Page 192 - DECO401_MICROECONOMIC_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñH: ¿πÂÍ≈ÁÈ ÎÒÈ ¡Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ «ÈÔÓ

È؇

«⁄æÂ H.B
¿πÍØ’Â «⁄æÂ H.B (A) «Úæ⁄ ¿πÍ ¿π·Á∆ ‘ج∆ TP ÂØ∫ ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ ’πæÒ ¿πÂÍ≈ÁÈ Ï≈Ï Á È≈Ò ÚæË
«‘≈ ˛Õ «⁄æÂ H.B (B) «Úæ⁄ OX ¡’Ù Á∂ √ÓªÂ MP Ú¥ ÂØ∫ ÍÂ≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á≈
√∆«Ó ¿πÂÍ≈ÁÈ √«Ê ˛Õ

√≈ËÈ Á∂ Ï≈Ï ÍÃÂ∆ÎÒ Á∂ ’≈È (Causes of Constant Returns to a Factor)
√≈ËÈ Á∂ Ï≈Ï ÍÃÂ∆ÎÒ Á∂ Óπæ÷ ’≈È ‘∂· «Ò÷∂ ‘È-
(i) √«Ê √≈ËÈ Á≈ ¡Èπ’»Ò «¬√Â∂Ó≈Ò (Optimum Utilisation of the Fixed Factor)- ‹ÁØ∫ Í«ÚÂÈÙ∆Ò
√≈ËÈ Á∆¡ª «˜¡≈Á≈ «¬’≈¬∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È «Úæ⁄ ¿πÂÍ≈ÁÈ ”⁄ Ú≈Ë≈ ‘πøÁ≈ ˛ ª «¬’
¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ¡≈™Á∆ ˛, ‹ÁØ∫ √«Ê √≈ËÈ Á≈ ¡Èπ’»Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ‘؉ Òæ◊Á≈ ˛Õ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄
Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á≈ √∆«Ó ¿πÂÍ≈ÁÈ «˜¡≈Á≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ √«Ê «‘øÁ≈ ˛Õ
(ii) ¡≈ÁÙ √≈ËÈ ¡ÈπÍ≈ (Ideal Factor Ratio)- ‹ÁØ∫ √«Ê ¡Â∂ Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á≈ ¡≈ÁÙ
¡ÈπÍ≈ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª Ï≈Ï ÍÃÂ∆ÎÒ Á∆ √«ÊÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄
√≈ËÈ Á≈ √∆«Ó ¿πÂÍ≈ÁÈ «˜¡≈Á≈ ÓπæÒ ”Â∂ √«Ê ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
(iii) Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á≈ ’πÙÒ «¬√Â∂Ó≈Ò (Most Efficient Utilisation of the Variable Factor)- ‹ÁØ∫
√«Ê √≈ËÈ Á∂ È≈Ò Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á∆¡ª ÚæËÁ∆¡ª ‘ج∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛ ª «¬’ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ¡≈™Á∆ ˛, «‹√ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿πÍÔπ’ «Ó‘ÈÂ-Úø‚ √øÌÚ
‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∂ ÎÒ√»Í Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ «‹Ú∂∫ «Ó‘È Á≈ √Ì ÂØ∫ ¿πÍÔπ’ «¬√Â∂Ó≈Ò √øÌÚ
‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ √∆«Ó ¿πÂÍ≈ÁÈ «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ √«Ê ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ

√«ÊÂ∆ (Situation) C: √≈ËÈ Á∂ ÿ‡Á∂ ÍÃÂ∆ÎÒ ‹ª ÿ‡Á∂ ÍÃÂ∆ÎÒ Á≈ «ÈÔÓ
(Diminishing Returns to a Factor or Law of Diminishing Returns)

√≈ËÈ Á∂ ÿ‡Á∂ ÍÃÂ∆ÎÒ ‹ª ÿ‡Á∂ ÍÃÂ∆ÎÒ Á≈ «ÈÔÓ ¿π‘ √«ÊÂ∆ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ’πæÒ ¿πÂÍ≈ÁÈ ¿π√ √Ó∂∫ ÿ‡Á∆
‘ج∆ Á ”Â∂ ÚæËÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ √«Ê √≈ËÈ ‹ª √≈ËȪ Á∆ «ÈÙ«⁄ «¬’≈¬∆ Á∂ È≈Ò Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á∆¡ª
«˜¡≈Á≈ «¬’≈¬∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈÙ∆Ò √≈ËÈ Á≈ √∆«Ó ¿πÂÍ≈ÁÈ
ÿæ‡ ‘πøÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄, ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∆ √∆«Ó Ò≈◊ ÚæËÁ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
Ó≈ÙÒ Á∂ ¡Èπ√≈, ““‹∂’ ÷∂Â∆ ’Ò≈ «Úæ⁄ ¿πÈÂ∆ È≈ ‘ØÚ∂ ª Ì»Ó∆ ”Â∂ Ò◊≈¬∆ ◊¬∆ Í»ø‹∆ ¡Â∂ «Ó‘È Á∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª
«Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’È È≈Ò ’πæÒ ¿πÍ‹ «Úæ⁄ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ÿæ‡ ¡ÈπÍ≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ”” (An increase in
the amount of capital and labour applied in the cultivation of land causes, in general a less than

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 187