Page 240 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñF: «√æ«÷¡≈ «ÚÚ√Ê≈

√ÓπÁ≈«¬ «√æ«÷¡≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò Ïæ«⁄¡ª ˘ √Ó≈‹ Á≈ √æ«Ì¡≈ ÓÀ∫Ï ω≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ È؇
¡«‹‘∆¡ª √ÓæÊ≈Úª ˘ «Ú’«√ ’Á≈ ˛, «‹√ È≈Ò ¿π‘ ¡≈͉∆ √≈∂ Â∑ª Á∆¡ª ˜»ª Á∆ Í»Â∆ ’ √’‰,
¡≈͉∆ ؘ∆-؇∆ ’Ó≈ √’‰ ¡Â∂ ¡≈͉∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á≈ Í»È «Ú’≈√ ’ √’‰Õ ÍÃ≈⁄∆È ’≈Ò «Úæ⁄ ¿πÂÍ≈ÁÈ
Á≈ ’øÓ Í«Ú≈«’ ÍæË ”Â∂ ‘∆ Í»≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ’πfi ÒØ’ ÷∂Â∆, Á√Â’≈∆, Òÿ» ¿πÁÔØ◊ª ¡≈«Á Á≈ ’øÓ ’Á∂
√ÈÕ ÂÁ ’≈÷≈È∂ È‘ƒ √È, Òæ◊Ì◊ √≈≈ ’øÓ ‘æÊ È≈Ò ‘∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ Ïæ«⁄¡ª ˘ ¡≈͉∆ √ø√«¥Â∆ Á≈
«◊¡≈È Í«Ú≈ ÂØ∫ ‘∆ «ÓÒÁ≈ √∆ ¡Â∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ «◊¡≈È ‹≈Â∆ ÂØ∫Õ ’≈ØÏ≈ ‹≈Â∆ È≈Ò √Ïø«Ë ‘Ø«¬¡≈ ’Á∂
‘È ¡Â∂ ¡≈͉≈ Í«Ú≈«’ ‘πÈ Ïæ⁄∂ ˘ Í«Ú≈ «Úæ⁄ «‘ ’∂ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹ªÁ≈ √∆Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «√æ«÷¡≈ Á≈
»Í ÏÁ«Ò¡≈, «◊¡≈È, «Ú«◊¡≈È Á∂ ÷∂Â Á≈ «Ú√Ê≈ ‘Ø«¬¡≈, ‘π‰ «Ú¡’Â∆◊ «√æ«÷¡≈ Á∆ ‹◊∑≈ ”Â∂ √Ó»«‘’
«√æ«÷¡≈ Á≈ Ó‘æÂÚ Úˉ Òæ◊≈ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ Ó‘æÂÚÍ»È ÒØ’ ¡Â∂ ’πfi ’«Ò¡≈‰’≈∆ √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ Ïæ«⁄¡ª ˘
«√æ«÷¡Â ’È Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ ¡≈͉∂ ÓØ«„¡ª ”Â∂ Ò¬∆Õ ’«‘‰ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ «‹√ √ÓπÁ≈«¬ «Úæ⁄ ÒØ’ «‘øÁ∂
√È, ¿π√ √ÓπÁ≈«¬ ˘ ¡◊Ú≈¬∆ ÍÃÁ≈È ’È Ú≈Ò∂ ÒØ’ ¡≈͉∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ √ÓfiÁ∂ √È, ¿π√ ˘ «ÈÌ≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ
Ú∆ ’Á∂ √È, «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ «√æ«÷¡≈ Á≈ ÍÃ⁄≈-ÍÃ√≈ ÚËÁ≈ «◊¡≈, ¿π√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √Ó≈È √ÚÌΩ«Ó’ «√æ«÷¡≈
Á∆ ˜» ӫ‘√»√ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ≈‹ È∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ ’È≈ ¡≈͉∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ √Ófi∆Õ ≈‹
ÍæË ”Â∂ «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈Úª √Ê≈«Í ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «√æ«÷¡≈ È≈Ò √Ïø«Ë È∆Â∆¡ª ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª, «√æ«÷¡≈
«Úæ⁄ √πË≈ Ò¬∆ ¡È∂’ª ÔØ‹È≈Úª Í∂Ù ’∆Â∆¡ª ¡Â∂ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈Õ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ «√æ«÷¡≈ Á∂ ÷∂Â ”⁄ ≈‹ Á∆
Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ ÚË∆ ˛Õ ¡«Ë¡≈Í’ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á∆ Íë’«¡≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¿πÈ∑∑ª Á∆ √∂Ú≈ «ÈÚÂ∆ Âæ’ ¡æ‹ √’≈∆
¡Â∂ ◊À-√’≈∆ «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈Úª ÁØÚª «Úæ⁄ ‘∆ ≈‹ Á∆ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ Á∂÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’ Ì≈Â
Ú◊∂ «ÚÙ≈Ò Á∂Ù «Úæ⁄ «√æ«÷¡≈ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ È≈ «¬’æÒ≈ √ÓπÁ≈«¬ √øÌ≈Ò √’Á≈ ˛, È≈ ≈‹, «¬È∑ª ÁØÚª Á∂ √Ó»«‘’
ÔÂȪ È≈Ò ‘∆ F ÂØ∫ CE √≈Ò Á∆ ¿πÓ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ’∆Ï CB ’ØÛ ÒØ’ª ˘ «√æ«÷¡Â ’∆Â≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ

F.F ≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈Úª (Political Processes)
≈‹È∆«Â’ «Ú«◊¡≈È Á∂ Óπæ÷ «ÚÁÚ≈È «¬√ Ï≈∂ «Úæ⁄ √«‘Ó ‘È «’ ≈‹ ¡Â∂ √’≈ √ÚÌΩ«Ó’ ≈‹È∆«Â’
√ß√Ê≈Úª ‘ÈÕ √’≈ Á∂ «ÂßÈ Ó‘æÂÚͱÈ ¡ß◊-«ÚÚ√Ê≈«Í’≈, ’≈‹Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ «È¡≈Í≈«Ò’≈ √’≈ Á∆¡ª
Óπæ÷ √ß√Ê≈Úª ‘ÈÕ ’∂∫Á∆, ÍzÁ∂«Ù’ ¡Â∂ √Ê≈È’ √’≈, ÍzÙ≈√È ÂßÂ, È≈◊«’ √∂Ú≈Úª ¡Â∂ «ÚæÂ∆ Íz«’«¡≈Úª
¡≈«Á Ú∆ √’≈ Á∂ ¡ß◊ ‹ª ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª ‘ÈÕ «¬√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ Ú∆ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ¡Â∂ ÍzØ◊≈Óª
˘ «’«¡≈Ù∆Ò ’È «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È Á∂‰ Ú≈Ò∆ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ‘Ø √ß√Ê≈Úª ˘ Ú∆ ¡√∆∫ ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ
Ù≈√È Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ±Íª («‹Ú∂∫ Íz‹≈ÂßÂ ¡Â∂ ¡«ËÈ≈«¬’ÂßÂ) Á∂ Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∆ ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª
¡Â∂ ÓπæÒ ˜±∆ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ Íz‹≈ÂßÂ «Úæ⁄ «ÈÚ≈«⁄ «ÚÚ√Ê≈«Í’≈Úª, «˜ßÓ∂Ú≈ ’≈‹Í≈«Ò’≈, √πÂßÂ
«È¡≈Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ √Ê≈È’ √ÚÙ≈√È ¡≈«Á ˜±∆ ‘È Í «¬È∑ª √ß√Ê≈Úª Á∆ «√Î √Ê≈ÍÈ≈ È≈Ò ‘∆ Íz‹≈ÂßÂ
√ÎÒ È‘∆∫ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, √◊Ø∫ Íz‹≈ÂßÂ Á∆ √ÎÒÂ≈ Á∂ Ò¬∆ ’πfi ˜±∆ «ÁÙ≈Úª Á≈ ‘؉≈ Ú∆ ˜±∆ ˛Õ ¬∂Ù∆¡≈ ¡Â∂
¡Î∆’≈ Á∂ ’¬∆ ÈÚ∂∫ ¡˜≈Á∆ Íz≈Í Á∂Ùª «Úæ⁄ Íz‹≈ÂßÂ «¬√ Ò¬∆ √ÎÒ È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈ «’ ¿πµÊ∂ Íz‹≈ÂßÂ Á∂
Ò¬∆ ˜±∆ ¿πÍØ’Â «ÁÙ≈Úª Á≈ ¡«‘√≈√ √∆Õ Íø. È«‘± Ì≈Â∆ √Ó≈‹ √ÏøË∆ «’‘≈ ’Á∂ √È-“Ï∂⁄ÀÈ∆ È≈Ò ÚæËÁ≈
‘Ø«¬¡≈ ≈‹È∆«Â’ √Ó≈‹” (Restlessly growing political society) ÎÀ√«Ò¡ª ˘ «’«¡≈Ù∆Ò ’È Ò¬∆ ≈‹
«ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ‹Ø «ÁzÛÂ≈ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆, ¿π‘ Ùπ± ÂØ∫ ‘∆ ÿæ‡ √∆ ¡Â∂ √Ó∂∫ Á∂ È≈Ò ÿæ‡ ‘πßÁ∆ ⁄Ò∆ ◊¬∆Õ √æÂ≈
√ßÿÙ Á∆ ÈÚ∆∫ ≈‹È∆Â∆ È∂ ¡≈⁄≈ ¡Â∂ ÈÀ«Â’Â≈ ˘ ¡≈͉≈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ «Ù’≈ ω≈«¬¡≈Õ ÈΩ’Ù≈‘∆ È∂
ÏÁÒÁ∆¡ª ‘ج∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª Á∂ ÍzÂ∆ ˜±∆ Á«¬¡≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡Â∂ √ßÚ∂ÁÈ≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ È‘∆∫ «ÁæÂ∆Õ «¬√
Â∑ª ¡√Ò «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª ª Ù≈√È Á∂ ÓπæÒª ‹ª ¡≈ÁÙª ˘ Íz≈Í ’È Á∂ √≈ËÈ
‘ÈÕ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ◊æÒ Âª Á∂Ù «Úæ⁄ ¿πÍØ’Â Ú≈Â≈ÚÈ Á≈ ‘؉≈ ˛Õ
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self-Assessment)

÷≈Ò∆ Ê≈Úª Á∆ ͱÂ∆ ’Ø (Fill in the blanks) :
A. ...........È∂ «’‘≈ ˛-“¡ÈÍÛ∑Â≈ «¬’ ¡«‹‘∆ ≈ Á∂ Ï≈Ï ˛ «‹√ «Úæ⁄ È≈ ⁄ßÈ ‘È È≈ Â≈∂Õ”

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 233