Page 55 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡≈¬∆Õ «¬È∑ª √≈«¡ª Á∂ ÈÂ∆˜∂ Ú‹Ø∫ ’¬∆ √Ó≈«‹’ ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ Í«ÚÂÈ ‘؉ Òæ◊∂Õ «¬√ È≈Ò
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ÏÁÒ≈¡ ¡≈«¬¡≈, √Ó≈‹ Á∆¡ª ’¬∆ ⁄È≈ «Ú’«√ ‘ج∆Õ «¬√ ⁄È≈ Á∆¡ª ÍzÓπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘∂·ª
«Ò÷∆¡ª ‘ج∆¡ª √ÈÕ
(i) ≈‹ÂßÂ Á∂ √Ê≈È ”Â∂ ÒØ’ÂßÂ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈Õ
(ii) ̱Ó∆ ¡Â∂ ÷∂Â∆ ”Â∂ ¡Ë≈« ¡Ê«ÚÚ√Ê≈ Á∆ ‹◊∑≈ ¿πÁÔØ«◊’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ¿πÁ∂Ù ‘Ø«¬¡≈Õ
(iii) «Íø‚ª ÂØ∫ ÒØ’ ‹ª ª ‘Ø Á∂Ùª Á∂ ÚæÒ ‹ª ¡≈͉∂ ‘∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ Ù«‘ª Á∂ ÚæÒ ‹≈‰ Òæ◊∂Õ
(iv) ÍÃøÍ≈◊ √ÓπÁ≈«¬’ √Ïß˪ ¡Â∂ ÁÏ≈¡ Ú≈Ò∆ √Ó±«‘’Â≈ Á∂ √Ê≈È ”Â∂ «Ú¡’Â∆Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈
Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈Õ
Îzª√ «Úæ⁄ ≈‹ ¥ªÂ∆ (AGHI) Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √Ó≈«‹’ ÏÁÒ≈¡ Á∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ Â∂˜∆ ¡≈¬∆Õ «¬√ ¥ªÂ∆ Á∂
ÎÒ√±Í √πÂßÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ Ó‹Á± Á∂ «Ú⁄≈ ÚË∂Õ Îzª√ «Úæ⁄ ≈‹ÂßÂ Á∂ √Ê≈È ”Â∂ ÒØ’ÂßÂ ≈‹Íz‰≈Ò∆
Ùπ± ‘ج∆Õ ≈‹ ¥ªÂ∆ Á∂ Ï≈¡Á Îzª√ «Úæ⁄ ÚË∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ È∂ Îzª√ «Úæ⁄ √∂∫‡ √≈«¬ÓÈ ¡Â∂ ¡≈◊√ ’≈Ó‡
˘ ’≈Î∆ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ «¬È∑ª ÁØȪ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «ÚÚ√Ê≈, ÍπÈ◊·È ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∆ «Ú«◊¡≈«È’ «Ú¡≈«÷¡≈
√ÏßË∆ «¬’ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ «Ú«◊¡≈È Á∆ ˜± ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ
Â’∆ÏÈ-Â’∆ÏÈ «¬√ √Ó∂∫ Íz«’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√ Á≈ ÍzÌ≈Ú √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ
”Â∂ Ú∆ «Í¡≈Õ ‘π‰ «¬‘ Ó«‘√±√ ’∆Â≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ «’ «‹√ Â∑ª √≈ÚÌΩÓ «√˪ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ÌΩ«Â’ ‹◊Â
Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª È≈Ò √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ Ú∆ √ÚÌΩÓ «√˪Â≈ Á≈ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ’’∂
√Ó≈«‹’ ‹◊ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ

¿πÁ≈‘‰ «‹√ Â∑ª Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ «ÚË∆¡ª Ú◊∂ «È∆÷‰, Íz∆÷‰ ¡Â∂ ÍzÔØ◊ Á≈ √‘≈≈ Íz«’«Â’
«Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√∂ Â∑ª Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ «ÚË∆¡ª Á≈ ¿πÍÔØ◊ √Ó≈«‹’
«Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ Ú∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

«¬æÊ∂ Ú∆ Ú√±«ÈÙ· Â∆’∂ È≈Ò ‹ª ‡√Ê «‘ ’∂ √Ó≈‹ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ √ßÌÚ ˛Õ «¬È∑ª Ó≈ÈÂ≈Úª È∂
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ

«Ïz«‡Ù √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Ï≈‡ÓØ Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ AHÚ∆∫ √Á∆ Á∆ ÏΩ«Á’ Íz√«ÊÂ∆¡ª √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Ùπ±¡≈ «Úæ⁄
√‘≈«¬’ ÍzÓ≈«‰Â ‘ج∆Õ «¬√ √Ó∂∫ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ, «¬«Â‘≈√ Á∂ ÁÙÈ, ¿πÁ«Ú’≈√ Á∂ Íz≈‰∆Ù≈√Â∆ «√˪Â,
√Ó≈«‹’ ≈‹È∆«Â’ √πË≈ ¡ßÁØÒÈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √Ú∂÷‰ «ÚË∆ Á∂ «Ú’≈√ È∂ √Ó≈‹ Á∂ Ú√±«ÈÙ· ¡«Ë¡ÀÈ Á∂
Ò¬∆ ‹ÈÓ Ì±Ó∆ «Â¡≈ ’∆Â∆Õ

«¬«Â‘≈√ Á∆ Á≈Ù«È’ «Ú¡≈«÷¡≈ ’È Ú≈«Ò¡ª «Úæ⁄ ¬∂‚Ó Î◊Ôπ√È Á≈ È≈Ó Úȉ ÔØ◊ ˛Õ «¬È∑ª È∂ ≈‹,
√Ó≈‹, Í«Ú≈ «ÙÂ∂Á≈∆, ‹È√ß«÷¡≈, ÍzÊ≈ ¡Â∂ ’≈˘È ”Â∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∆ Óßȉ≈ ˛ «’ √Ó≈‹
Í≈√«ÍÃ’ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë √ß√Ê≈Úª Á∆ Íz‰≈Ò∆ ˛Õ Î◊Ôπ√È Á∂ «⁄ßÂÈ Á≈ ÍzÌ≈Ú ‘∆◊Ò ¡Â∂ √∂∫‡ √≈¬∆ÓÈ Á∂
«Ú⁄≈ª ”Â∂ «Í¡≈Õ ‘∆◊Ò Á≈ ÍzÌ≈Ú ’Ò Ó≈’√ ”Â∂ ¡Â∂ √∂∫‡ √≈¬∆ÓÈ Á≈ ¡≈◊√ ’≈Ó‡ ”Â∂ «Í¡≈Õ
B.A.B ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ «Ú«◊¡≈È Á≈ Ùπ±¡≈Â∆ ±Í (Early Form of New Social Science)
«¬È∑ª ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ «Ú«◊¡≈È Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √∂∫‡ √≈¬∆ÓÈ È∂ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ◊æÒª ”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ :
(i) «Ú«◊¡≈È’ ¡ßÚ∂Ù‰ª, ¿πÁÔØ«◊’ ¥ªÂ∆ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ¿πÊÒ-ÍπÊÒ Á∂ ÎÒ√±Í √Ó≈«‹’ ⁄È≈
’≈Î∆ ’πfi ÏÁÒ ⁄πæ’∆ ˛ ¡Â∂ Í«ÚÂÈ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ Á∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∂ Ò¬∆ «¬’ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹-
«Ú«◊¡≈È Á∆ ˜± ˛Õ
(ii) «¬√ ÈÚ∂∫ «Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ Íz«’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ ÍzÔπ’ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ÍÁÂ∆¡ª ˘ ’ßÓ «Úæ⁄
«Ò¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
(iii) ¡æ‹ Á∆¡ª ÏÁÒ∆¡ª ‘ج∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¡≈√Ê≈, ’ÒÍÈ≈ ¡Â∂ «Ú⁄≈ ”Â∂ ¡Ë≈« Ë≈«Ó’
¡Â∂ Á≈Ù«È’ «ÚÚ∂⁄È Á≈ ’ج∆ Ó‘æÂÚ È‘∆∫ «‘ «◊¡≈ ˛Õ

48 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY