Page 72 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

⁄∂ÂÈ≈ ÂØ∫ ‹«ÈÂ, «ÈÁ∂«Ù ¡Â∂ «ÈÔø« ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ÚÀÔ’«Â’ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á∂ ÷∂Â È؇
«Úæ⁄ ¡≈™Á≈ ˛, Íø» √Ó≈«‹’ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √Ó≈‹Ù≈√Â Áπ¡≈≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¿π‘ ≈√∂ ÂæÊ
‹Ø √Ó≈«‹’ ⁄∂ÂÈ≈ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ÍÃÂ∆ÎÒ ‘È, √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ ÙÃ∂‰∆ «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ Áπ÷∆Ó
«¬È∑ª ˘ √Ó≈«‹’ ÂæÊ ’«‘øÁ≈ ˛Õ ËÓ, «’Â-«ÚÌ≈‹È, ¡≈ÂÓ‘æ«Â¡≈, ÈÀ«Â’Â≈, «ÚÙÚ≈√, ¡≈ÁÙ, «Ú¡≈‘
¡≈«Á √Ó≈«‹’ ÂæÊ ‘ÈÕ
√Ó»‘Ú≈Á∆ «Ú⁄≈ ‘؉ Á∂ È≈Â∂ Áπ÷∆Ó √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ’≈‰ √Ó»‘ ‹ª √Ó≈‹ ˘ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂’ √Ó≈‹
«Úæ⁄ ⁄Ø∆, ¡Í≈Ë ‹ª ¡≈ÂÓ‘æ«Â¡≈ Á∆ Á ÿæ‡ ‹ª «˜¡≈Á≈ ˛ ª ¿π√ Á≈ ’≈‰ ÷πÁ √Ó»‘ ‹ª √Ó≈‹ ˛Õ
’≈Ó‡ È∂ ÍÃÂæ÷Ú≈Á ¡Â∂ √Ó»‘Ú≈Á Á∂ √ÈÓÔÚ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ Áπ÷∆Ó È∂ √Ó≈‹Ú≈Á «Úæ⁄ «¬√ √ÓÈÚÔ ˘
«ÁzÛ »Í È≈Ò √Ê≈«Í ’∆Â≈Õ «¬√ Â∑ª Îª√ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «⁄øÂÈ «Úæ⁄ Áπ÷∆Ó Á∆¡ª «ÂøÈ Ó‘æÂÚÍ»‰
Á∂‰ ‘∆¡ª ‘È-A. Áπ÷∆Ó È∂ ÍÃÂæ÷Ú≈Á ¡Â∂ √Ó»‘Ú≈Á «Úæ⁄ √ÓÈÚÔ √Ê≈«Í ’∆Â≈, B. √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂
¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ò¬∆ ¿π√ È∂ «Ú«◊¡≈È ÍæÁÂ∆ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈, C. √Ó≈‹Ù≈√Â È≈Ò √Ïø«Ë Íæ«Âz’≈, Íπ√Â’ª ¡≈«Á
Á≈ √øÍ≈ÁÈ ¡Â∂ Ò∂÷È ”Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ √≈«‘ ˘ Әϻ ω≈«¬¡≈Õ Áπ÷∆Ó ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‹◊ Á≈ ÏΩ«Ë’
Á∂ÚÂ≈ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¿π‘ Ùπ»¡≈Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «⁄øÂÈ Á∂ Ó‘æÂÚÍ»‰ ¡ø◊ ‘∂ ‘ÈÕ
Áπ÷∆Ó Á∆¡ª ÍÃÓπæ÷ ⁄È≈Úª «ÈÓÈ«Ò«÷ ‘È-
A. ‚Ú∆‹È ¡≈Î Ò∂Ï «¬È √Ø√≈«¬‡∆, B. Á≈ »Ò√ ¡≈Î √Ø«Ù˙ÒØ‹∆’Ò ÓÀÊ‚, C. √π»√≈¬∆‚, D. Á≈ ¡ÀÒ∆ÓÀ∫‡∆
Î≈Ó√ ¡≈Î «Ò∆‹∆¡√ Ò≈¬∆Î, E. ¡À‹»’∂ÙÈ ¡À∫‚ √Ø«ÙÔØÒØ‹∆, F. √Ø«ÙÔØÒØ‹∆ ¡À∫‚ «Î√≈√Î∆, G. ÍÃØÎÀÙÈÒ «¬Ê∆’√
¡À∫‚ «√«Ú’ Ó≈Ò√, H. Ó≈Ò ¡À‹»’∂ÙÈ, I. Á≈ √Ø«ÙÔ«Ò˜Ó, A@. ÍÃ∂◊Ó∂«‡‹Ó ¡À∫‚ √Ø«ÙÔØÒØ‹∆Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‹◊ ˘ Áπ÷∆Ó Á∆ ÍÃÓπæ÷ Á∂‰ Á≈ ¡√ƒ «¬Ê∂ ¿πÒ∂÷ ’ª◊∂Õ

Áπ÷∆Ó Á≈ ÍæÁÂ∆Ù≈√Â (Durkheim’s Methodology)
Áπ÷∆Ó È∂ ¡≈͉∆ Íπ√Â’ “√Ó≈ÙÂ∆ ÍæÁÂ∆ Á∂ «ÈÔÓ” «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ-ÍæÁÂ∆ Á≈ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈Õ
¿π‘ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √πÂøÂ «Ú«◊¡≈È Ï‰≈ Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √È «‹√ Á∆ «¬’ «ÚÙÙ‡ ÍæÁÂ∆ ‘ØÚ∂, «‹√ Á≈
¡≈͉≈ «¬’ Ú«ÙÙ‡ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Â∂ «ÚÙÙ‡ Ó≈ÈÂ≈Úª Ú∆ ‘Ø‰Õ ¿πÈ∑ª È∂ «’‘≈ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Ú∆ «¬’ «Ú«◊¡≈È
˛, «¬√ Ò¬∆ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ò¬∆ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ-ÍæÁÂ∆ ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄
Ú∆ ¡ÍÈ≈«¬¡≈ ‹≈‰¡≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ ¿πÈ∑ª È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀÈ ÍæÁÂ∆ ˘ ÁÙÈÙ≈√Â, ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ¡Â∂
ÍÃ≈‰∆Ù≈√Â Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ÂØ∫ Óπ’ ’Ú≈«¬¡≈ ¡Â∂ «’‘≈ «’ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ Â∑ª √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ Ú∆
«ÚÚ∂’, Â’ ¡Â∂ ÍÃÂæ÷ ÿ‡È≈Úª Á∆ ÔÊ≈ÊÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «ÈÔÓª Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¿π‘ ¡«Ë¡ÀÈ
Á∆ «¬’ ¡«‹‘∆ «ÚË∆ Á≈ «Ú’≈√ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √È ‹Ø √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ˘ √Ó≈«‹’ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ófi‰ «Úæ⁄
√‘≈«¬’ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Â∑ª ¿π‘ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ-ÍæÁÂ∆ Á∂ ˜»∆ ÂæÂ-«È∆÷‰,
Ò∂÷È, ÍÃÔØ◊, Ú◊∆’‰ ¡Â∂ √æ«Â¡≈Í≈È ¡≈«Á ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ √ÈÕ
Áπ÷∆Ó È∂ ¡≈͉∆ ¡«Ë¡ÀÈ-ÍæÁÂ∆ Á∂ ¡øÂ◊ «ÚÙ≈-Ú√» Á≈ Ú∆ «ÈË≈‰ ’∆Â≈ ¡Â∂ «’‘≈ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â
Á∂ ¡øÂ◊ √Ó≈«‹’ Âæʪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘∆ È‘ƒ, ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª È∂ √Ó≈«‹’ Âæʪ Á∂
¡ÚÒØ’È Á∂ «ÈÔÓª Á≈ Ú∆ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ¡Â∂ «’‘≈ «’ √Ó≈«‹’ Âæʪ ˘ Ú√»¡ª Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛Õ «¬√ ÍÃ’≈ Áπ÷∆Ó Á∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀÈ-ÍæÁÂ∆ ÍÃ≈«¥Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ ÍæÁÂ∆ Á≈ ¡Èπ√‰ ’Á∆ ˛Õ
¿π‘ “ÚÀÙ«Ô’Â≈” ¡Â∂ “«Ú«◊¡≈È’Â≈” ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ-ÍæÁÂ∆ Á≈ ’∂∫Á∆ Âæ ÓøÈÁ≈ ˛Õ Áπ÷∆Ó È∂
¡≈͉∂ ÍæÁÂ∆Ù≈√Â Á≈ «Ú’≈√ ’’∂ «¬‘ √ÍæÙ‡ ’ «ÁæÂ≈ «’ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á≈ «ÚÚ√Ê »Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡À…
’È Á∂ Ò¬∆ «¬’ ÍÃÊ’ «Ú«◊¡≈È Á≈ «Ú’≈√ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-«¬’ ¡«‹‘≈ «Ú«◊¡≈È ‹Ø ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ¡Â∂
ÍÃ≈«¥«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ ÂØ∫ ÍÃÊ’ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «¬È∑ª «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ ÍæÁÂ∆ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’ √’Á≈ ‘ØÚ∂Õ È≈Ò
‘∆ «¬√ «Ú«◊¡≈È Á∆ ¡≈͉∆ √π√øÂ ¡Â∂ Ú«Ù√‡ «ÚÙ∂-Ú√» ‘Ø √’Á∆ ˛-¡Â∂ ¿π‘ «ÚÙ∂ Ú√» ˛ √Ó≈«‹’ ÂæÊ
¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ‹Ø «’ «’√∂ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á∆ È‘ƒ ÏÒ«’ √Ó»«‘’ ⁄∂ÂÈ≈ Á∆ ¿πÍ‹ ˛Õ
√Ó≈‹ «Úæ⁄ «’Â-«ÚÌ≈‹È (Division of Labour in Society)
Áπ÷∆Ó «’Â-«ÚÌ≈‹È ˘ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ Á≈ ÍÃÓπæ÷ ’≈‰ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ «’Â-«ÚÌ≈‹È Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ Ó≈ÈÚ √æ«Ì¡Â≈ ¡Â∂ «Ú’≈√ ˘ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ Ùπ» «Úæ⁄ «’Â-«ÚÌ≈‹È «Òø◊-Ì∂Á («¬√Â∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 65