Page 266 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI
P. 266
«¬’≈¬∆ñF: «√æ«÷¡≈ «ÚÚ√Ê≈
“Îπæ‡ Í≈˙ ¡Â∂ ≈‹ ’Ø” Á∆ È∆Â∆ ¡Í‰≈¬∆ √∆Õ ¿π‘ «‘øÁ»¡ª, Óπ√ÒÓ≈Ȫ ¡Â∂ ‘∆‹Èª ˘ ¡≈Í√ «Úæ⁄ ÒÛ≈™Á∂ È؇
‘∂Õ «¬√ √øÍÃÁ≈«¬’Â≈ Á≈ ÈÂ∆‹≈ √∆ «’ Ì≈ Á∆ Úø‚ ‘ج∆Õ Úø‚ ÁΩ≈È Á∂Ù «Úæ⁄ ’¬∆ Áø◊∂, ÷»È, ¡◊˜È∆,
´æ‡Ó≈, ÏÒ≈Â’≈ ¡≈«Á Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ‘ج∆¡ªÕ Ì≈ Á∂ ÁØ ‡πæ’Û∂ ‘Ø ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ √øÍÃÁ≈«¬’Â≈ Á∆ √Óæ«√¡≈
È‘ƒ √πÒfi∆, «’™«’ ’¬∆ Óπ√ÒÓ≈È ‹Ø Í≈«’√Â≈È È‘ƒ ‹≈‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √È, Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ ω∂ ‘∂Õ Ì≈ Úø‚
«Úæ⁄ Óπ√ÒÓ≈Ȫ Á∂ «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È Á∂ ‘∆ ’≈È ¿πÈ∑ª ˘ Ùæ’ Á∆ «È◊∑≈ È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘∆ È‘ƒ ÷πÁ
Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ Ú∆ ¡≈͉≈ Í«‘Ò∆ ‘Ø∫Á ω≈¬∆ æ÷‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ˛Õ ÍÃØ. Á«¬¡≈ «¥ÙÈ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ Ì≈Â∆
Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ Ì≈ Á∆¡ª ̻’≈Ò∆È ÍÃøÍ≈Úª «Úæ⁄ Ì≈◊∆Á≈ ‘؉ ÍÃÂ∆ ¿πÁ≈√∆ÈÂ≈ Á√≈¬∆ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È∂
¡≈͉∂ √Ó≈«‹’ «ÚË≈Ȫ «Úæ⁄ ’ج∆ Í«ÚÂÈ √Ú∆’≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ˛, ‹Á «’ «‘øÁ»¡ª È∂ ËÓ «ÈÍæ÷ √ø«ÚË≈È
¡Í‰≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ √Ó≈«‹’-Í«Ú≈«’ ‹∆ÚÈ È≈Ò √Ïø«Ë ÈÚ∂∫ √πË≈ª ¡Â∂ ’≈˘Èª ˘ √Ú∆’≈ ’∆Â≈
˛, «¬√∂ Ò¬∆ ‘∆ ≈Ù‡∆ √ÚÀ √∂Ú’ √øÿ Ú◊∂ √ø◊·È È∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ Ì≈ Á∆ Óπæ÷ Ë≈≈ «Úæ⁄ ÿπÒ-«ÓÒ ‹≈‰
¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Ì≈Â∆’È Á∆ Óø◊ ’∆Â∆Õ
D. ‹≈Â∆Ú≈Á (Casteism)-‹≈Â∆Ú≈Á È∂ Ú∆ ¬∂’∆’È Á∂ ≈‘ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ÍÀÁ≈ ’∆Â∆ ˛Õ «¬’ ‹≈Â∆ ‹Á ‘Ø
‹≈Â∆¡ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ‹≈Â∆ ˘ √Ã∂Ù‡ √ÓfiÁ∆ ˛ ¡Â∂ ‘Ø ‹≈Â∆¡ª Á∂ «‘æª ˘ ¡‰Á∂«÷¡≈ ’’∂ ¡≈͉∆
‘∆ ‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ª Á∂ «‘æª Á∆ æ«÷¡≈ ’Á∆ ˛ ª ¡√ƒ ¿π√ ˘ ‹≈Â∆Ú≈Á Á∂ È≈Ó È≈Ò ÏπÒ≈™Á∂ ‘ªÕ ÚÂÓ≈È
«Úæ⁄ ‹≈Â∆¡ª È∂ ¡≈͉∂ √Ê≈È’ ÿ∂«¡ª ˘ ÂØÛ ’∂ ÍêÂ∆ ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ÍæË ”Â∂ √ø◊·È ω≈¬∂ ‘ÈÕ ≈‹È∆«Â’
÷∂ «Úæ⁄ ‹≈Â∆Ú≈Á Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ‹≈Â∆ «ÚÙ∂Ù Á∂ ÒØ’ª È∂ ¡’√ ¡≈͉∆ ‘∆ ‹≈Â∆ Á∂ ÓÀ∫Ϫ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄
ÓÂÁ≈È ’∆Â≈ ˛Õ ¡ÀµÓ. ¡ÀµÈ. ÙÃ∆«ÈÚ≈√ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ÓÀ√» «Úæ⁄ Í≥⁄≈«¬Â∆ ⁄؉ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ≈‹ «Úæ⁄ ÓøÂ∆¡ª
¡Â∂ √’æª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Âæ’ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ ¡Ë≈ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ‹È∆ ’Ø·≈∆ È∂ ¡≈͉∆ Íπ√Â’ “Ì≈Â∆
≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‹≈Â∆” (Caste in Indian Politics) ¡Â∂ π‚ØÒÎ ¡Â∂ π‚ØÒÎ È∂ ¡≈͉∆ Íπ√Â’ “Ó≈‚«È‡∆ ¡≈Î
‡Ã∂‚∆ÙÈ” (Modernity of Tradition) «Úæ⁄ ‹≈Â∆ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ √Ïø˪ Á≈ «Ú√Ê≈ «Úæ⁄ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ
ÍË≈Âø ’≈È √æÂ≈ ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ ‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄ ‡’≈¡ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ≈‹√Ê≈È «Úæ⁄ ≈‹Í»Â
¡Â∂ ‹≈‡ª «Úæ⁄, Ó‘≈≈Ù‡ «Úæ⁄ Ó≈·≈, ÏÃ≈‘Ó‰ ¡Â∂ Ó∂‘ «Úæ⁄, ¡ªË≈ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ Àµ‚∆ ¡Â∂ ’≈Ó≈ «Úæ⁄, ¿πµÂ
ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ ‹≈‡, ’≈«¬√Ê ¡Â∂ Ï≈‰∆¡ª «Úæ⁄ ¡Â∂ «Ï‘≈ «Úæ⁄ Ì»Ó∆‘≈ ¡Â∂ ’ÙæÂ∆¡ª Á«Ó¡≈È, ◊π‹≈Â
«Úæ⁄ Ï≈‰∆¡ª, Í≈‡∆Á≈, ’ØÒ∆¡≈ «Úæ⁄, ’∂Ò «Úæ⁄ «¬√≈¬∆, Óπ√ÒÓ≈È ¡Â∂ «¬˜Ú«‘ ÒØ’ª «Úæ⁄, Â≈«ÓÒÈ≈‚»
«Úæ⁄ ÏÃ≈‘Ó‰ª ¡Â∂ ◊À-ÏÃ≈‘Ó‰ª «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «‘æª ˘ ÒÀ ’∂ √øÿÙ ‘ج∂ ‘ÈÕ ‘∂’ ‹≈Â∆ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂
¡≈͉∆ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÓÀ∫Ϫ Á∆ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «‘æª Á∆ æ«÷¡≈ Á∂ Ò¬∆ ≈‹È∆Â∆ Á∆ √‘≈≈ ÒÀ∫Á∆ ˛ ¡Â∂
¡≈͉∂ ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª ˘ «ÚË≈È √Ì≈Úª ¡Â∂ √ø√Á «Úæ⁄ Ì∂‹ ’∂ ¡≈͉∂ ’≈˘È∆, ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «‘æª
Á∆ √πæ«÷¡≈ Ò¬∆ ÔÂÈ ’Á∆ ˛Õ «¬√ È≈Ò ‹≈Â∆Ú≈Á Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ‘Ø ÍÃÏÒ ‘ج∆ ˛Õ
E. Ë≈«Ó’ Í»Ú◊ë‘ (Religious Prejudices)-Ì≈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ËÓª Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ «‘≈ ˛ Í ’Á∂-’Á∂
Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úæ⁄Õ Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ «‘øÁ»¡ª ˘ ’≈«Î ¡Â∂ «‘øÁ»¡ª È∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ √ÀÒ∂¤ Á∂ È≈Ó È≈Ò √øÏØ«Ë ’∆Â≈
˛Õ «‘øÁ» ¡Â∂ Óπ√«ÒÓ ËÓ «Úæ⁄ ‡’≈¡ ¿π√ √Ó∂∫ ‘Ø«¬¡≈, ‹Á Óπ√ÒÓ≈È ‘ÓÒ≈Ú πæ÷ Á∂ »Í «Úæ⁄ «¬æÊ∂ ¡≈¬∂ ¡Â∂
¿πÈ∑ª È∂ «¬æÊØ∫ Á∂ Ó»Ò «ÈÚ≈√∆¡ª ˘ ˜Ï∆ Óπ√ÒÓ≈È Ï‰≈«¬¡≈Õ «¬√ Â∑ª Ë≈«Ó’ Í»Ú◊둪 È∂ Ú∆ ËÓ ÒøÏ∆¡ª
Á«Ó¡≈È Á«Ó¡≈È Îπæ‡, ‰≈¡ ¡Â∂ ÓÂÌ∂Á ÍÀÁ≈ ’∆Â∂, «‹√ È≈Ò ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ ˘ Ëæ’≈ Òæ«◊¡≈Õ
F. ¿πµ◊Í≥Ê∆ «Ú⁄≈ ¡Â∂ ¡æÂÚ≈Á- ’¬∆ ¡«‹‘∂ ÁÒ ¡Â∂ √ø◊·È ‘È ‹Ø «‘ø√≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ æ÷Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª
È∂ ¡È∂’ª Ò’Ùª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ «‘ø√≈ Á≈ √‘≈≈ «Ò¡≈ ˛Õ È’√ÒÚ≈Á∆¡ª È∂ ’πfi √Ó∂∫ Ï≈¡Á Ïø◊≈Ò, «Ï‘≈,
¿πÛ∆√≈ ¡Â∂ ‘Ø ÍzªÂª «Úæ⁄ ÂØÛÌøÈ ¡Â∂ Ó≈’πæ‡ ’∆Â∆ √∆Õ Î≈«√√‡ ¡Â∂ Ó≈˙Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ √ÓÊ’ª È∂ Ú∆
√Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ «‘ß√≈ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ÍÀÁ≈ ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ ¡≈Èß Ó≈◊ «‹√ Á∂ Íz‰∂Â≈ ÍzÌ≈ √’≈ ‹ª ¡≈ÈßÁÓ±Â∆
‘È, Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ Íz‹≈ÂßÂ, Ì∆ÛÂß ‹ª Ó±÷Âß ˛Õ ¿π‘ Íz‹≈Âß Á∂ ʪ ”Â∂ «¬’Âß «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√
’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Óπ’Â∆ Á∂ Ò¬∆ ÷±È-¥ªÂ∆ ˘ ˜±∆ ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈Âß’Ú≈Á Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª È≈Ò «Ú«ÌßÈ
√øÍzÁ≈«¬ Á∂ ÒØ’ª «Úæ⁄ ÍÃ√Í ÈΠÁ∆ Ì≈ÚÈ≈ ÎÀÒÁ∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ÍzÂ∆«’«¡≈Ú≈Á∆ ¡Â∂ ÂØÛÌøÈ ’È Ú≈Ò∂
Âæª È∂ Ú∆ ≈Ù‡∆ ¬∂’∆’È Á∂ Ó≈◊ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ª ÍÀÁ≈ ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ
G. ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª- ≈Ù‡∆ ¬∂’∆’È ˘ ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª È∂ Ú∆ ÷Â∂ «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ˛Õ «ÁÈ-ÍzÂ∆-
«ÁÈ ÚæËÁ∆ Ó«‘ß◊≈¬∆, Ï∂’≈∆ ¡Â∂ ◊∆Ï-¡Ó∆ «Úæ⁄ ÚæËÁ∆ ÷≈¬∆ È∂ Ú∆ ÒØ’ª «Úæ⁄ «ÚÁØ‘ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÀÁ≈
’∆Â∆ ˛Õ «˜¡≈Á≈ «Ú¡’Â∆ ◊∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ÂØ∫ Ú∆ ‘∂·ª Á≈ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’ ‘∂ ‘ÈÕ Á±√∂ Í≈√∂ ’πfi ÒØ’
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 259