Page 62 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

‹ªÁ∆ ˛Õ ‚≈. ¡À√. √∆. Á»Ï∂ Á∆ Ó≈ÈÂ≈ ˛ «’ Ì≈Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «⁄øÂÈ ¡Â∂ Ò∂÷È «Úæ⁄ ¿πÍ«ÈÚ∂ÙÚ≈Á Á≈ È؇
√ÍÙ‡ ÍÃÌ≈Ú ‘π‰ Ú∆ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬Ê∂ Á∂ ÏπæË∆‹∆Ú∆ ‘π‰ Ú∆ Í≈Ù⁄≈ÂÔ Á∂Ùª Á∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª È≈Ò
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «⁄øÂÈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ÍÃ∂‰≈ ÍÃ≈Í ’Á∂ ‘È, ÍÃø» ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√Í»Ú’ «¬‘ «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ˛ «’ ‘π‰ √Ó≈‹Ù≈√Â ¿πÍ«ÈÚ∂ÙÚ≈Á Á∂ ÍÃÌ≈Ú ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ ÍÃ≈Í ’Á≈ ¡Â∂ √πÂÂø »Í «Úæ⁄ «Ú’«√Â
‘πøÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
B. ÍÃøÍ≈◊ Ì≈Â∆ «⁄øÂÈ ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú (Influenced by Traditional Indian Thinking)-Ì≈ «Úæ⁄
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ Á∆ Á»√∆ ÍëÚÂ∆ Á∂ √ÓÊ’ª Á∂ ¡Èπ√≈ Ì≈Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â «⁄øÂÈ Á∆ Ë≈≈ Á≈
¡Ë≈ Í≈Ù⁄≈ÂÔ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ È≈ ‘Ø ’∂ Ì≈Â∆ ÍÃø≈◊ «√˪ ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ ¡Â∂
√ø√«¥Â∆ «Úæ⁄ ’πfi ¡«‹‘∆ «ÚÙ∂ÙÚ≈ª ‘È «‹È∑ª ˘ Í≈Ù⁄≈ÂÔ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª Á≈ ¡øË≈Èπ’‰ ’’∂
·∆’ È≈Ò È‘ƒ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ì≈ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Ù≈√Â Á≈ «Ú’≈√ ÍÃøÍ≈◊ Ì≈Â∆
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ ’È ”Â∂ ‘∆ ¡√ƒ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ ˘ √‘∆
Í«ÍÃ∂÷Ô «Úæ⁄ √Ófi √’ª◊∂Õ «¬√ ÍëÚÂ∆ Á∂ √ÓÊ’ª «Úæ⁄ √Ã∆ ¡ÈøÁ ’πÓ≈ √Ú≈Ó∆, ‚≈. Ì◊Ú≈È Á≈√, ÍÃØ. ¬∂.
’∂. √È, ‚≈. È◊∂∫Á, ÈÓÁ∂ÙÚ ÍÃ√≈Á ¡≈«Á ‘ÈÕ √Ã∆ ¡≈ÈøÁ ’πÓ≈ √Ú≈Ó∆ ¡Â∂ ‚≈. Ì◊Ú≈È Á≈√ È∂ Ì≈Â∆
√ø√«¥Â∆ Á≈ ’≈Î∆ ◊«‘≈¬∆ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ˛Õ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ Á∆ Ó≈ÈÂ≈ ˛ «’ Íæ¤Ó ÂØ∫ Ò¬∂ ◊¬∂ «√˪ª
¡Â∂ Ë≈‰≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡√ƒ Ì≈ ˘ ·∆’ Â∑ª È‘ƒ √Ófi √’ª◊∂Õ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ ¡Â∂ Í≈Ù⁄≈ÂÔ √Ó≈‹ª Á∂
√Ó≈«‹’ ÓπæÒ, ‹∆ÚÈ ÁÙÈ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆ «Úæ⁄ ’πfi ¡«‹‘∂ ÓΩ«Ò’ ¡øÂ ‘È «’ Í≈Ù⁄≈ÂÔ «√˪ «¬Ê∂ ÒØ’ª
˘ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ ˘ Ú≈√«ڒ »Í «Úæ⁄ √Ófi‰ «Úæ⁄ ÓÁÁ È‘ƒ Á∂ √’‰◊∂Õ «¬È∑ª ÁØȪ «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ ¡Èπ√≈
ÍÃøÍ≈◊ Ì≈Â∆ «Ú⁄≈ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Â≈«’’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÍÃØ. √È È∂ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆
√ø⁄È≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ò¬∆ √Ó≈«‹’ ÓπÒª ˘ ÌÒ∆-̪Â∆ √Ófi‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛Õ ÍÃØ. ÈÓÁ∂ÙÚ ÍÃ√≈Á È∂ ‹≈Â∆-
«ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ ¡Â∂ √øÍ»‰ ‹∆ÚÈ «ÚÚ√Ê≈ ˘ √Ófi‰≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ˛Õ
«¬È∑ª √≈∂ «ÚÁÚ≈Ȫ Á∆ Ó≈ÈÂ≈ ˛ «’ Ì≈Â∆ √Ó≈‹, √Ó≈«‹’ √ø√Ê≈Úª ¡Â∂ √ø√«¥Â∆ «¬øÈ∂ «Ú¡≈Í’ ¡Â∂ ‹«‡Ò
‘È «’ «¬È∑ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ È≈Ò ¡√ƒ √øÍ»‰ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ·∆’ Â∑ª √Ófi √’Á∂ ‘ªÕ
¡æ‹ «˜¡≈Á≈Â √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «¬‘ Óøȉ ˘ «Â¡≈ È‘ƒ ‘È «’ ’∂ÚÒ ÍÃøÍ≈◊ Ì≈Â∆ «√˪ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
‘∆ Ì≈ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «Ú’≈√ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡‹’æÒ ÒØ’ ÏΩ«Ë’ √ÓÈÚÔ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√
æ÷Á∂ ‘ÈÕ Íæ¤Ó∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ‹Ø ’πfi ’øÓ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿π√ ”Â∂ Ì≈Â∆ Í«ÍÃ∂÷Í «Úæ⁄
«Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬Ê∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «¬‘ È‘ƒ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ «’ ‹Ø ’πfi ÍøÍ≈◊ Ì≈Â∆ «⁄øÂÈ ‹ª
«√˪ ˛, ¿πÈ∑ª ˘ ¡√ƒ ¤æ‚‰≈ ‘∆ ˛ ¡Â∂ ‹Ø ’πfi Íæ¤Ó∆ ˛, ¿π√ ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰≈ ‘∆ ˛Õ Ì≈ Á∆ √Ó≈‹-«ÚÚ√Ê≈
˘ ·∆’ Â∑ª √Ófi‰ ¡Â∂ «¬Ê∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «¬’ «Ú«◊¡≈È Á∂ »Í «Úæ⁄ «Ú’≈√ «Úæ⁄ È≈ ’∂ÚÒ ÍÃøÍ≈◊Â
Ì≈Â∆ «√˪Â≈ Á≈ ÏÒ«’ «¬Ê∂ ˜»∆ ¡Â∂ Ò≈ÌÁ≈«¬’ ‘ØÚ∂, Íæ¤Ó∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª ¡Â∂ ¡ÚË≈‰≈Úª Á≈
Ú∆ √‘≈≈ «Ò¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
C. Íæ¤Ó∆ ¡Â∂ Ì≈Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ÍÃøÍ≈Úª «Úæ⁄ √ÓÈ«Ú «⁄øÂÈ ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú (Influenced by Synthetical
Thinking of Western and Indian Sociological Traditions)-«¬√ ÍëÚÂ∆ Á∂ √ÓÊ’ª «Úæ⁄ ‚≈. ≈Ë’ÓÒ
Óπ’’‹∆, ÍÃØ. ‚∆. Í∆. Óπ’‹∆, ‚≈. ‹∆. ¬∂√. ÿπ«¬∂ ¡Â∂ ‚≈. ¡≈. ¬∂¡ÀÈ. √’√∂È≈ Á∂ È≈Ó «ÚÙ∂Ù ÚȉÔØ◊ ‘ÈÕ
«¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ÍÃøÍ≈◊ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ «Ú⁄≈ª Á∂ √ÓÈÚÔ ”Â∂ ˜Ø
«ÁæÂ≈Õ ‚≈. ≈Ë≈’ÓÒ Óπ’‹∆ È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «Ú⁄≈ª ˘ ⁄ø◊∆ Â∑ª √Ófi‰ Á∂ Ò¬∆ «¬«Â‘≈«√’
«ÁzÙ‡∆’؉ ¡ÍÈ≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡≈Í Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ √Ó≈‹ Á∂ Ï≈Ï «√˪ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ √Ó≈‹
Á∆ √ø√Â‰≈«Ӓ ÍÉ≈Ò∆ (Hierarchial System) ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ¿π√ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÓΩ‹»Á ¡ÒΩ«’’ «ÚÙÚ≈√ª Á∂
√ÏøË «Úæ⁄ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’È≈ ˜»∆ ˛Õ Íæ¤Ó∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ÍÃøÍ≈Úª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ ¡≈͉∂ Ì≈ «Úæ⁄
Íë√ÊÂ∆ √Ó≈‹Ù≈√Â (Ecological Sociology) Á∂ «Ú’≈√ Á∆ ’≈¯∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ ¡≈Í Á∆ «¬’ ÍÃÓπæ÷ Á∂‰
“ÍÃÚ≈«√Â≈ Á≈ «√˪” ˛Õ ¡≈ÍÈ∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ª Á≈ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ¡≈͉∆ «ÈÓÈ«Ò«÷ ÍÃÓπæ÷ Íπ√Â’ª «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù
’ ’∂ ’∆Â≈ ˛: (i) Dynamics of Morals, (ii) Social Ecology; (iii) Social Structure of Values Õ

‚≈. ‚∆. Í∆. Óπ’‹∆ È∂ Ì≈ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ’≈Î∆ ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ ¡≈ÍÁ≈ «ÁzÛ «ÚÙÚ≈√
˛ «’ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ Á≈ ¡≈͉≈ ıπÁ Á≈ ’ج∆ «⁄øÂÈ ˛, ıπÁ Á∆¡ª ’πfi Ó≈ÈÂ≈Úª ‘È «‹È∑ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡≈Í Ì≈Â∆ √Ó≈‹ ˘ √Ófi‰ Á∂ Ò¬∆ Ì≈Â∆ ÍÃøÍ≈Ú≈ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˘ Ï‘π ˜»∆ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 55