Page 71 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ Ó≈’√ Á∂ ÌΩ«Â’Ú≈Á Á∆ Óπæ÷ √Óæ◊∆ Ó≈ÈÚ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ Áπ¡≈≈ ÍÃÔØ◊ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ÔøÂ ‘È «‹È∑ª Áπ¡≈≈
«Ú¡’Â∆ ¡≈͉≈ ÍØÙ‰ ’Á≈ ˛Õ Ó≈’√ È∂ ¡≈«Ê’ ’≈’ª ˘ Ó‘ÂæÚÍ»‰ Áæ√ ’∂ ¿πÈ∑ª Á≈ √ø√«¥Â∆, ≈‹È∆Â∆,
√Ó≈‹ ¡Â∂ ËÓ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ «ÈË≈« ’È Á∆ √ÓæÊ≈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ Õ
«¬«Â‘≈√ Á≈ ’≈Ò «ÚÌ≈‹È-Ó≈’√ «¬‘ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ «¬«Â‘≈√ Á∆ ‘∂’ ¡Ú√Ê≈ Ú◊-√øÿÙ Á≈ «¬«Â‘≈√ ˛Õ
«¬«Â‘≈√ Á∆ ‘∂’ ÿ‡È≈, ‘∂’ Í«ÚÂÈ ¡≈«Ê’ Ù’Â∆¡ª Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛Õ Ó≈’√ È∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ √øÏø˪ ¡Â∂
¡≈«Ê’-ÍÉ≈Ò∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬«Â‘≈√ ˘ Í≥‹ Ôπæ◊ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ˛: (A) ¡≈«ÁÓ √≈ÓÚ≈Á∆ Ôπ◊, (B) Á≈√ÂÚ
Ôπæ◊, (C) √≈ÓøÂÚ≈Á∆ Ôπæ◊, (D) Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Ôπæ◊ ¡Â∂ (E) √Ó≈‹Ú≈Á∆ Ôπæ◊Õ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «ÂøÈ Ôπæ◊ Ï∆ ¸æ’∂ ‘È,
⁄ΩÊ≈ ⁄æÒ «‘≈ ˛ ¡Â∂ Í≥‹Úª ‘π‰ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ˛Õ
¡≈«ÁÓ √≈ÓÚ≈Á∆ Ôπæ◊ «¬«Â‘≈√ Á≈ Í«‘Ò≈ Ôπæ◊ √∆Õ «¬√ √Ó∂∫ ÒØ’ ËÈπÙ-Ï≈‰ Á≈ ¿πÍÔØ◊ ’Á∂ √È ¡Â∂ «Ù’≈
’’∂ ¡Â∂ ÎÒ-ÎπæÒ «¬’æ·∂ ’’∂ ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ-◊π‹≈≈ ’Á∂ √ÈÕ Í«Ú≈ ¡Â∂ «Ú¡≈‘ Ú◊∆¡ª √ø√Ê≈Úª
È‘ƒ √ÈÕ «Èæ‹∆ √øÍæÂ∆ È‘ƒ √∆, ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ √Ó»«‘’ Ó≈«Ò’≈È≈ √∆, √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú◊ È‘ƒ √ÈÕ
Á»√∂ Á≈√ÂÚ Ôπæ◊ «Úæ⁄ «‹È∑ª «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ Ì»Ó∆ ¡Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ ¡«Ë’≈ √∆Õ ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂ «’√≈È
≈«‹¡ª ÂØ∫ Ì»Ó∆ ÒÀ ’∂ ¿πÈ∑ª ”Â∂ ÷∂Â∆ ’’Á∂ √ÈÕ «’√≈Ȫ ˘ √≈Óøª Á∂ ’ØÒ Ï∂◊≈ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ √∆, ¿πÈ∑ª
˘ √≈Óøª Á∆ √ÀÈ≈ Á∂ «√Í≈‘∆ Á∂ »Í «Ú⁄æ ÒÛÈ≈ Ú∆ ÍÀ∫Á≈ √∆Õ ⁄ΩÊ∂ Ôπæ◊ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Ôπæ◊ Á≈ ¿πÁÀ ¿πÁÔØ«◊’ ¥ªÂ∆
Á∂ ’≈‰ ‘Ø«¬¡≈Õ ¤Ø‡∂ ’≈ØÏ≈ ÷ÂÓ ‘ج∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √Ê≈È ”Â∂ Úæ‚∂-Úæ‚∂ ’≈÷≈È∂ √Ê≈«Í ‘ج∂Õ «¬√ Ôπæ◊ «Úæ⁄
Í»ø‹∆ÍÂ∆ Ó˜Á»ª Á≈ ÙØÙ‰ ’È Òæ◊∂ ¡Â∂ ÁØȪ Ú◊ª «Úæ⁄ √øÿÙ ÷ÂÈ≈’ ‘Ø«¬¡≈Õ Ú◊ √øÿÙ Á∂ ’≈‰
Í»ø‹∆Ú≈Á ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈ÓÚ≈Á∆ Ôπæ◊ ¡≈Ú∂◊≈ ‹ÁØ∫ Ó˜Á» Ú◊ Í»ø‹∆ÍÂ∆¡ª ˘ ¿π÷≈Û √πæ‡∂◊≈Õ Ú◊ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈‰◊∂
¡Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ Ó˜Á»ª Á≈ ¡«Ë’≈ ’≈«¬Ó ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ √≈«¡ª ˘ ¿πÈ∑ª Á∆
√ÓæÊ≈ ¡Èπ√≈ ’øÓ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √≈«¡ª ˘ ¿πÈ∑ª Á∆ ˜» Á∂ ¡Èπ√≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

«¬Ó≈Ò Áπ÷∆Ó (Emile Durkheim) : (AHEH-AIAG)
¡≈◊√ ’≈Ó‡ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ‹ÈÓÁ≈Â≈ √ÈÕ ¿πÈ∑ª È∂ ‘∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª “√Ó≈«‹’ ÌΩ«Â’∆” ‹ª “√Ó≈‹Ù≈√Â”
ÙÏÁ Á≈ ÍÃÔØ◊ ¡Â∂ «¬√∂ È≈Ó Á∆ Íπ√Â’ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ √ø√Ê≈Í’ Á∂ »Í «Úæ⁄ Îª√ Á∂
√Ó≈«‹’ «Ú⁄≈’ª «Úæ⁄ Áπ÷∆Ó ˘ ’≈Ó‡ Á≈ ¿πÂ≈«Ë’≈∆ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ’≈Ó‡ È∂ «‹√ «ÚÙ∂ Á∆ ȃ‘ æ÷∆,
Áπ÷∆Ó È∂ ¿π√ ˘ «Ú«◊¡≈«È’ Ë≈ÂÒ ÍÃÁ≈È ’∆Â≈ ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀȪ «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’ «ÚË∆ Á∂
ÍÃÔØ◊ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ Áπ÷∆Ó È∂ ‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ·Ø√ «Ú«◊¡≈È’ ¡«Ë¡ÀÈ ÍæÁÂ∆ ¡Â∂ «ÚÚ√«Ê «ÚÙ∂-Ú√»
ÍÃÁ≈È ’∆Â∆Õ ¡≈ÍÈ∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ √Ó≈‹ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò≈ «Ú«◊¡≈È «’‘≈Õ Áπ÷∆Ó È∂ √Ó≈«‹’-¡øÂ
«’«¡≈ Á≈ ◊«‘≈¬∆ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ¡Â∂ «ÚÚ∂⁄È ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬√∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ó‘æÂÚÍ»‰ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ÈÂ∆‹∂
ÍÃ√Âπ ’∆Â∂Õ
Áπ÷∆Ó “ÍÃÂæ÷Ú≈Á” ‹ª “«Ú«◊¡≈ÈÚ≈Á” (Postitivism) «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ æ÷Á≈ √∆, «¬√ Ò¬∆ ¿π√ È∂ √Ó≈«‹’
«’«¡≈Úª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È Á∆¡ª «ÚË∆¡ª ˘ ¡ÍÈ¿π‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ ¿π√ È∂ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ
Á∆ Â∑ª ‘∆ √Ó«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡ÚÒØ’È, Ú◊∆’‰ ¡Â∂ Í∆÷‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ ¿π‘Á≈ «ÁÃÛ «ÚÙÚ≈√ √∆
«’ √Ó≈«‹’ «’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Ú∆ ÍÃÔØ◊ª Áπ¡≈≈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ È≈ «’ ÓπæÒª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂Õ ¿π√ È∂
√Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂ ’≈‰ ¡Â∂ «ÈÚ≈‰ Á∂ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È’ ÍÁÂ∆ Á∂ ÍÃÔØ◊ ˘ ‘∆ ¡Ë≈ »Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈
’∆Â≈Õ Áπ÷∆Ó ‘∆ Í«‘Ò∂ «Ú¡’Â∆ √∆ «‹È∑ª È∂ ÈÀ«Â’Â≈ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È Á≈ ¡Í»Ú √ÈÓÚÔ ÍÃ√Âπ ’∆Â≈Õ
Áπ÷∆Ó È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’-ÍæÁÂ∆ ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ ”Â∂ ˜Ø È‘ƒ «ÁæÂ≈ ÏÒ«’ ¡≈ÍÈ∂ √Ó≈‹Ù≈√Â
Á∆ «ÚÙ≈-Ú√» ˘ Ú∆ √ÍæÙ‡ »Í «Úæ⁄ ÍÃ√Âπ ’∆Â≈Õ ¡≈ÍÈ∂ «’‘≈ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈‹ Á≈ «Ú«◊¡≈È ˛,
«¬√ È≈Â∂ ¿π√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ ÷∂Â «Ú¡’Â∆ È‘ƒ ÏÒ«’ √Ó≈‹ ˛ ‘≈Òª«’ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ «Ú¡’Â∆¡ª È≈Ò
¿π√∂ Â∑ª ‘πøÁ≈ ˛ «‹√ Â∑ª È≈Ò √∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’ثْ≈Úª È≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ Íø» «‹√ Â∑ª È≈Ò ’ثْ≈Úª Á∂
¡«Ë¡À… Ó≈Â ÂØ∫ √øÍ»‰ «Ú¡’Â∆ ˘ È‘ƒ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª È≈Ò ’∂ÚÒ «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ
È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹ ˘ È‘ƒ ‹≈«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ Áπ÷∆Ó √Ó≈‹ ˘ «¬’ Ó≈È«√’Â≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ⁄∂ÂÈ≈ ÓøÈÁ≈ ˛
‹Ø «Ú¡’Â∆◊ ⁄∂ÂÈ≈ ÂØ∫ ÍÃÊ’ ˛Õ «¬√ √Ó»«‘’ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ «ÈÓ≈‰ ¡È∂’ «ÚÔ’«Â’ ⁄È≈Úª Á∆ Í≈√Í«’
¡ø «’«¡≈Úª Á∂ Í«Ó≈‰√»Í ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√Ò¬∆ ¿π‘ ÚÀÔ’«Â’ ⁄∂ÂÈ≈ ÂØ∫ Í∂ ¡Â∂ √Ã∂Ù· ˛-√πÂøÂ ˛Õ «Ú¡’Â∆
Á∆ «Ú¡’Â∆◊ «’«¡≈Úª ¿π√ Á∆ ÚÀÔ’«Â’ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘È, Íø» ¿π√ Á∆ √Ó≈«‹’ «’«¡≈Úª √Ó»«‘’

64 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY