈ √ß◊·È, ¿π√ Á≈ ¡«Ë’≈ ÷∂Â, «È¡≈
ÍzÙ≈√È Á≈ „ß◊ ¡≈«Á ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ
«ÈÚ≈⁄È «¬’ Ò∂÷ «Úæ⁄ «ÙÒ√ (Shils) È∂ ◊À-Í≈Ù⁄≈ÂÔ ‹◊ Á∂ ÈÚ∂∫ Á∂Ùª ˘ Íø‹ Úæ÷-Úæ÷ √Ó±‘ª «Úæ⁄
Ú◊∆«¥Â ’∆Â≈ ˛Õ ◊À-Í≈Ù⁄≈ÂÔ Á∂Ùª «Úæ⁄ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ó≈‹ ¡≈™Á∂ ‘È:
(i) ≈‹È∆«Â’ Íz‹≈ÂßÂ-«‹È∑ª ≈‹ª «Úæ⁄ √Ú≈ÔÂÂ≈ Íz≈Í «ÚÚ√Ê≈«Í’≈Úª, ’≈‹-Í≈«Ò’≈Úª,
«È¡≈Í≈«Ò’≈Úª, Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∂ «‘æ √Ó±‘, ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ¡Â∂ √ß⁄≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«‹Ú∂∫ ‹≈Í≈È, Ì≈ ¡Â∂ «¬˜≈¬∆Ò ¡≈«ÁÕ
(ii) √πæ«÷¡’ Íz‹≈ÂßÂ-«‹È∑ª ≈‹ª È∂ Íz‹≈ÂßÂ≈ÂÓ’ ≈‹ Á∂ ¿πÍ⁄≈«’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ «‹Ú∂∫-√ÚÌΩ«Ó’
ÓÂ≈«Ë’≈, Ì≈Ù‰, Ò∂÷È, √ßÿ ω≈¿π‰ Á∆ √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂ Íz‹≈ÂßÂ Á∂ ⁄È≈ÂÓ’ ±Íª ˘ ¡ß◊∆’≈
’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂ Úæ‚∂ È∂Â≈ ¡≈͉∂ ≈‹ª ˘ Íz‹≈ÂßÂ≈ÂÓ’ ω≈¿π‰ Á≈ Ò’Ù æ÷Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ≈‹ª
«Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈Úª ’Ó˜Ø ¡Â∂ ’≈‹Í≈«Ò’≈Úª «Úæ⁄ Ù’Â∆¡ª Á∂ ’∂∫Á∆’È ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ ≈‹ª «Úæ⁄
«È¡≈Í≈«Ò’≈ Á∆ √πÂßÂÂ≈ Ú∆ ‘≈Ò∂ Âæ’ √Ê≈«Í ȑ∆∫ ‘ج∆ ˛Õ ¡Î∆’≈ Á∂ ’πfi Á∂Ùª «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∆
√«ÊÂ∆ ˛Õ

(iii) ¡≈Ëπ«È’ ¡ÒÍÓßÂ (Modernizing Oligarchies)-«‹È∑ª ≈‹ª «Úæ⁄ ’߇ØÒ Ù’Â∆ ÈΩ’Ù≈‘∆ ‹ª
√À«È’ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ ◊π懪 «Úæ⁄ ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª «Úæ⁄ ÒØ’ÂßÂ≈Ó’ √ß«ÚË≈Ȫ «Úæ⁄Ø∫ ’æ„ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛
‹ª «‹È∑ª «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∆ ‘Ø∫Á ‘∆ È‘∆∫ ˛Õ
(iv) √Ú≈«Ë’≈∆ ¡ÒÍÓßÂ- ¡«‹‘∂ ≈‹ «‹È∑ª «Úæ⁄ Ù≈√È √æÂ≈ Ù≈√’ √Ó±‘ «Úæ⁄ ’∂∫Á« ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂
≈‹ Á≈ √Ú±Í √Ú≈«Ë’≈∆ ˛Õ «¬È∑ª Á∂ Ù≈√È Á∆ ÍÁÂ∆ ͱÚ √ØÚ∆¡Â ÍÁÂ∆ È≈Ò «ÓÒÁ∆-‹πÒÁ∆ ˛Õ
«¬È∑ª √≈«¡ª ˘ ÏØÒÙ∂«Ú’ ‹ª √≈ÓÚ≈Á∆ √Ú≈«Ë’≈Ú≈Á ‹ª ¡«ËÈ≈«¬’ÂßÂ ’«‘ √’Á∂ ‘ªÕ

(v) ÍzßÍ≈◊ ¡ÒÍÓßÂ- «¬‘ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ÚßÙ≈Èπ◊ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬‘ √ß«ÚË≈È ‹ª ’≈˘È
Á∂ Ï‹≈¬∂ ÍzÊ≈Úª ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ≈ ˛Õ Ù≈√’ √Ó±‘ ¡Â∂ ¡«Ë’≈∆ Ú◊ «Úæ⁄ ÌÂ∆ ÷±È √ÏßË ¡Â∂ ÍÁ
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘πßÁ∆ ˛Õ
‹∂Ó√ ¬∆. ’ØÒÓÀÈ Á∂ ¡Èπ√≈, ◊À-Í≈Ù⁄≈ÂÔ ≈‹ª «Úæ⁄ «ÂßÈ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª √Ë≈‰ ‘È- A. «¬È∑ª ≈‹ª Á∆
√Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈Úª Á≈ √Ú±Í «ÓÙ« ˛Õ B. «¬È∑ª Á∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ¬∂’∆’È Á≈
¡«‘√≈√ ˛Õ C. «¬È∑ª Á∂ ¡≈Ëπ«È’ ¿πÍ-√Ó≈‹ ¡Â∂ ÍzßÍ≈◊ ϑπ-√ß«÷¡≈ Á∂ «Úæ⁄ Úæ‚∆ ÷≈¬∆ ˛Õ
Ò±√∆¡≈È Í≈¬∆ È∂ ¡≈͉∂ Íz«√æË Ò∂÷ ‘The Non-Western Political Process’ «Úæ÷ Í≈Ù⁄≈ÂÔ ≈‹È∆«Â’
Íz«’«¡≈ ÂØ∫ Úæ÷ ≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈Úª Á∆¡ª Óπæ÷ √Ë≈‰ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ «Ú√Ê≈ ¡Â∂ ◊«‘≈ Úȉ ’∆Â≈

234 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY