Page 252 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI
P. 252
«¬’≈¬∆ñAC: Ï≈˜≈ ¡Â∂ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰
’ج∆ ÷Â≈ ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ª «’ ÓÈπæ÷ Óπ’ Ï√ ’ √’∂, ÏΩ«Ë’ √ÚÂøÂÂ≈ (Intellectual Freedom), È؇
¡Ê≈ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∂ Óæ ‹ª «Ú⁄≈ ˘ ÍÃ◊‡ ’È «Úæ⁄ √ÚÂø ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈«’ √ÚÂøÂÂ≈ (Practical
Freedom), ¡Ê≈ ÓÈπæ÷ ‘Ø ÒØ’ª È≈Ò √ÏøË √Ê≈«Í ’È √Ó∂∫ ¡≈͉∆ √ÚÂø «¬æ¤≈ ÂØ∫ ’øÓ ÒÀ √’‰Õ
«¬√ «Úæ⁄ Í«‘Ò∆ ◊æÒ Âª √ÍÙ‡ ˛, «’™«’ ÁÀ«‘’ √ÚÂøÂÂ≈ ”Â∂ ’ج∆ ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑ ’∂ÚÒ √Ú‹È’ √πæ«÷¡≈,
’≈˘È ¡Â∂ «√‘ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ‘∆ Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ √≈∂ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆¡ª ˜»∆ Ùª ‘ÈÕ ÁÀ«‘’
Ôø ‹ª ÍÃÂ∆ÏøË «’√∂ ˜πÓ Á∆ √˜≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ ‘∆ ¿π«⁄ ÓøÈ∂ ‹≈‰◊∂, È‘ƒ ª «Ú⁄≈ ¡Â∂ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ Á∆
√ÚÂøÂÂ≈ Á≈ ÍÃÙÈ ÊØÛ∑≈ ¡Ω÷≈ ˛Õ ‹≈È √‡»¡≈‡ «ÓÒ (AH@F-GC) Á∂ ¡Èπ√≈, «¬‘ √ÚÂøÂÂ≈ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂
√Ó≈‹ ÁØÚª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ‘ØÚ∂◊∆Õ √Ó≈‹ Á∆ ¿πµÈÂ∆ «◊¡≈È Á∂ «Ú’≈√ ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ «◊¡≈È Á≈ «Ú’≈√ ¿πµÊ∂ ‘Ø
√’Á≈ ˛, «‹æÊ∂ ⁄⁄≈ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ Ú≈Â≈Ú‰ ÓΩ‹»Á ‘ØÚ∂Õ √Ó≈«‹’ È∆Â∆ (Social Policy) «Úæ⁄ √»fi-Ï»fi ª
‘∆ ¡≈ √’Á∆ ˛ ‹Á ÚÂÓ≈È √Óæ«√¡≈Úª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’È ‹ª ¡ÒØ’«ÍÃÔ Óæ ÍÃ◊‡ ’È ”Â∂ ’ج∆ Í≈ÏøÁ∆ È≈
‘ØÚ∂Õ «’√∂ Óæ Á∆ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ˘ Ø’‰ È≈Ò È≈ ’∂ÚÒ ¿π√ «Ú¡’Â∆ ”Â∂ ˜πÓ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ ˘ ¸æÍ ’Ú≈ «ÁæÂ≈
«◊¡≈ ‘ØÚ∂, ÏÒ«’ «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ ‘ØÚ∂◊≈ Í»∆ ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ ˘ ¿π√ Á∂ Ò≈Ì Úªfi≈ ’È≈Õ ÚÂÓ≈È Í∆Û∑∆ ˘ Ú∆,
¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª ˘ Ú∆Õ ¡◊ ¿π‘ Óæ √‘∆ √∆ ª ¡√ƒ √Ó≈‹ ˘ ¡≈͉∆ ◊ÒÂ∆ √πË≈‰ Á∂ ÓΩ’∂ ÂØ∫ Úªfi≈
’∆Â≈ ‘ØÚ∂◊≈, ¡◊ ¿π‘ Óæ ◊Ò √∆ ª Ú∆ ¡√ƒ √Ó≈‹ ˘ ™È∂ ‘∆ Úæ‚∂ Ò≈Ì ÂØ∫ Úªfi≈ ’∆Â≈ ‘ØÚ∂◊≈, «’™«’
fi»· Á∂ È≈Ò ‡’≈ ’∂ √æ⁄ Á≈ »Í ‘Ø Ú∆ «Èæ÷ ¡≈™Á≈ ˛Õ Ú≈Ò‡ Ú∂˜‘≈‡ (AHBF-GG) È∂ Ú∆ «¬‘ «Á÷≈«¬¡≈ ˛
«’ ⁄⁄≈ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ¡Â∂ «ÚØË∆ Óæ ÍÃÂ∆ √«‘‰Ù∆ÒÂ≈ √≈∆ √Ó≈«‹’ ÍÃ◊Â∆ Á∆ Í»ø‹∆ ˛Õ
«¬√ «Úæ⁄ Ùæ’ È‘ƒ «’ «Ú⁄≈ ¡Â∂ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È ˛, ÍÃø» ’∆ «¬√
√ÚÂøÂÂ≈ Á∂ È’≈≈ÂÓ’ Íæ÷ ÂØ∫ ‘∆ √øÂØÙ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ’∆ «Ú¡≈Í’ ¡«√æ«÷¡Â ¡Â∂ ¡«◊¡≈ÈÂ≈ Á∂
«Ú⁄’≈ √Ú √Ë≈‰ Á∂ Ò¬∆ «¬√ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ ’ج∆ ¡Ê «‘ ‹ªÁ≈ ˛? ¡◊ ÓÈπæ÷ ˘ √‘∆ √Ò≈‘ ω≈¿π‰
Á∂ ¡Ú√ ÂØ∫ ‘∆ Úªfi≈ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª ¡≈͉∆ √Ò≈‘ ˘ ÍÃ◊‡ ’È Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ¿π√ Á∂ «’√ ’øÓ ¡≈Ú∂◊∆Õ
Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª «Ú⁄≈ ¡Â∂ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ √≈Ê’ ’È Ò¬∆ ÁØ Ùª Í»∆¡ª ’È≈ ˜»∆
‘È-(’) ‹È √Ë≈‰ Ò¬∆ √ÚØÂÓ «√æ«÷¡≈ Á∂ «ÚÚ√Ê≈ ‘ØÚ∂ ª «’ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «Ú⁄≈ Ù’Â∆ Á≈ «Ú’≈√ ‘ØÚ∂Õ (÷)
‹È √øÍ’ Á∂ √≈ËÈ (Media of Mass Communication) Óπæ·∆ Ì ÒØ’ª Á∆ Óπæ·∆ «Úæ⁄ ÏøÁ È≈ ‘ØÚ∂, ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª
˘ ÷πÁ (Autonomy) ÍÃ≈Í ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ª «’ ¿π‘ ÷πÁ ¡≈͉≈ «ÚÙÚ≈√ (Reliability) √Ê≈«Í ’ √’‰Õ
‹È √øÍ’ Á∂ √≈ËȪ Á∆ Ï‘πÂ≈ Ú∆ ˜»∆ ˛ ª «’ È≈◊«’ª ˘ √»⁄È≈ Á∂ ¡È∂’ª √ت «Úæ⁄Ø∫ √‘∆ √Ó≈⁄≈ª
¡Â∂ «Ú⁄≈ª Á∆ ⁄؉ ¡Â∂ ÍπÙ‡∆ ’È Á≈ ¡Ú√ «ÓÒ √’∂Õ «¬È∑ª ÁØÚª ◊æÒª ÚæÒ «Ë¡≈È Á∂‰ Â∂ «Ú⁄≈ Á∂‰
¡Â∂ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ «√¯ È’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ (Negative Freedom) È‘ƒ «‘ ‹≈Ú∂◊∆,
ÏÒ«’ √’≈≈ÂÓ’ √ÚÂøÂÂ≈ (Positive Freedom) Á≈ »Í Ë≈È ’ ÒÚ∂◊∆Õ
«¬æÊØ∫ Âæ’ √ÓfiΩÂ≈ ˛ «’ √ÚÂøÂÂ≈ (Freedom of contract) √Ú≈Ò ˛, ¿π‘ Ú∆ ÿæ‡ ◊πøfiÒÁ≈ È‘ƒ, «¬æÊ∂ √Ó≈‹
Á∆¡ª ÚÂÓ≈È ’«·È≈¬∆¡ª ÓÈπæ÷ ˘ «¬’-Á»√∂ Á∆ Á«¬¡≈ ”Â∂ ¤æ‚ «ÁøÁ∆¡ª ‘؉, ¿πµÊ∂ √ÓfiΩÂ∂ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈
’∆ ¡Ê «‘ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ⁄∂ÂÈ≈ (Modern Consciousness) «¬√ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ ‘∆ È≈’≈≈ÂÓ’ ÂØ∫
√’≈≈ÂÓ’ »Í Á∂‰ Á∆ Óø◊ ’Á∆ ˛Õ Ï≈Ò‡ ÎΔ‚ÓÀÈ È∂ “Ò∆◊Ò «Ê¿»∆” («ÚË∆ «√˪Â) (AIFG) Á∂ √ÏøË «Úæ⁄
√‘∆ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ Íπ≈‰∂ ˜Ó≈È∂ «Úæ⁄ ª √ÓfiΩÂ∂ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ «Ú¡’Â∆◊ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ ˜»∆ ¡ø◊ ÓøÈ∆
‹ªÁ∆ √∆ Í ¿πÁÔØ«◊’ «Ú’≈√ È∂ «¬‘ «√æË ’ «ÁæÂ≈ √∆ «’ «ÚÙ≈Ò ‹È √ÓπÁ≈«¬ ˘ ¿πÍ⁄≈«’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∂
’∂ «’√ ‘æÁ Âæ’ Ú≈√«ڒ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ Úªfi≈ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ≈‹ æ«÷¡≈ ’≈˘È (Protective Laws)
ω≈ ’∂ «Ú¡’Â∆◊ √ÓfiΩÂ∂ ˘ ’≈˘È∆ ¡«Ë’≈ª È≈Ò ÏøÈ∑ «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬øÈ≈ ‘∆ È‘ƒ «È¡≈«¬’ «È‰≈ Á∂ √ÏøË ”⁄
Ó≈Ò «ÈÓ≈Â≈ (Manufacturers) ˘ ¿πÍÌØ◊Â≈ (Consumer) ÍÃÂ∆ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ·«‘≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ó≈«Ò’
(Employee) ÍÃÂ∆Õ
¡æ‹ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ √Ì ÂØ∫ √≈Ê’ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ÒØ’ÂøÂ∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Á∂÷‰ ˘
«ÓÒÁ∆ ˛Õ «ÚÒΔ¡Ó ÚÒÀÚ√‡È (AGBC-H@) Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹È∆«Â’ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê Ù≈√È ”Â∂ ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑
Ò◊≈¿π‰ Á∆ Ù’Â∆ ˛, ÍÃø» «¬‘ ◊æÒ ¿πµÊ∂ ‘∆ Ò≈◊» ‘πøÁ∆ ˛, «‹æÊ∂ Ù≈√È «’√∂ Ï≈‘∆ Ù’Â∆ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ‘ØÚ∂ Í
«¬æÊ∂ «√˪’ ‹ÈÂ≈ ¡≈͉∆ √’≈ ÷πÁ ¸‰Á∆ ‘ØÚ∂, ¿πµÊ∂ ¿π√ Á≈ ¡Ê ÏÁÒ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ Ï≈’ Á∂ ¡Èπ√≈
≈‹ÈΔ«Â’ √ÚÂøÂÂ≈ Á≈ ¡Ê √’≈ ”Â∂ ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑ Ò◊≈¿π‰ ÁΔ Ù’ÂΔ È‘ƒ, ÏÒ«’ √’≈ ω≈¿π‰ ¡Â∂ ¿π√
”Â∂ Á∂÷-∂÷ æ÷‰ ÁΔ √ÓæÊ≈ ˛Õ √’≈ ω≈¿π‰ Á≈ ¡Ê ˛ √Ú‹È’ Óæ ¡«Ë’≈ (Universal Franchise)
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 245