Page 259 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¡ø ¡«‹‘≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ ¿π‘ «¬’ ‘æÁ Âæ’ “¡≈͉∂ÍÈ” Á∆ √«ÊÂ∆ ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø «◊¡≈ ˛, ÍÃø» È≈Ò
‘∆ Ïæfi≈ Ïfi≈«¬¡≈ ÓÙ∆È∆ ’øÓ ’Á∂-’Á∂ ¿π√ Á≈ ÓÈ √ÚÂøÂ ¡Â∂ «√‹‰≈ÂÓ’ ’≈‹ Á∂ Ó‘æÂÚ ˘ ¡ÈπÌÚ
ÔØ◊ È‘ƒ «‘ «◊¡≈Õ

¡æ‹ Á≈ ÓπÒ≈˜Ó «¬‘ √ÍÙ‡ Ó«‘√»√ È‘ƒ ’ √’Á≈ «’ ¡≈͉∆ ⁄È≈ È≈Ò ¿πÈ∑ª Á≈ «ÙÂ≈ ‡πæ‡ ¸æ’≈ ˛, ¿π√ Á∂
⁄≈∂ Í≈√∂ ÏÈ≈Ú‡∆ √πæ÷ª Á≈ ‹Ø ‹≈Ò ÎÀ«Ò¡≈ ˛, ¿π√ «Úæ⁄ ¿πÒfi ’∂ ¿π‘ «√‹‰Ù∆ÒÂ≈ Á∂ √æ⁄∂ ¡ÈøÁ Á∆ ’≈ÓÈ≈
Ú∆ È‘ƒ ’ √’Á≈, «¬√ Â∑ª ¿π‘ ¡≈͉∂ “¡≈͉∂ÍÈ” Á∆ √«ÊÂ∆ ÂØ∫ Ï∂÷Ï ‘Ø «◊¡≈ ˛, ¿π‘ «¬’ «Ó«Ê¡≈ ⁄∂ÂÈ≈
Á∆ ¤≈«¬¡≈ «Úæ⁄ «Ó‘È ’Á≈ ˛Õ

«¬‘ «Ó«Ê¡≈ ⁄∂ÂÈ≈ ËÓ (Religion) Á∆ È‘ƒ, «’√∂ ÚË∂∂ «˜¡≈Á≈ √πæ÷ (Supersensuous Pleasure) Á∆ È‘ƒ,
ÏÒ«’ ÚÂÓ≈È ÌØ◊‰ÔØ◊ √πæ÷ (Hedonistic Pleasure) Á∆ «Ó«Ê¡≈ ⁄∂ÂÈ≈ ˛, ‹Ø ¿π√ Á∂ ¡≈͉∂ÍÈ ”Â∂ ÍÁ≈
Í≈ «ÁøÁ∆ ˛Õ ÓÈπæ÷ √ØÈ∂ Á∂ «Í≥‹∂ «Úæ⁄ ÏøÁ Í≥¤Δ Úª◊ ¿π√ Á∂ ¡≈’Ù‰ «Úæ⁄ ‚πæÏ ¸æ’≈ ˛ «’ ¿π‘ Óπ’ ¡√Ó≈È «Úæ⁄
¿π‚≈È ÌÈ Á∂ ¡ÈøÁ ˘ ÌπæÒ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Í»ø‹∆Ú≈Á √Ó≈‹ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ÓøÁÌ≈◊∆ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ «¬√
«Úæ⁄ ÓÈπæ÷ È≈ ’∂ÚÒ ¡≈͉∆ √ÚÂøÂÂ≈ ◊π¡≈ ¸æ’≈ ˛, ÏÒ«’ ¿π‘ «¬‘ Ú∆ ‹≈‰Á≈ «’ ¿π‘ ¿π√ ˘ ◊π¡≈ ¸æ’≈
˛, «¬√ ◊π¡≈⁄∆ ‘ج∆ √ÚÂøÂÂ≈ ˘ ÒæÌ «Ò¡≈¿π‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¿π√ ˘ “¡≈͉∂ÍÈ” ÍÃÂ∆ √π⁄∂ ’È≈
‘ØÚ∂◊≈ ª ¿π√ ˘ «¬‘ ¡«‘√≈√ ‘Ø ‹≈Ú∂ «’ ¿π√ Á∆ ’∆ÓÂ∆ Ú√» ◊π¡≈⁄ ◊¬∆ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π‘ ¿π√ Á∆ Ì≈Ò Ùπ»
’ Á∂Ú∂, ‹Á Âæ’ ¿π‘ ÷πÁ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ ’≈ÓÈ≈ È‘ƒ ’∂◊≈, ÂÁ Âæ’ ¿π√ ˘ √ÚÂøÂÂ≈ ÍÃ≈Í ‘؉ Á∆ ’ج∆
√øÌ≈ÚÈ≈ È‘ƒ ˛Õ

‹Á ’ج∆ ◊πÒ≈Ó ¡≈͉∂ ÍÀª Á∆¡ª Ï∂Û∆¡ª ”Â∂ ◊Ú Ò◊≈™Á≈ ˛, ¿πÈ∑ª ˘ ’∆ÓÂ∆ ’æÍ«Û¡ª Á∆ Â∑ª ◊Ò∂ È≈Ò
Ò◊≈™Á≈ ˛, ÂÁ ¿π√ Á∆ Óπ’Â∆ Á≈ ’ج∆ Ú∆ √Â≈ È‘ƒ «‘ ‹ªÁ≈Õ -
Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ

‘∂ÏÓ≈√ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Habermas)
ÈÚ∂∫ Ó≈’√Ú≈Á (Neo-Marxism) Á∂ ÍëÂÌ≈Ù≈Ò∆ ÏπÒ≈∂ Ôπ◊∂È ‘∂ÏÓ≈√ (AIBI) È∂ ¡≈͉∆ Ï‘π⁄«⁄æ «’Â≈Ï
“ÒÀ‹∆‡∆Ó∂ÙÈ ¥≈«√√ (√Ó∂∫ Á≈ √ø’‡) (AIGE) ¡Â∂ ‘Ø «’Â≈Ϫ Á∂ √ÏøË ”⁄ √ÚÂøÂÂ≈ Á∆ √Óæ«√¡≈ ˘ Í»ø‹ΔÚ≈Á
ÁΔ ÚÀËÂ≈ Á∂ √ø’‡ (Legitimation Crisis) Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ ˛ ‘∂ÏÓ≈√ Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó’≈Ò∆È «ÚÙÚ «Úæ⁄
«Ú«◊¡≈È (Science), ¿πÁÔØ«◊’ (Technology) ¡Â∂ √ø◊·È (Organization) Á∆ «ÚÒæ÷‰ ÍÃ◊Â∆ Á≈ ÈÂ∆‹≈
«¬‘ ‘Ø«¬¡≈ «’ ÓÈπæ÷ Á∆ Â∂˜ ÏπæË∆ (Reason) ÓÈπæ÷ Á∆ «ÚÓπ’Â∆ (Emancipation) Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ◊¬∆
˛ ¡Â∂ Â◊√ø◊Â∆ (Rationality) Á∆ Ì»«Ó’≈ Â’È∆’∆ ’≈‹ ’πÙÒÂ≈ (Technical Efficiency) ÚË≈¿π‰ Âæ’
√∆Ó «‘ ◊¬∆ ˛Õ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ÓÈπæ÷ Á∆ Â∂˜ ÏπæË∆ ¿π√ ˘ ‹∆ÚÈ Á≈ ı≈ÂÓ≈ (End) È‘ƒ Áæ√Á∆, ÏÒ«’ ’∂ÚÒ
√≈ËȪ (Means) ˘ «¬’æ·≈ ’È≈ «√æ÷Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ÓÈπæ÷ ˘ √ÚÂøÂÂ≈ (Liberty) Á≈ ≈‘ È‘ƒ «Á÷≈™Á∆,
ÏÒ«’ ¿π√ ”Â∂ ¡≈͉≈ ‘æ’ (Domination) √Ê≈«Í ’’∂ ¿π√ ˘ ◊πÒ≈Ó (Dependent) ω≈ «ÁøÁ∆ ˛Õ
¿πµË ¿πÁ≈ ÒØ’ÂøÂ (Liberal Democracy) Á∆¡ª √ø√Ê≈Úª È∂ ÓÈπæ÷ Á∂ ÍÃ√Í √Ïø˪ Á≈ Ï≈˜≈ √Ó≈‹ (Market
Society) Á∂ ‚ ”Â∂ ÷∆ÁÁ≈ ¡Â∂ «Ú’∂Â≈ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ÏÁÒ «ÁæÂ≈ ˛Õ ÒØ’ÂøÂ Á≈ ¡Ë≈ ˛-≈‹È∆«Â’
⁄⁄≈ (Political Discussion), ÍÃø» √Ó’≈Ò∆È ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¿π‘ ’Á∂ √‘∆ ¡ʪ ”⁄ ⁄⁄≈ Á≈ »Í Ë≈È
È‘ƒ ’ √’∆, «’™«’ «¬√ ⁄⁄≈ «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡Â∂ √ø◊«·Â «‘ª Á∂ È≈Ò ‹πÛ∂ ‘∂ ‘È
¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «È‰≈ (Political Decisions) ¡≈͉∂ «‘æ Ҭ∆ √Ú≈Ê∆ (Vested Interests) Á∂ ÍÃ√Í √Óª
ÔØ‹È≈ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘πøÁ∂ ‘È, ‹È ÓÈπæ÷ Á∆ Óπ’ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ Á≈ ÈÂ∆‹≈ È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ ‹È-√øÍ’ Á∂ √≈ËÈ (Media
of Mass Communication) √»⁄È≈ (Information) Á∂ ÍÃ√≈ ¡Â∂ «Ú⁄≈ª Á∆ √ÚÂøÂ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈
È‘ƒ «ÁøÁ∂, ÏÒ«’ «√¯ ÓÈØø‹È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÚÍ≈’ «‘ª ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ Á∂‰ Á∆ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∂ ‘ÈÕ
‘∂ÏÓ≈√ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ÍÃøÍ≈◊ √Ó≈‹ «√ÃÙ‡∆ Á∆ Íπ≈‰∆, Ë≈«Ó’ ‹ª Á≈Ù«È’ «Ú¡≈«÷¡≈ È≈Ò ‹πÛ∆¡ª
‘ج∆¡ª √ø√Ê≈Úª Á∆ ÚÀËÂ≈ (Legitimacy) ˘ √Ú∆’≈ ’Á∂ √È, ÍÃø» Í»ø‹∆Ú≈Á È∂ «Ú«◊¡≈«È’ ‹≈‰’≈∆ ⁄æÒÁ∆¡ª
ÓÙ∆Ȫ ˘ ÍÃÓ≈«‰’Â≈ Á≈ ¡Ë≈ ω≈ «ÁæÂ≈; ¡Â∂ «¬√ È∂ ÚÀËÂ≈-√Ê≈ÍÈ (Legitimation) Á∂ ÍÃøÍ≈◊ ¡Ë≈ ˘
ÈÙ‡ ’ «ÁæÂ≈ ˛, ¿π√ Á∆ ‹◊∑≈ «¬√ «ÈøÂ Ò≈Ì (Mutual Benefit) ‹ª Ï≈Ï Ú∆«ÈÔÓ (Equal Exchange)

252 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY