Page 253 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI
P. 253
≈‹È∆«Â’ «√˪Â
È؇ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ⁄؉ «Úæ⁄ √ÚÂøÂÂ≈ͻڒ «‘æ√≈ ÒÀ‰≈, √’≈ ”Â∂ Á∂÷-∂÷ æ÷‰ Á≈ ¡Ê ˛ Óπ’Â∆ ¡Â∂ «ÈøÂ
«Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈, «‹√ «Úæ⁄ √≈∂ ÒØ’ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ √ÓæÊ≈ Á∂ ¡Èπ√≈ √ÚÂø »Í È≈Ò «‘æ√≈ ÒÀ √’‰Õ
«¬‘ «ÁzÙ‡∆’؉ «ÏȪ Ùæ’ ≈‹È∆«Â’ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ È’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ ÂØ∫ √≈’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∂
»Í «Úæ⁄ „≈Ò «ÁøÁ≈ ˛, ÍÃø» «√˪ Á∂ ÍæË ”Â∂ «¬‘ «‹øÈ≈ ¡√≈È Òæ◊Á≈ ˛, «ÚÚ‘≈ Á∂ ÍæË ”Â∂ ™È≈ ¡√≈È
È‘ƒ, ’∂ÚÒ √Ú‹È’ ÚÔ√’ Óæ ¡«Ë’≈ (Universal Adult Suffrage) Á≈ ’≈˘È ω≈ Á∂‰ È≈Ò √≈«¡ª
˘ ≈‹È∆«Â’ √ÚÂøÂÂ≈ È‘ƒ «ÓÒÁ∆, «¬√ Ò¬∆ «Î ÁØ Ùª Í»∆¡ª ’È≈ ˜»∆ ‘ÈÕ (’) ¿πµ⁄ «√æ«÷¡≈ ¡Â∂
≈Ù‡ Á≈ ⁄«æ «ÈÓ≈‰ ª «’ ÒØ’ √Ó≈«‹’ È∆Â∆¡ª ˘ √Ófi √’‰ ¡Â∂ ≈Ù‡ «‘æ ˘ √Ì ÂØ∫ ¿πµÍ æ÷ ’∂
¡≈͉∂ ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª Á∆ ⁄؉ ’È, ¡≈͉∂ Óæ ¡«Ë’≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∂ÚÒ √Ú≈Ê Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂, ÂæÂ’≈Ò∆’
¡Â∂ ◊πæ‡ Í÷ «‘ª Á∆ ÍÃ∂È≈ È≈Ò È≈ ’ÈÕ (÷) ËÈ Á∆ Ù’Â∆-«ÚÙ∂Ù’ ’≈Ò∂ ËÈ (Black Money) Á∆ Ù’Â∆
√≈∆ ⁄؉ Íë’«¡≈ ”Â∂ «¬øÈ≈ Ì≈∆ ‘Ø ‹≈Ú∂ «’ ¿π‘ ⁄؉ Á≈ «È‰≈«¬’ Âæ ω ‹≈Ú∂, ¡◊ ‹ÈÂ≈ Á∂ ÍÃÂ∆«ÈË∆
¡≈͉∂ √Ú≈ʪ Á∆ «ÚæÂ∆ √‘≈«¬Â≈ Á∂ ˜Ø ”Â∂ ¸‰∂ ‹≈‰◊∂ ª √’≈ «Úæ⁄ «ÈÙ«⁄ ‘∆ «ÌÃÙ‡≈⁄≈ Á≈ ÏØÒÏ≈Ò≈
‘∂◊≈ ¡Â∂ ‹È«‘æ ¡‚øÏ Ó≈ «‘ ‹≈Ú∂◊≈Õ
’≈Ò≈ ËÈ (Black Money)
¿π‘ ËÈ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ◊À-’≈˘È∆ Â∆«’¡ª È≈Ò ¡Í‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª «‹√ ËÈ ”Â∂ Òæ◊‰ Ú≈Ò∂ ’
(Tax) ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬∆ ¿π√ ˘ √’≈ ÂØ∫ ´’≈ ’∂ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¡≈«Ê’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ √Óæ«√¡≈ Ú∆ ÿæ‡ ÓπÙ«’Ò È‘ƒÕ √Ì ÂØ∫ Ó‘æÂÚÍ»È ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ¡≈«Ê’ ÷∂ «Úæ⁄
È’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ ¡Â∂ √’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ «¬’-Á»√∂ Á≈ ¿πÒ‡ Íæ÷ Í∂Ù ’Á∆ ˛, È’≈≈ÂÓ’ Á∂
√ÏøË ”⁄ ÍÃ≈Ô ¡≈«Ê’ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ «¬‘ ¡Ê ’æ«„¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª ¡≈«Ê’ ◊Â∆«ÚË∆¡ª «’√∂
ÍÃÂ∆ÏøË È≈ Ïæfi∆¡ª ‘Ø‰Õ «¬√ Â∑ª Ó≈«Ò’ ¡Â∂ Ó˜Á» ÁØÚª ˘ ¡ÈπÏøË Á∆ Í»È √ÚÂøÂÂ≈ ‘ØÚ∂Õ Á»√∂ ÙÏÁª
«Úæ⁄ «¬‘ «Ú⁄≈ ÚÂÓ≈È ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª ”Â∂ ’ج∆ ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑ È‘ƒ Ò◊≈™Á∆, ÏÒ«’ ÓÈπæ÷ Á∆ ÍëÂÌ≈
¡Â∂ «Ó‘È ˘ Ï≈˜≈ «Úæ⁄ «Ú’‰ Ú≈Ò∆ Ú√» ω≈ ’∂ Óø◊ ¡Â∂ Í»Â∆ (Demand and Supply) Á∂ √ı «ÈÔÓ
Á≈ «ÚÙ≈ ω≈ «ÁøÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ¡≈«Ê’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ √’≈≈ÂÓ’ √ø’ÒÍÈ≈ √Ú √Ë≈‰ Á∆ ¡≈«Ê’
¡√ÓæÊ≈ Á∂ «È≈’‰ Á∆ Óø◊ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ √Ó≈‹ Á∂ ¡≈«Ê’ „ª⁄∂ «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Í«ÚÂÈ Á∆ Óø◊
’Á∆ ˛, «‹√ È≈Ò ¡Ó∆ (Haves) ¡Â∂ ◊∆Ï (Have-nots) Ú◊ª «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ ¡ø È≈ ‘∂ «’ «¬’ Ú◊
˘ Á»√∂ Á∂ ÙØÙ‰ Á∆ ¤Ø‡ «ÓÒ ‹≈Ú∂Õ √ø÷∂Í «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ √’≈≈ÂÓ’ √ø’ÒÍÈ≈ «¬‘ Óø◊ ’Á∆
˛ «’ ¡≈«Ê’ Ù’Â∆ Á≈ ÍÃÔØ◊ √≈«¡ª Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ Á∂‰ Ò¬∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ √Ú √Ë≈‰ Á∆
√ÚÂøÂÂ≈ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’È Ò¬∆ È‘ƒÕ
È’≈≈ÂÓ’ ¡Â∂ √’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ (Negative and Positive Liberty)
‹Á ¡√ƒ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ ÍÃ∆Ì≈Ù≈ ’∂ÚÒ “ÍÃÂ∆ÏøË Á∂ Ì≈Ú” (Absence of Restraint) Á∂ »Í «Úæ⁄ «ÁøÁ∂ ‘ª ª √≈‚≈
«Ë¡≈È «¬√ Á∂ È’≈≈ÂÓ’ Íæ÷ ”Â∂ ’∂∫Á«Â ’Á≈ ˛Õ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ √≈‚≈ ÓÂÒÏ «¬‘ ‘πøÁ≈ ˛ «’ ¡◊ ’ج∆
«Ú¡’Â∆ ’πfi ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ’ Ú∆ √’Á≈ ‘ØÚ∂ ª ¿π√ ˘ ¡«‹‘≈ ’È ÂØ∫ Ø«’¡≈ È≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ Â∑ª
Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ ¿πÍ⁄≈«’ √ÚÂøÂÂ≈ (Formal Liberty) ‹ª È’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ (Negative Liberty)
’«‘øÁ∂ ‘ªÕ «¬‘ ’∂ÚÒ ¡≈«◊¡≈ Á∆ √»⁄’ ˛ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò ¡«‹‘≈ «ÏÒ’πÒ ’ج∆ √ø’∂ ȑƒ «ÓÒÁ≈ «’ «Ú¡’Â∆
‹Ø ’πfi ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛, ¿π√ «Úæ⁄ ¿π√ ˘ ’ج∆ √‘≈«¬Â≈ Ú∆ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ «Ú¡’Â∆ ˘ È’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈
ÍÃÁ≈È ’Á∂ √Ó∂∫ ≈‹ ’∂ÚÒ ¡≈͉∂ ¿πµÍ √ø‹Ó æ÷Á≈ ˛, √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ È≈Ò ’ج∆ ¤∂Û¤≈Û È‘ƒ ’Á≈Õ ¿π‘
«¬‘ È‘ƒ Á∂÷Á≈ ˛ «’ «¬√ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ Ò≈Ì ’Ω‰-’Ω‰ ¡Â∂ «’øÈ∂ ÒØ’ ¸æ’ √’‰◊∂Õ
˜≈«‘ ˛, «¬√ Â∑ª Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ √Ú √Ë≈‰ Ò¬∆ ¿πÍÒæÏË È‘ƒ ˛, ‹Á √Ó≈‹ Ì≈∆ ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª
ÂØ∫ ◊Ã√ ‘ØÚ∂, ÂÁ È’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ «¬È∑ª ’«·È≈¬∆¡ª ÍÃÂ∆ ‡√ÊÂ≈ (Indifference) Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉
¡Í‰≈™Á∆ ˛ ‹Ø √ÚÂøÂÂ≈ Â≈’ÂÚ ¡Â∂ ’Ó˜Ø, ¡Ó∆ ¡Â∂ ◊∆Ï-√Ì ˘ ÷πæÒ∑≈ ¤æ‚ «ÁøÁ∆ ˛, ¿π√ Á∆ ¡≈Û∑
‘∂· Â≈’ÂÚ-’Ó˜Ø ˘ ¡Â∂ ¡Ó∆ ”Â∂ Ø’ Ò◊≈¿π‰∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ’Ó˜Ø ˘ √πæ«÷¡≈ ÍÃÁ≈È ’È∆ ‘ØÚ∂◊∆, ◊∆Ï Á∆
¡≈«Ê’ √«ÊÂ∆ √πË≈È∆ ‘ØÚ∂◊∆, «¬æÊØ∫ ‘∆ √’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ Óø◊ Ùπ» ‘πøÁ∆ ˛Õ √’≈≈ÂÓ’ ‹ª Â≈«ڒ
246 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY