Page 116 - DPOL202_COMPARATIVE_POLITICS_AND_GOVERNMENT_PUNJABI

fJekJh^6L ;wkfie–nkofEe nkXko ns/ ;zftXkB d/ w[Zy bSD
fJekJh^6L ;wkfie–nkofEe nkXko ns/ ;zftXkB d/ w[Zy bSD
fJekJh^6L ;wkfie–nkofEe nkXko ns/ ;zftXkB d/ w[Zy bSD
fJekJh^6L ;wkfie–nkofEe nkXko ns/ ;zftXkB d/ w[Zy bSD
fJekJh^6L ;wkfie–nkofEe nkXko ns/ ;zftXkB d/ w[Zy bSD
ns/ w[V rmB dk fJfsjk; j?. fNT[vo okiktK B/ wBwkB/ Yzr Bkb d/P dk Pk;B ehsk g{oD fBoze[P oki BØN
dh ;EkgBk j' rJh. e[Pb Pk;B ns/ oki~;t T[s/ nfXeko d/ ekoD okik d/ j~E ftu ;kok Pk;B–;{so
ubk nkfJnk. fco th, ;z;d dh PeshnK ns/ gqshPmk tXdh rJh.
) ;N[noN ekb ns/ eqKshnK –
) ;N[noN ekb ns/ eqKshnK –
) ;N[noN ekb ns/ eqKshnK –
) ;N[noN ekb ns/ eqKshnK –
( ( ( ( (ii) ;N[noN ekb ns/ eqKshnK – 1603 JhH ftu i/w; gfjb/, fi;Bz{ ‘;G s'A p[~XhwkB p/te{c’
(wisest fool) fejk frnk j? okirZdh T[s/ p?mk. T[j okiktK d/ ‘d?th nfXeko’ (Divine Rights of the
Kings) d/ f;XKs ftu ftPtk; eodk ;h. fJ; f;XKs d/ nB[;ko okik fgqEth T[s/ JhPto dk d{s ;h
fi;Bz{ n;hws ns/ fBoze[P Pesh gqkgs ;h. fJ; gqeko, i/w; B/ nfij/ f;XKs dk ;woEB ehsk i' ;dhnK
g[okDh fpqfNP ;zftXkfBe ftukoXkok d/ ftgohs ;h, gozs{ n;zs'y dh nZr T[;d/ ;w/A ftu Bk GVe ;eh.
fJ; nZr dh bgNK dk ;kwQDk T[;d/ g[Zso ukob; gfjb/ Bz{ eoBk fgnk. ukob; B/ ;z;d Bz{ Gzr ehsk,
ipod;sh N?e; t;{bh eoe/ ;th ;thfeqs ‘nfXeko d/ nkt/dB–g~so’ (Petition of Rights) dk T[bzxD
ehsk. cb;o{g ;z;d ns/ okik ftu nBpB j'Jh. nzs ftu ukob; Bz{ ikB s'A j~E X'Dk fgnk. sd[goKs
;z;d B/ 1649 JH ftu eqkwt/b d/ ;ozfynD ftu ‘gqikszso’ (Republic of Commonwealth) dh ;EkgBk
ehsh i' f;oc frnkoK ;kbK se fojk. 1660 JhH okiszso dh d[pkok ;EkgBk j'Jh. ukob; d{ik rZdh
s/ p?mk. fco okik ns/ ;z;d dk ;zpzX ftrVD bZrk. ukob; d/ Pk;B dh fJe wj~stg{ob xNBk 1679
JhH dk j?fpn; ekog; n?eN (Harbeas Corpus Act, 1679) ;h. ukob; d/ pknd i/w; d{ik okirZdh
s/ nkfJnk. uou d/ ekoB ;z;d Bkb T[;dh bVkJh fSV rJh. cb;o{g 1688 JhH ftu ‘wjkB eqKsh’
(Glorious Revolution) j'Jh ns/ ;N{noN dk nzs j' frnk.

) ;z;d dh ;otT[Zusk, nfXeko^gZso ns/ ftnt;Ek^gZso nfXfBnw ^
( ( ( ( (iii) ;z;d dh ;otT[Zusk, nfXeko^gZso ns/ ftnt;Ek^gZso nfXfBnw ^) ;z;d dh ;otT[Zusk, nfXeko^gZso ns/ ftnt;Ek^gZso nfXfBnw ^ okik dh Pesh
) ;z;d dh ;otT[Zusk, nfXeko^gZso ns/ ftnt;Ek^gZso nfXfBnw ^
) ;z;d dh ;otT[Zusk, nfXeko^gZso ns/ ftnt;Ek^gZso nfXfBnw ^
Bz{ ;hws eoB/ d/ T[d/P Bkb ;z;d B/ 1686 JhH ftu ftfynks nfXeko^gZso (Bill of Rights) Bz{ gk;
ehsk. fJ;d/ d[nkok ;N[noN ekb ftu okfinK d[nkok ftT[jkos r?oekBz{Bh nfXekoK T[s/ o'e brk fdZsh
rJh. fJ; ftu j/m fbyhnK w[Zy rZbK ;B – ;wokN fe;h ftP/P fBnKfbnk ns/ nk:'r dh ;EkgBk BjhA
eo ;edkl PKsh ekbh ftu ;z;d dh nkfrnk d/ fpBk fes/ ;EkJh BjhA oyh ik ;edhl iBsk Bz{ ;wokN
d/ ;kjwD/ nkgDh fPekfJsk Bz{ oZyD dk nfXeko j?l ;z;d d/ w?ApoK Bz{ GkPD ns/ tkd–fttkd dh g{oB
;[szsosk j?l e'Jh e?E'fbe iK e?E'fbe Bkb ftnkfjnk ftnesh ;wokN BjhA pD ;edk. fJ; gZso
dk ftP/P ;zt?XkfBe wjZst j?, feT[Afe fJ;B/ ‘wjkB eqKsh’ ns/ ;skoQthA Pskpdh d/ T[dko nzd'bB
d/ BshfinK dk ;zrqfj eoe/ T[BQK Bz{ ;zftXkfBe o{g fdZsk. fJ; Bkb jh ;z;d ns/ okik dk MrVk ysw
j' frnk. ;z;d dh ;otT[Zusk ;dk d/ bJh ;Ekgs j' rjh. okik T[;d/ fBnzsoD ftu nk frnk. fJ;/
s~E dh g[PNh ftnt;Ek–g~so nfXfBnw, 1701 (Act of Settlement) d[nkok j'Jh. J/Bh d/ pknd
T[ZsokfXeko jB'to (Hanover) xokD/ Bz{ d/ fdZsk frnk. cb;o{g okik ;z;d d[nkok fB:[es j' frnk.
GftZy ftu ;z;d dh ;otT[Zusk Bzz{ fe;/ B/ bbekoD dh fjzws BjhA ehsh. fJj fuo ;Zu ;' frnk.

eh s[;hA ikDd/ j' 1485 JhH ftu fNT{vo (Tudor) tzP dk oki P[o{ j'fJnk.

;zftXkfBe ftek; dk nzfsw uoBL 1689 d/ pknd 1689 d/ pknd
;zftXkfBe ftek; dk nzfsw uoBL 1689 d/ pknd 1689 d/ pknd
;zftXkfBe ftek; dk nzfsw uoBL 1689 d/ pknd 1689 d/ pknd
;zftXkfBe ftek; dk nzfsw uoBL 1689 d/ pknd 1689 d/ pknd
;zftXkfBe ftek; dk nzfsw uoBL 1689 d/ pknd 1689 d/ pknd
nfXeko–g~so (1689 JhH) se fpqfNP ;zftXkfBe fJfsjk; d/ ftek; d/ phiko'gD dk :[r ;h. T[; ;w/A se
;zftXkB d/ w'be sZsK dh BhAj g? u[eh ;h. fJ;/ BhAj T[s/ ;zftXkB dk ftPkb GtB yVk j'fJnk. 1689
JhH d/ pknd dk :[r fJ;/ GtB–fBowkD dh ejkDh j?.
(i) okik dh Pesh ftu jok; – ) okik dh Pesh ftu jok; – –
) okik dh Pesh ftu jok; –
) okik dh Pesh ftu jok;
) okik dh Pesh ftu jok; – ;skoQthA ;dh d/ nzfsw dPe ftu pj[s/ pzXBK d/ pkti{d okik
PeshPkbh pfDnk fojk. f;XKs ftu ;z;d dh ;otT[Zusk wzBh ik u[eh ;h, gozs{ fJ; Bz{ ftjkoe o{g
d/D ftu efmBkJh j' ojh ;h. ftfbnw ns/ w?oh dh okieh BhshnK ns/ ezwK T[s/ ;ys fBnzsoD fojk.
gozs{, nmkoQthA ;dh d/ nkozG ftu mhe ;w/A B/ gbNk ykXk. ;ko/ ikoi oki/ ftd/P j'D d/ ekoD oki–ezwK
ftu xZN fdbu;gh b?Ad/ ;B. ;' T[BQK d/ ;kXkoD nfXeko j'bh–j'bh T[BQK d/ jE s'A fBeb e/ wzsohnK ns/

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY
111