Page 246 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI
P. 246
«¬’≈¬∆ñAC: Ï≈˜≈ ¡Â∂ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰
E. «È¡≈ Á≈ ¡Ê Áæ√Á∂ ‘ج∂ «¬‘ «’√ È∂ «’‘≈ √∆ «’ Ï≈Ï ÒØ’ª Á∂ È≈Ò Ï≈Ï ÚÂ≈¡ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ È؇
¡Â∂ È≈-Ï≈Ï ÒØ’ª Á∂ È≈Ò È≈-Ï≈Ï Á≈ ÚÂ≈¡ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂?
( ¡) √π’≈ (Ï) ‹ΩÈ ≈Ò√
( √) ¡√± (Á) ‘≈Ï√
F. “√ÚÂßÂÂ≈ Á±√«¡ª Á∆ √ÚÂßÂÂ≈ ÍzÂ∆ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ Óß◊ ’Á∆ ˛” -’ÊÈ «’√ Á≈ ˛À?
( ¡) Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆ (Ï) ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘±
( √) «¬ßÁ≈ ◊ªË∆ (Á) ‹ØÂ∆ Ï√±
AC.C √ÚÂßÂÂ≈ (Liberty )
‹ÁØ∫ ¡√∆∫ ≈‹È∆Â∆ Á∂ «¬’ «√˪ (Political Principle) Á∂ ±Í «Úæ⁄ √ÚÂßÂÂ≈ (Liberty or Freedom) Á∆
√Óæ«√¡≈ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’Á∂ ‘ª ª Óπæ÷ «¬√ Á∂ ÁØ ¡Ê √≈‚∂ «Ë¡≈È «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘È:
A. Í«‘Ò∂ ¡Ê «Úæ⁄ √ÚÂøÂÂ≈ ÓÈπæ÷Δ «˜øÁ◊Δ Á≈ «¬’ ◊π‰ (A Property of the Human Being) ˛Õ «¬√ Á≈
¡Ê «¬‘ ˛ «’ «‹æÊ∂ Íë’Â∆ Á∂ ¡È∂’ª ÂæÂ-Ú√»¡ª ‹ª ‹∆Ú-‹ø» Íë’Â∆ Á∂ «È«Ú’≈ «ÈÔÓª (Immutable
Laws) È≈Ò «ÈÔ«Ó ‘πøÁ∂ ‘È, ¿πµÊ∂ ’∂ÚÒ ÓÈπæ÷ ¡«‹‘≈ Âæ ˛ ª Íë’Â∆ Á∂ «ÈÔÓª Á≈ «◊¡≈È ÍÃ≈Í ’’∂
¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ Í»Â∆ Á≈ √≈ËÈ Ï‰≈ √’Á≈ ˛Õ ¡«Â¡ø ¿π‘ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ ˘ ÓÈ⁄≈‘≈ »Í Á∂ √’Á≈
˛Õ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª ÓÈπæ÷ Á∆ √øÍ»È √æ«Ì¡Â≈ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆ (Civilization and Culture) ¿π√ Á∂ «¬√∂ ◊π‰
Á∆ Á∂‰ ˛Õ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ √ÚÂøÂÂ≈ ÓÈπæ÷∆ Ó≈ Á≈ Ï≈Ï ◊π‰ ˛, ÍÃø» «ÚÚ‘≈ Á∂ Ë≈ÂÒ ”Â∂ Úæ÷-Úæ÷
«Ú¡’Â∆¡ª (Individuals) Á∆ √«ÊÂ∆ Úæ÷-Úæ÷ ‘Ø √’Á∆ ˛;
B. Á»√∂ ¡Êª «Úæ⁄ √ÚÂøÂÂ≈ ÓÈπæ÷ Á∆ «¬’ ÁÙ≈ (A condition of the Human Being) ˛, «‹√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷
¡≈Í ÷πÁ «ÈË≈«Â Óø«˜Ò (Self-Appointed Goals) Á∆ Í»Â∆ ”⁄ √ÓæÊ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ”Â∂ Ï≈‘ ÂØ∫ ¡«‹‘∂
’ج∆ ÏøËÈ È‘ƒ Òæ◊∂ ‘πøÁ∂ ‹Ø ¿π√ ˘ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ Á≈ ÓÈ⁄≈‘≈ »Í Á∂‰ ÂØ∫ Ø’Á∂ ‘Ø‰Õ «¬‘ ◊æÒ Ó‘æÂÚÍ»È ˛ «’
√ÚÂøÂÂ≈ Á∆ “ÁÙ≈” Á≈ «Ú⁄≈ ª ‘∆ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈™Á≈ ˛, ‹Á ¡√ƒ ÓÈπæ÷ «Úæ⁄ √ÚÂøÂÂ≈ Á∂ “◊π‰” ‹ª
√ÓæÊ≈ (Capacity) ˘ √Ú∆’≈ ’’∂ ⁄æÒÁ∂ ‘ÈÕ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á≈ Óπæ÷ √Ø’≈ “√ÚÂøÂÂ≈ Á∆ ÁÙ≈” È≈Ò
˛ ‹ª √ÚÂøÂÂ≈ Á∂ ◊π‰ Á≈ √ø’∂ Á∂‰ Ò¬∆ ¡ø◊∂˜∆ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ “Î∆‚Ó” (Freedom) ¡Â∂ «Òχ∆ (Liberty)
ÁØÚ∂∫ ÙÏÁª Á≈ ÍÃÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
√Ë≈‰ : √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ Óø◊ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ “ÓÈπæ÷ «ÚÚ∂’Ù∆Ò ÍÃ≈‰∆ ˛Õ” (‘Man is rational
creature’) «¬√ «Ú⁄≈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’Á∂ ‘ج∂ z‹∂. ¡≈. «Ò¿»’√ È∂ “Á «ÍÃø√∆ÍÒ√ ¡≈Î ÍØÒ∆«‡’√” (≈‹È∆Â∆
Á∂ «√˪Â) (AIGF) Á∂ √ÏøË ”⁄ «Ò«÷¡≈ ˛: “√ÚÂøÂÂ≈ Á≈ √‘Δ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ «ÚÚ∂’ÙΔÒ ’Â≈ (Rational
Agent) √ÚØÂÓ ÍÃÂ∆ ‘ØÚ∂, ¿π‘∆ ’πfi ’È «Úæ⁄ ¿π‘ √ÓæÊ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ’≈«¬¡≈-’ÒÍ Ï≈‘ Á∂ «’√∂
ÍÃÂ∆ÏøË È≈Ò È≈ Ïæfi∂ ‘؉Ք ¡◊ «ÚÚ∂’Ù∆Ò ÍÃ≈‰∆ ˘ √ÚÂøÂÂ≈ ÍÃ≈Í ȑƒ ‘ØÚ∂◊∆ ª ¿π‘ ¡≈͉∆ √ÓæÊ≈
Á≈ √‘∆ ¿πÍÔØ◊ È‘ƒ ’ √’∂◊≈Õ √ÚÂø È≈ ‘؉ Á≈ ¡Ê-’πø«·Â, ¡Ù’ ¡Â∂ ¡√¯Ò ‘؉≈Õ √ÚÂø ‘؉
Á≈ ¡Ê ˛-Ì«Úæ÷ ˘ ÓÈ⁄≈‘≈ »Í Á∂‰≈, ¡≈͉∂ ¡≈ÁÙª ˘ √‘∆ «ÁÙ≈ ÚæÒ ¿πÂ≈È Á∆ √ÓæÊ≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂
«Ú¡’Â∆◊ √ÓæÊ≈ ˘ √‘∆ »Í Á∂ Í≈¿π‰≈Õ ¿πÍ⁄≈«’ «ÁzÙ‡ ÂØ∫, √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ √ø’ÒÍÈ≈ “ÍÃÂ∆ÏøË Á∂ ÍÃÌ≈Ú”
(Absence of Restraint) Á≈ √ø’∂ «ÁøÁ∆ ˛Õ «Ë¡≈È Á∂‰ ÔØ◊ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ¡«‹‘∆ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ Óø◊
«ÚÚ∂’Ù∆Ò ’Â≈ Ò¬∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹Ø «√˪ √≈∂ ÓÈπæ÷ª ˘ Ï≈Ï »Í È≈Ò «ÚÚ∂’ÙΔÒ ÍÃ≈‰Δ ÓøÈÁ∂ ‘È, ¿π‘
√≈«¡ª ˘ «¬æ’Ø «‹‘Δ √ÚÂøÂÂ≈ Á∂‰ ÁΔ Óø◊ ’Á∂ ‘È, ÍÃø» ‹Ø «√˪ «¬‘ ÓøÈ ’∂ ⁄æÒÁ∂ ‘È «’ Â∂˜ ÏπæË∆ ‹ª
«ÚÚ∂’ (Reason) Á∆ √ÓæÊ≈ «¬È∑ª «◊‰∂-¸‰∂ ÒØ’ª «Úæ⁄ ‘∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛, ¿π‘ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ Óø◊ ’’∂ Ú∆
‹È √Ë≈‰ Ò¬∆ ÍÃ≈«ËÈÂ≈ Á∆¡ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ÍÀÁ≈ ’ «ÁøÁ∂ ‘È, √æ⁄∆ √ÚÂøÂÂ≈ ¿π‘∆ ˛ ‹Ø √≈∂ ÓÈπæ÷ª ˘
Ï≈Ï »Í È≈Ò ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂Õ
¡È∂√‡ Ú≈’ È∂ “«ÍÃø√∆ÍÒ√ ¡≈Î ÙØÙÒ ¡À∫‚ ÍØÒ∆«‡’Ò «Ê¿»∆” (√Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪Â-ÂæÂ)
(AIEA) Á∂ √ÏøË ”⁄ √ÚÂøÂÂ≈ Á∂ ÈÀ«Â’ ¡Ë≈ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛, ¿π√ È∂ ¡≈͉∆ ⁄⁄≈ Á≈ ¡≈øÌ ‹ÓÈ
Á≈Ù«È’ «¬ÓÀÈ»¡Ò ’ª‡ (AGBD-AH@D) Á∆ «¬√ «√æË∆ ÂØ∫ ’∆Â≈ ˛ «’ “«ÚÚ∂’Ù∆Ò Íë’Â∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄
√≈ÁÔ ˛” (‘Rational nature exists as an end-in-itself’)Õ «’™«’ ÓÈπæ÷ «¬√∂ «ÚÚ∂’Ù∆Ò Íë’Â∆ Á∆ Ù∂Ã∂‰∆
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 239