Page 68 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

’≈Ó‡ Á≈ Ó ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ÍÃÓπæ÷ ’øÓ √Ó≈«‹’ ÍÃ◊Â∆ Á∂ ⁄‰ª «Úæ⁄ «ÈÔÓª Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È≈ ˛Õ È؇
¿πÈ∑ª Á≈ Ó √∆ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÷∂Â Â∂ ¡øÂ◊ √Ó≈‹ Á∂ √«Ê ¡Â∂ ◊Â∆Ù∆Ò ÁØȪ Íæ÷ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
’≈Ó‡ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ «Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È Á∆ √ÓÊ≈ ‘πøÁ∆ ˛, ‹Ø Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ È‘ƒ ’ √’Á≈ ¿π‘
«Ú«◊¡≈È È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ √Ó≈‹Ù≈√Â ÚÂÓ≈È Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì«Úæ÷ ÚæÒ √ø’∂ ’Á≈ ˛Õ «¬‘
«¬«Â‘≈√’ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì«Úæ÷ Á∂ Ï≈∂ «Úæ⁄ «ÈÙ«⁄ ̫Úæ÷Ï≈‰∆ ’È Á∆ √ÓæÊ≈
÷Á≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «¬’ «Ú«◊¡≈È ˛Õ

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø √Ó≈‹ Ù≈√Â ¡ø◊∂˜∆ Á∂ “Sociology ” Á≈ «‘øÁ∆ πͪÂ‰ ˛, ‹Ø ÒÀ«‡È Á∂
√Ø«ÙÔ√ ¡Â∂ ◊Ã∆’ Á∂ ÒØ◊√ ÙÏÁ ÂØ∫ «ÓÒ ’∂ Ï«‰¡≈ ˛Õ

√Ó≈«‹’ ÍπÈ◊·È (Social Reconstruction)
’≈Ó‡ È∂ √Ó≈«‹’ ÍπÈ◊·È Á∆ Ú∆ «¬’ «ÚÚ√Ê ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’ ÔØ‹È≈ ÍÃ√Âπ ’∆Â∆Õ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ Á∂
«ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ ¿π‘ «Ú«◊¡≈È «◊¡È Á∂ ¿πÍÔØ◊ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ √ÈÕ «Ú«◊¡≈È’ «◊¡≈È Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÓÈπæ÷
¡≈͉∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª Á≈ √Ó≈Ë≈È ÷Ø‹ √’Á≈ ˛Õ ’≈Ó‡ Á≈ Ó ˛ «’ √Ó≈«‹’ √Óæ«√≈Úª Á≈ «ÈÚ≈‰ ¡Â∂
√Ó≈‹ Á≈ ÍπÈ◊·È «ÂøÈ ¡Ë≈ª ”Â∂ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-(i) Í«Ú≈«’ ¡Ë≈ ”Â∂ , (ii) ÈÀ«Â’Â≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
¡Â∂ (iii) Ë≈«Ó’ ¡Ë≈ Â∂Õ
«’™«’ Í«Ú≈ √Ó≈‹ Á∆ Ó»Ò̻ «¬’≈¬∆ ¡Â∂ ¡Ë≈«ÙÒ≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ ‹∂’ Í«Ú≈ «ÚÚ√Ê ¡Â∂ √π◊«·Â
˛ ª √Ó≈‹ Ú∆ «ÚÚ√Ê ¡Â∂ √ø◊«·Â ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Ò¬∆ √Ó≈«‹’ ÍπÈ◊·È Á∂ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Í«Ú≈
Á≈ ÍπÈ◊·È ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ’≈Ó‡ Á≈ Ó ˛ «’ √Ó≈‹ Á∂ ÍπÈ◊·È Á∂ Ò¬∆ ÈÀ«Â’Â≈ ¡Â∂ ËÓ Á≈
Ú∆ √‘≈≈ «Ò¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ’≈Ó‡ È∂ Ó≈ÈÚÂ≈Ú≈Á∆ ËÓ Á≈ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ’∆Â≈ ‹Ø Ó≈ÈÚ Á∂ ÏΩ«Ë’ «Ú’≈√
Á∆ «Ú«◊¡≈È’ ¡Ú√Ê≈ Á∆¡ª Ó≈ÈÂ≈Úª ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ

’≈Ò Ó≈’√ (Karl Marx) (AHAH-AHHC)
‹ÓÈ∆ «Úæ⁄ ‹ÈÓ∂ ’≈Ò Ó≈’√ ˘ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ «ÍÂ≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡≈ÍÈ∂
‹∆ÚÈÍÃÔø √Ó≈‹Ú≈Á∆ √≈«‘ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ ¡≈ÍÈ∂ «ÚÙÚ ˘ È≈ ’∂ÚÒ ÈÚ∆È ¥ªÂ∆’≈∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ «ÁæÂ∆
ÏÒ«’ ¿π√ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ Áπ¡≈≈ «ÚÙÚ Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∆ «ÁÙ≈ Âæ’ ÏÁÒ «ÁæÂ∆Õ Ó≈’√ Á≈ √Ó≈‹Ú≈Á «¬«Â‘≈√
Á∂ ◊»Û ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ Ó≈’√ Í«‘Ò∂ «ÚÚ‘≈’ Á≈Ù«È’ ‘È «‹È∑ªÈ∂ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈
«’ «¬«Â‘≈√’ ÿ‡È≈Úª ”Â∂ ¡≈«Ê’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ¡≈͉≈ ÍÃÌ≈Ú Í≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ ¡≈ÍÈ∂ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂
ÁØÙª Á≈ Ú‰È ’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò Í»ø‹∆Ú≈Á Á≈ ¡ø ’’∂ Ú◊«Ú‘∆È √Ó≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È Á∂ Ò¬∆ «¬’
√π«ÈÙ«⁄ Í륡≈ Á≈ Ú‰È ’∆Â≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡≈ÍÈ∂ √Ó≈‹Ú≈Á ˘ ¿π√ Á∆ Ì≈Úπ’ ¡Â∂ ’≈ÒÍ«È’ ÍπÙ· Ì»Ó∆
ÂØ∫ ’æ„ ’∂ ¿π√ ˘ «Ú«◊¡≈È’ »Í ÍÃÁ≈È ’∆Â≈Õ
Ó≈’√ È∂ «ÚÙÚ ˘ È≈ ’∂ÚÒ «¬’ ÈÚ∆È ¥ªÂ∆’≈∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ‘∆ «ÁæÂ∆ ÏÒ«’ ¿π√ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ Áπ¡≈≈
«ÚÙÚ Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∆ «ÁÙ≈ Âæ’ ÏÁÒ «ÁæÂ∆Õ Ó≈’√ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ ÍÃÌ≈Ú ¡æ‹ √≈∂ «ÚÙÚ «Úæ⁄ «Ú¡≈ÍÂ
˛ ¡Â∂ Ù≈«¬Á ‘∆ ’ج∆ ¡«‹‘≈ Á∂Ù ‘ØÚ∂◊≈ «‹√ «Úæ⁄ √≈ÓÚ≈Á ‹ª √Ó≈‹Ú≈Á Á∂ √ÓÊ’ È≈ ‘Ø‰Õ Í»∂ √ø√≈ Á∂
Ó˜Á» ¡Â∂ ¥ªÂ∆’≈∆ ¡øÁØÒÈ Ó≈’√ Á∂ «Ú⁄≈ È≈Ò ‘∆ ÍÃ∂‰≈ ÍÃ≈Í ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¡æ‹ «‹æÊ∂ ’ØÛª «Ú¡’Â∆
Ó≈’√ ˘ ¬∆ÙÚ Á∆ Â∑ª Í»‹Á∂ ‘È ¿πÊ∂ ’πfi ¿πÈ∑ª ˘ Á≈ÈÚ ’«‘ ’∂ ¿πÈ∑ª Á∆ «ÈøÁ≈ Ú∆ ’Á∂ ‘ÈÕ
Ó≈’√ Á∆¡ª ’πfi ÍÃÓπæ÷ ⁄È≈Úª «¬√ ÍÃ’≈ ‘È: A. ‹ÓÈ ¡≈¬∆«‚Ô≈ÒØ‹∆, B. Á ‘ØÒ∆ ÎÀÓÒ∆, C. Á Í≈Ú‡∆
¡≈Î «ÎÒ≈√Î∆ , D. Á≈ ’«Ó¿»«È√‡ ÓÀÈ∆ÎÀ√‡Ø, E. ÍÃ∆-’ÀÍ∆‡Ò «¬’≈ÈØ«Ó’ Î≈Ó∂ÙÈ, F. Á≈ Î√‡ «¬ø‚∆¡È Ú≈
¡≈Î «¬ø‚∆Í∂∫‚∂∫√, G, ’ÀÍ∆‡Ò-¬∂ «¥«‡’ ¡≈Î ÍØ«Ò‡∆’Ò «¬’≈ÈÓ∆ («ÂøÈ ÷ø‚), H. Á≈√ ’ÀÍ∆‡ÒÕ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ √≈«‘ «Úæ⁄ Ó≈’√ Á∂ ÍÃÓπæ÷ ÔØ◊Á≈È ¡Â∂ «√˪ª «Úæ⁄ (i) ÁπÚøÁ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á, (ii) Ú◊
¡Â∂ Ú◊ √øÿÙ, (iii) «¬«Â‘≈√ Á∆ ÌΩ«Â’Ú≈Á∆ (¡≈«Ê’) «Ú¡≈«÷¡≈, (iv) Ú≈Ë» ÓπæÒ Á≈ «√˪Â, (v) √Ó≈«‹’
Í«ÚÂÈ Á≈ «√˪Â, (vi) ¡Ò◊≈Ú Á≈ «√˪ ¡≈«Á ÍÃÓπæ÷ ‘ÈÕ ¡√ƒ «¬Ê∂ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’πfi ”Â∂ «Ú⁄≈ ’ª◊∂Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 61