Page 427 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ √ß√«¥Â∆ ÚæÒ Ú≈Í√ ‹≈Ú∂◊∆, «’™«’ √ß√«¥Â∆ Á≈ √Ó≈‹ È≈Ò ◊«‘≈ √ÏßË ˛ ¡Â∂ ‹ÁØ∫ √ß√«¥Â∆
«Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πßÁ≈ ˛ ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú∆ Í«ÚÂÈ ¡≈™Á≈ ‘ÀÕ

⁄∂ÂÈ≈ÂÓ’ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’
√√«¥Â∆ √ß√«¥Â∆

¡≈ÁÙ≈ÂÓ’ √ß√«¥Â∆

«⁄æÂ AB.B √ØØ«’È ÚæÒØ∫ Í∂Ù √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á≈ ¥Ó
√Ó≈ÒØ⁄È≈- √ØØ«’È È∂ ¡≈͉∂ «√˪ ˘ «Ú«◊¡≈«È’ ω≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ˛, «Î Ú∆ ¿π√ «Úæ⁄ ’¬∆ ’Ó∆¡ª
‘È «‹Ú∂∫- (i) √ß√«¥Â∆ ˘ «¬’ ‘≈Ò ÂØ∫ Á±√∆ ‘≈Ò Âæ’ Í‘πß⁄‰ «Úæ⁄ «¬ßÈ≈ ¶Ï≈ √Óª Òæ◊ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «¬√
¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∆ Íz«’Â∆ ˘ Íz◊‡ ’È≈ ÓπÙ«’Ò ˛Õ (ii) «¬«Â‘≈«√’ ÈÂ∆«‹¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
«¬√ ◊æÒ ˘ «√æË ’È≈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛ «’ √≈≈ √Ó≈‹ «¬’ Â∑ª Á∆ √ß√«¥Â∆ ÂØ∫ Á±√∂ Â∑ª Á∆ √ß√«¥Â∆ Á∂ «Úæ⁄
Í«ÚÂÈ Á∂ ÁΩ ”⁄Ø∫ ◊π˜Á∂ ‘ÈÕ (iii) √ØØ«’È √ß√«¥«Â’ Í«ÚÂÈ Á∂ ’≈’ª ˘ Ú∆ √ÍæÙ‡ ’È «Úæ⁄ ¡√ÓæÊ
‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ ’«‘‰≈ «’ Í«ÚÂÈ Íz«’«Â’ ’≈Ȫ È≈Ò ‘πßÁ∂ ‘È «¬’ «Ú«◊¡≈«È’ Ò¬∆ «Ú¡≈Í’ È‘∆∫ ‘ÀÕ
AB.B.B √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∂ ¿πÁ«Ú’≈√∆ ¡Â∂ ∂÷∆ «√˪Â
(Evolutionary and Linear Theories of Social Change)

√Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∂ ∂÷∆ «√˪’≈ ¿πÁ«Ú’≈√Ú≈Á∆¡ª È≈Ò ÍzÌ≈«Ú √ÈÕ «¬√ «Ú⁄≈ ˘ È‘∆∫ ÓßÈÁ∂ «’
Í«ÚÂÈ ⁄æ’ ◊Â∆ È≈Ò ‘πßÁ≈ ˛ √◊Ø∫ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ Í«ÚÂÈ ‘Ó∂Ù≈ «¬’ «√æË∆ ∂÷≈ «Úæ⁄ ‘∂·ª ÂØ∫ ¿πµÍ
ÚæÒ Úæ÷-Úæ÷ ⁄‰ª «Úæ⁄ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿πÁ«Ú’≈√∆ ¡Â∂ ∂÷∆ «√˪’≈ª «Úæ⁄ ’≈Ó‡, √Í∂∫√, ‘≈Ï ‘≈¿»√ ¡≈«Á Óπæ÷
‘ÈÕ ’≈Ó‡ √Ó≈‹ Á∂ ¿πÁ«Ú’≈√∆ ±Í ˘ «ÂßÈ ÍæËª (Ë≈«Ó’ ÂØ∫ «Ú«◊¡≈«È’ Âæ’), √Í∂∫√ ⁄≈ ÍæËª («Ù’≈∆
ÂØ∫ ÍzØ¿πÁÔØ«◊’ Âæ’) ¡Â∂ Ó≈’√ Íø‹ ÍæËª (¡≈«ÁÓ √≈ÓÚ≈Á∆ ÂØ∫ ¡≈Ëπ«È’ √≈ÓÚ≈Á∆ Âæ’) Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÓßÈÁ∂
‘ÈÕ Ó≈’√ ¡Â∂ Ú∂Ï«ÒÈ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∂ ∂÷∆ ¥Ó ˘ ª Í∂Ù ’Á∂ ‘∆ ‘È, Í «¬‘ ÁØÈØ∫ ‘∆ ¡≈«Ê’ ¡Â∂
ÍzØ¿πÁÔØ«◊’ ’≈’ª ˘ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ «ÁßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ «√˪ª ˘ «ÈË≈‰Ú≈Á∆ «√˪ (Deterministic
Theories) Ú∆ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫ «¬æÊ∂ ∂÷∆ ¡Â∂ ¿πÁ◊«Ú’≈√∆ «√˪ª Á≈ Úȉ ’ª◊∂:
A. ’≈Ó‡ Á≈ «√˪ (Theory of Auguste Comte)
’≈Ó‡ È∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á≈ √ÏßË ÓÈπæ÷ Á∂ ÏΩ«Ë’ «Ú’≈√ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ‘ÀÕ ¿πÈ∑ª È∂ ÏΩ«Ë’ «Ú’≈√ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á∂ «ÂßÈ ÍæË ÓßÈ∂ ‘È:
(i) Ë≈«Ó’ ÍæË (Theological Stage), (ii) Â≈«ڒ ÍæË (Metaphysical Stage), (iii) «Ú«◊¡≈«È’ ÍæË
(Positive Stage)Õ
Ë≈«Ó’ ÍæË √Ó≈‹ Á∆ Í«‘Ò∆ ‘≈Ò √∆ «‹√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ‘∂’ ÿ‡È≈ ˘ ¬∆ÙÚ ¡Â∂ ËÓ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ √Ófi‰
Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ √∆Õ √ß√≈ Á∆¡ª √≈∆¡ª «’«¡≈Úª Á≈ ¡Ë≈ ËÓ ¡Â∂ ¬∆ÙÚ ˘ ‘∆ Óß«È¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ¿π√
√Ó∂∫ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ √Ê≈Ȫ ”Â∂ ËÓ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ±Í, «‹Ú∂∫ Ï‘πÁ∂ÚÚ≈Á, ¬∂’Á∂ÚÚ≈Á ‹ª Íz«’Â∆ ͱ‹≈ Íz⁄æ«ÒÂ
√∆Õ √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ Á≈ Á±√∆ ÍæË Â≈«ڒ ÍæË ˛ «‹√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ÿ‡È≈Úª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ¿πÈ∑ª Á∂ ◊π‰ª
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’Á≈ √∆Õ «¬√ ‘≈Ò «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á≈ ¡ÒΩ«’’ Ù’Â∆ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ÿæ‡ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ Íz≈‰∆¡ª
«Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ¡Ó± ْÂ∆ ˘ ‘∆ √≈∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ò¬∆ «˜ßÓ∂Ú≈ Óß«È¡≈ «◊¡≈Õ √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ Á≈ Â∆√≈
ÍæË «Ú«◊¡≈«È’ ÍæË ˛ ‹Ø «’ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ˛Õ «Ú«◊¡≈«È’ ÍæË «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ √ß√≈«’ ÿ‡È≈Úª

420 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY