Page 118 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñC: √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆¡ª Ùπ»¡≈Â∆ Ë≈È≈Úª

¡≈«Á ˘ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ «¬æÊ∂ Á∆ √ß√«¥Â∆ Ú∆ √øÍÃÁ≈«¬’Â≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ È؇
¡√∆∫ «Íø‚ª Á∆ √ß√«’zÂ∆, ‹≈Â∆ ¡Â∂ Í«ÚæÂÂ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« Á∂÷Á∂ ‘ªÕ
AB. √Ó≈«‹’ ¡ßÂ:«’«¡≈- √Ó≈«‹’ √ßÍ’ «‹Ú∂∫ √«‘ÔØ◊, ÍzÂ∆√ÍzË≈, √ßÿÙ ¡≈«Á ’≈’ª ÚæÒØ∫ Ú∆ Ù«‘ ¡Â∂
Í∂∫‚± ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ¯’ Á√≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡√∆∫ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ «Íø‚ Á≈ ÷∂Â «’™«’ ’≈Î∆ √∆«Ó ¡Â∂ ¤Ø‡≈
‘ßπÁ≈ ˛ «¬√ Ò¬∆ ¿π√ Á≈ √Ó≈«‹’ √ßÍ’ Ú∆ √∆«Ó ‘πßÁ≈ ˛ ¿π√ Á≈ √ßÍ’ «√Î «Íø‚ Ú≈√∆ Âæ’ ‘∆ «‘ßÁ≈ ˛
ÈÚ∂∫ ÒØ’ª È≈Ò Ó∂Ò-‹ØÒ Úˉ Á≈ ÓΩ’≈ ‘∆ È‘∆∫ ¡≈™Á≈ ¿π√ Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬‘ ‘πßÁ≈ ˛ «’ ¿πÈ∑ª Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ Ú∆
¤Ø‡≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹∂’ ’ج∆ ÈÚª «Ú¡’Â∆ «Íø‚ «Úæ⁄ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª ¿π√ ˘ Ùæ’ Á∆ Ș È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¿π‘ ÒØ’ ¿π√ ˘ «ÓÒ‰-«◊Ò‰ ¡Â∂ Í∂∫‚± ‹∆ÚÈ Ï≈∂ ’πfi Ú∆ Áæ√‰ «Úæ⁄ «‘⁄’⁄≈™Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ’πÍÓß‚π»’Â≈
Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Ì∆ «‘ßÁ∆ ˛ Í Ù«‘ «Úæ⁄ ¡√∆∫ ¿π√ Á∂ ¿πÒ‡ √«ÊÂ∆ Í≈™Á∂ ‘ªÕ Ù«‘ Ú≈√∆¡ª Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉
’≈Î∆ «Ú√«Âz ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª ˘ ÁÎÂª «Úæ⁄, ’≈÷≈«È¡ª «Úæ⁄ ؘ √À∫’Û∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ È≈Ò √ßÍ’ √Ê≈«ÍÂ
’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª ˘ «ÓÒ-‹πÒ ’∂ ’ßÓ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ‹∂’ ¿πÈ∑ª È≈Ò «ÓÒ-‹πÒ ’∂ ’ßÓ È≈ ’∆¬∂ ª ¿π‘ «¬’
«Ó߇ Ú∆ È‘∆∫ «‘ √’Á∂Õ √Ó≈«‹’ √ßÍ’ ‘؉ Á∂ ’≈È ¿πÈ∑ª ˘ ÈÚ∆¡≈-ÈÚ∆¡ª ◊æÒª ÍÂ≈ ‘πßÁ∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª
‘È «‹√ È≈Ò ¿πÈ∑ª Á∂ «◊¡≈È Á≈ «Ú√Ê≈ Ú∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ Ò∂«’È «Íß‚ª ¡Â∂ Ù«‘ª Á∂ √ßÍ’ «Úæ⁄ «¬’ ÷≈√ ¡ßÂ
«¬‘ ˛ «’ «Íø‚ª «Úæ⁄ ‹Ø √ßÍ’ ‘πßÁ∂ ‘È ¿π‘ √Ê≈¬∆, «ÁzÛ ¡Â∂ ÍzÂæ÷ ‘πßÁ∂ ‘È Í Ù«‘ª «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √ßÍ’ ª
√À∫’Û∂ «Ú¡’Â∆¡ª È≈Ò «‘ßÁ≈ ˛ Í ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ Ï‘π ÿæ‡ ÒØ’ª ˘ ÍzÂæ÷ ±Í È≈Ò ‹≈«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
«Íø‚ «Úæ⁄ √«‘ÔØ◊ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ‘πßÁ∆ ˛Õ √≈∂ ÒØ’ «ÓÒ-‹πÒ ’∂ ’ßÓ ’Á∂ ‘È Í «˜¡≈Á≈Â «¬‘ √«‘ÔØ◊ Á∆
Ì≈ÚÈ≈ Í«Ú≈ Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ‘πßÁ∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ÓÂÒÏ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Ù≈«ÓÒ ‘πßÁ∆ ˛Õ «Ó‘È Úß‚ ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù∆’È
(Specialisation) √«‘ÔØ◊ «Á÷≈¬∆ È‘∆∫ «ÁøÁ≈, ‹ÁØ∫ «’ Ù«‘ª «Úæ⁄ ÍzÂ∆√ÍzË≈ Á∆ Ó≈Â≈ «˜¡≈Á≈ «‘ßÁ∆ ˛Õ
Ò∂«’È √ßÿÙ Á≈ ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ¿π◊ ±Í √≈˘ «Íø‚ª «Úæ⁄ «Á÷≈¬∆ «ÁßÁ≈ ˛Õ ¤Ø‡∆ «‹‘∆ ◊æÒ ”Â∂ ÒÛ≈¬∆-fi◊Û≈,
Ó≈’πæ‡ ‹ª «’√∂ Á∆ ‘æ«Â¡≈ ’ Á∂‰≈ «Íø‚ «Úæ⁄ √Ë≈‰ ◊æÒ ˛Õ «˜¡≈Á≈Â √ßÿ٠̱Ó∆ Á≈ ÍzÙÈ ÒÀ ’∂ ‘πßÁ≈
˛Õ Ò∂«’È Ù«‘ª «Úæ⁄ √≈˘ ¡ÍzÂæ÷ √ßÿÙ (‘ÛÂ≈Ò, Â≈Ò∂ÏßÁ∆, Áß◊∂) Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ Ù«‘ª «Úæ⁄ √ßÿÙ
̱Ó∆ Á≈ ÍzÙÈ ÒÀ ’∂ È‘∆∫ ÏÒ«’ ¡≈«Ê’ ’«·È≈¬∆¡ª Á∂ ’≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ Ù«‘ª Á∂ ¿πÊ≈È «Úæ⁄ √ßÿÙ «¬’ ÍzÂæ÷
Íz«’«¡≈ ‘∆ ˛Õ
AC. √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á≈ Ì≈Ú ‹È√ß«÷¡≈ Á≈ «¬’ √Ê≈È ÂØ∫ Á±√∂ «Úæ⁄ «Ú√Ê≈ÍÈ
(Migration) È‘∆∫ Í «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ «¬’ Í∂Ù∂ ˘ ¤æ‚ ’∂ Á±√≈ Í∂Ù≈ ¡ÍÈ≈¿π‰≈ Ú∆ ˛Õ Ù«‘ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «Íø‚ª
«Úæ⁄ ÿæ‡ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ¡√∆∫ √Ø∂«’È ¡Â∂ «‹ÓÓÀÈ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª ’«‘ √’Á∂
‘ª-““Í∂∫‚± √ÓπÁ≈«¬ «¬’ ÿÛ∂ «Úæ⁄ ٪ ‹Ò Á∆ Â∑ª ˛ ¡Â∂ Ù«‘∆ √ÓπÁ≈«¬ ÍÂ∆Ò∆ «Úæ⁄ ¿πÏÒÁ∂ ‘ج∂ Í≈‰∆ Á∆ Â∑ª
˛Õ «¬’ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ √«ÊÂ≈ ˛ ª Á±√∂ Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈Õ””
«Íø‚ª «Úæ⁄ √«ÊÂ≈ Á≈ ’≈È ÷∂Â∆ ’≈ØÏ≈ Á≈ ‘؉≈ ˛Õ «Íø‚ª Á∂ ÒØ’ª Á≈ ‹Ø ’≈ØÏ≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¿π‘ ÍzßÍ≈◊ ‘πßÁ≈
˛ ¡Â∂ ÍzßÍ≈ È≈Ò ⁄æÒ∆ ¡≈ ‘∆ ∆ ˘ ¿π‘ ÂØÛÈ≈ È‘∆∫ ⁄≈‘πßÁ∂Õ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ «¬’ «’√≈È Á≈ ÒÛ’≈ ÷∂Â∆
Á≈ ’ßÓ ¡Â∂ «¬’ Ïz≈‘Ó‰ Á≈ ÒÛ’≈ ͱ‹≈-Í≈·, «√æ«÷¡≈, Á≈È ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ¡ÈπÙ·≈Ȫ ˘ ‘∆ √ßÍ≈«Á ’Á≈
˛Õ ËÓ, √Ó≈«‹’ Ó≈ÈÂ≈Úª, ±Û∆¡ª, ÍzÊ≈Úª ¡Â∂ Í«‘Ò∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ’߇ØÒ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˘ ¡ÚπæË ’
«ÁßÁ≈ ˛Õ Ù«‘ª «Úæ⁄ «’™«’ «’√∂ Íz≈⁄∆È ‹ª ÍzßÍ≈◊ Ó≈ÈÂ≈Úª Á≈ Í≈Ò‰ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ¡Â∂ È≈ ÷∂Â∆
‘∆ ¿πÈ∑ª Á≈ ’≈ØÏ≈ ‘πßÁ≈ ˛ «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ÏÛ∆ ¡≈√≈È∆ È≈Ò «¬’ Í∂Ù∂ ˘ ¤æ‚ ’∂ Á±√∂ Í∂Ù∂ ˘ ¡Í‰≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
Ù«‘ª «Úæ⁄ «¬’ Ïz≈‘Ó‰ Á≈ ÒÛ’≈ Ú∆ ÓØ⁄∆ Á≈ ’ßÓ ’Á≈ «Á÷≈¬∆ «ÁßÁ≈ ˛Õ «¬æÊ∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈͉≈ ’≈ØÏ≈
ÏÁÒ‰ «Úæ⁄ ÓπÙ«’Ò È‘∆∫ ‘πßÁ∆ ˛Õ «√Î «¬’ ‘∆ Í«Ú≈ Á∂ «Ú¡’Â∆ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∂ ’≈ØÏ≈ È≈Ò ‹∆ÚÈ Á≈
◊π˜≈≈ ’Á∂ ‘ÈÕ Ù«‘ Ú≈√∆¡ª Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «Úæ⁄ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ ¿π‘ ‘Ó∂Ù≈ ؘ Í«ÚÂȪ
Á∆ ¡«ÌÒ≈Ù≈ ’Á∂ «‘ßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ Í«ÚÂÈ Á≈ √Ú≈◊ Ú∆ ’Á∂ ‘ÈÕ «‘‰ √«‘‰ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ «‹¿»‰
Á∂ „ß◊ª ˘ ¤∂Â∆ ‘∆ ¡Í‰≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ Ù«‘ª «Úæ⁄ √Ê≈È Í«ÚÂÈ Ú∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘æÁ Âæ’ ‘πßÁ≈ ‘À Í «Íø‚
«Úæ⁄ «¬‘ √ßÌÚ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ Ù«‘ª «Úæ⁄ ≈‹È∆Â∆, ËÓ, «√æ«÷¡≈ ¡≈«Á Á∂ ’≈È Ú∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈
«Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «Íø‚ª «Úæ⁄ √≈∂ ’≈’ª Á≈ ÍzÌ≈Ú Ï‘π ÿæ‡ ‘πßÁ≈ ˛Õ
AD. √Ó≈«‹’ «Úÿ‡È- √Ó≈«‹’ «Úÿ‡È Á≈ Ì≈Ú «¬’ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ÂØ∫ ˛ ‹ÁØ∫ √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ Á∂ √≈ËȪ «Úæ⁄
¡√ßÂπÒÈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ È≈Ò √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ·∆’ Â∑ª È≈Ò ⁄æÒ √’Á∆ ˛Õ ÓπæÒª, ÍzßÍ≈Úª, ¡≈ÁÙª «Úæ⁄
√ßÂπÒÈ È‘∆∫ «‘ √’Á≈ ¡Â∂ ÒØ’ «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈ ’ßÓ È‘∆∫ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò Á∂÷‰ ”Â∂ ÍÂ≈ ⁄æÒÁ≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 111