Page 69 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á (Dialectical Materialism)
ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á Ó≈’√ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ Ó»Ò ¡Ë≈ ˛Õ ¡≈Í Á∂ ¡Èπ√≈ «ÚÙÚ Á∆¡ª √≈∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª
Á∂ ‘æÒ «Úæ⁄ «¬‘ √≈‚≈ Ó≈◊-ÍÃÁÙÈ ’Á≈ ˛Õ ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ Á∆ Ë≈‰≈ Ó≈’√ È∂ ‘∆◊Ò È≈Ó’ «ÚÁÚ≈È ÂØ∫
◊둉 ’∆Â∆ √∆Õ ¡≈ÍÈ∂ ‘∆◊Ò Á∂ ÁπÚøÁÚ≈Á∆ «Ú⁄≈ ª ◊둉 ’∆Â∂, ÍÃø» ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Ï‘π ’πfi ÙØË ’∆Â≈Õ Ó≈’√
Á≈ ÁÙÈ ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á «¬√ Ò¬∆ ’‘≈™Á≈ ˛ «’™«’ «¬√ «Úæ⁄ Íë’Â∆ Á∂ ÿ‡È≈¥Ó ˘ √Ófi‰ Á≈
Â∆’≈ ÁπÚøÁÚ≈Á∆ ˛Õ «¬√Á∂ ¡Èπ√≈, Íë’Â∆ Á≈ ÿ‡È≈ ÍÃÚ≈‘ √Á≈ ◊Â∆Ù∆Ò ¡Â∂ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ˛Õ Íë’Â∆
Á∂ ¡øÁ «ÚØË∆ Ù’Â∆¡ª ÂØ∫ ÿ≈Â-ÍÃÂ∆ÿ≈ Á∂ ’≈‰ ‘∆ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛Õ √ø÷∂Í «Úæ⁄ Ó≈’√ Á≈ ÁπÚøÁ≈ÂÓ’
ÌΩ«Â’Ú≈Á «¬‘ ÓøÈÁ≈ ˛ «’ «ÚÙÚ Á≈ «ÈÓ≈‰, ¡≈ÂÓ≈, «Ú⁄≈ ‹ª «⁄øÂÈ È≈Ò È‘ƒ ÏÒ«’ ÌΩ«Â’ ÍÁ≈Ê
‹ª Ú√» È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬‘ ÍÁ≈Ê ◊Â∆Ù∆Ò ˛, «ÈøÂ ÍÃÚ≈‘ÓÔ ˛Õ Ó≈’√ È∂ «¬È∑ª ‘∆ √Âæ «ÈÔÓª∫ ¡Â∂
ÍÃÔØ◊ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á ˘ «¬’ √πÍÈ∂ Á∂ √Ê≈È ”Â∂ Ó≈ÈÚÂ≈ Á≈ «Ú«◊¡≈È Ï‰≈ «ÁæÂ≈Õ
ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á Á∂ ¡Èπ√≈ ‘∂’ Ú√» ◊Â∆Ù∆Ò ˛Õ Í«ÚÂÈ ‘∂’ Ú√» «Úæ⁄ ‘πøÁ≈ ˛, ’ج∆ Ú∆ Ú√»
√«Ê È‘ƒ ˛Õ «Ú’≈√ Íë’Â∆ Á≈ «ÈÔÓ ˛ ¡Â∂ «¬‘ «Ú’≈√ ÍÁ≈Ê Á∆ ¡ªÂ«’ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á∂ ’≈‰ ‘πøÁ≈
˛Õ ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á Á∂ ¡Èπ√≈ «Ú’≈√ √Á≈ ÍÁ≈ʪ «Úæ⁄ ÓÂÌ∂Áª Á∂ Í≈√Í«’ √øÿÙª ∂Á ’≈‰ ‘∆
‘πøÁ≈ ˛Õ «ÚÙÚ Á≈ «Ú’≈√ √øÿÙ Á∆ Íë’«¡≈ Áπ¡≈≈ ‘πøÁ≈ ˛ «’™«’ «¬‘ √øÿÙ ‘∆ «Ú’≈√ Á≈ Ó»Ò √øÿÙ
¡øÁÒ∂ ¡Â∂ Ï≈‘Ò∂ ÁØȪ ‘∆ »Íª «Úæ⁄ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Ú’≈√ √Á≈ ‡∂„∂-Ó∂„∂ »Í «Úæ⁄ ‘πøÁ≈ ˛Õ «Ú’≈√ Á∆ Íë’«¡≈
«Úæ⁄ Í«‘Òª ª ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ Ó≈Â≈ÂÓ’ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛, ÍÃø» Ï≈¡Á «Úæ⁄ «¬‘ ¿π‘ ¡Ú√Ê≈ ¡≈™Á∆
˛ ‹ÁØ∫ «¬‘ Ó≈Â≈ÂÓ’ Í«ÚÂÈ ◊π‰≈ÂÓ’ Í«ÚÂÈ «Úæ⁄ ÏÁÒ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¿πÍÔπ’ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ˛ «’ Ó≈’√ Á≈ ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á «ÚÙÚ Á≈ ¡Ë≈ ÌΩ«Â’ Âæ ‹ª ÍÁ≈Ê
˘ ÓøÈÁ≈ ˛ ‹Ø «’ ¡≈͉∂ ¡øÁÒ∂ √πÌ≈¡ Áπ¡≈≈ «Ú’«√ ‘Ø ’∂ ’¬∆ »Í Ë≈‰ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ «¬‘ «Ú’≈√ ÌΩ«Â’
ÍÁ≈Ê «Úæ⁄ √Ì≈«Ú’ »Í È≈Ò ‘∆ «È«‘ «¬’ ¡æøÁÒ∂ «ÚØË Áπ¡≈≈ √ø⁄≈«Ò ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ «Úæ⁄ Ú≈Á,
ÍÃÂ∆Ú≈Á ¡Â∂ √øÚ≈Á «¬‘ «ÂøÈ ¡Ú√Ê≈Úª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «Ú’≈√ Á∆ «¬‘ Íë’«¡≈ «√æË∆ ¡Â∂ √Ò È‘ƒ ˛ «¬√
Ò¬∆ «¬’ «ÏøÁ» ”Â∂ ¡≈ ’∂ ¡⁄≈È’ Â∂‹ «Ú√Î؇ Á∆ Â∑ª ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬‘∆ √«ÊÂ∆ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ «Úæ⁄ ¥ªÂ∆
¡÷Ú≈™Á∆ ˛ ‹Ø ’Á∂ ‡≈Ò∆ È‘ƒ ‹≈ √’Á∆Õ ‘∂’ ¥ªÂ∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÈÚ∆È √Ó≈«‹’ ¡Ú√Ê≈ Á≈ ‹ÈÓ ‘πøÁ≈ ˛Õ
‘∂’ ÌΩ«Â’ ÍÁ≈Ê ¡≈͉∂ ¡øÁÒ∂ √πÌ≈¡ Áπ¡≈≈ ‘∆ ¡≈͉∂ ÍÃÂ∆Ú≈Á ˘ ‹ÈÓ «ÁøÁ≈ ˛ «‹√ Á∂ Í«‰≈Ó√»Í
“Ú≈Á ¡Â∂ ÍÃÂ∆Ú≈Á” «Úæ⁄ √øÿÙ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√∂ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‹ª «Ú’≈√ Á≈ √≈≈ ≈‹ «¤«Í¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
«¬‘ «ÈÔÓ Íë’Â∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ √≈«¡ª Â∂ Ò≈◊» ‘πøÁ≈ ‘Õ «¬√ È≈Ò ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á Á≈ ¥ªÂ∆’≈∆ »Í
√ÍÙ‡ ‘πøÁ≈ ˛Õ

Ú◊ ¡Â∂ Ú◊ √øÿÙ (Class and Class Struggle)
Ó≈’√ Á≈ Óæ ˛ «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √Á≈ ÁØ Ú◊ ÓΩ‹»Á ‘∂ ‘È-ÙØÙ’ ¡Â∂ ÙØÙ Ú◊ ¡Â∂ «¬‘ ÁØÈØ∫ Í√Í
√øÿÙ ‘∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ √øÿÙ È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹ Á∂ «Ú’≈√ Á∆ Íë’«¡≈ ¡æ◊∂ ÚËÁ∆ ‘∆ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á≈ «¬’
Ôπ◊ ‹ª ¡Ú√Ê≈ ÷ÂÓ ‘Ø ’∂ ¿π√Á≈ √Ê≈È Á»√≈ Ôπ◊ ‹ª ¡Ú√Ê≈ ÒÀ∫Á∆ ‘∆ ˛Õ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª
Á∂ «‘ª «Úæ⁄ Í√Í «ÚØË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄, √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú«ÌøÈ Ú◊ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂
¡≈͉∂-¡≈͉∂ «‘ ‘πøÁ∂ ‘È «‹È∑ª ˘ ÒÀ ’∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «ÚØË ¡Â∂ √øÿÙ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π‘ «’‘Û∂ «‘ ‘È
«‹È∑ª Á∂ ’≈‰ √Ó≈‹ Á∂ «Ú«ÌøÈ Ú◊ Í√Í √øÿÙ «‘øÁ∂ ‘È, «¬√ Á≈ ¿πµÂ «ÁøÁ∂ ‘ج∂ Ó≈’√ ’«‘øÁ∂ ‘È
«’ ¿π‘ «‘ ‘È-¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËÈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ”Â∂ √Ú≈Ó∆ÂÚÕ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄, ¡≈«Ê’ «‘æª Á∆ Í»Â∆ Á∂ Ò¬∆
‘∆ √Ó≈‹ Á∂ Ú◊ª «Úæ⁄ √øÿÙ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
Ó≈’√ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ √≈Ë‰ ÂΩ ”Â∂ «Ú¡’Â∆ «¬’ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ ˛, ÍÃø» «˜¡≈Á≈ √ÍæÙ‡ »Í «Úæ⁄ ¿π‘ «¬’
“Ú◊ ÍÃ≈‰∆” ˛Õ ‘∂’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ‹∆«Ú’≈ ¿πÍ≈‹È Á∂ Ò¬∆ ’ج∆ È≈ ’ج∆ √≈ËÈ ˜» ‘∆ Í⁄æ«Ò ‘∂ ‘ÈÕ √≈ËȪ
Á∆ «Ú«ÌøÈÂ≈ Á∂ ’≈‰ ‘∆ ÓÈπæ÷ «Ú«ÌøÈ Ú◊ª «Úæ⁄ Úø‚∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Ú◊ ⁄∂ÂÈ≈ Ú∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
«¬√ Â∑ª Ó≈’√ Á∂ ¡Èπ√≈ Ú◊ Á≈ ‹ÈÓ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ
«Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¿π√ Â∑ª ‘∆ ÈÚ∂∂∫ Ú◊ª Á≈ ‹ÈÓ Ú∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª «¬’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ÍÃ⁄æ«ÒÂ
¿πÂÍ≈ÁÈ ÍÉ≈Ò∆ ‘∆ ¿π√ √Ó∂∫ Á∂ Ú◊ª Á∆ Íë’Â∆ ˘ ÂÀ¡ ’Á∆ ˛Õ Ó≈’√ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Á∂ ¡Èπ√≈ Ú◊
¡«‹‘∂ ÒØ’ª Á∂ √Ó»‘ ˘ ’‘ª◊∂ ‹Ø ¡≈͉∆ ‹∆«Ú’≈ «¬’ ‘∆ „ø◊ È≈Ò ’Ó≈™Á∂ ‘Ø‰Õ «¬√ Â∑ª √Ó≈«‹’ Ú◊ª Á≈
¡Ë≈ ¡≈«Ê’ ˛Õ

62 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY