Page 95 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¿πÍ≈◊Ó ÍÁÂ∆ (Inter-disciplinary Approach) Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹≈‰ ¶◊≈ ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ
Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± «Úæ⁄ Ï‘π ’πfi Ï≈Ï ‘πßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «¬È∑ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ª «Úæ⁄ «Ú«ÌßÈÂ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆
˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄, ¡ÊÙ≈√Â∆, √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â∆ ◊∆Ï∆, Ï∂’≈∆, «Íø‚ª Á≈ ÍπÈ
«ÈÓ≈‰ (Rural Reconstruction), «ÈÔØ‹È √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ, Íø‹ √≈Ò≈ ÔØ‹È≈, «Ú’≈√ ÍzØ◊≈Ó Ú◊∂
√Ó«ÈÚ Í∂∫‚± «Ú’≈√ ÍzØ◊≈Ó (IRDP) ÷πÁ ‹ÔßÂ∆ ◊z≈Ó √ÚÀ ؘ◊≈ ÔØ‹È≈ (SGSY) ¡≈«Á Á≈ √Ë≈‰ ±Í
È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ ‘È, Ízß± ‘∂’ «ÚÙ∂ È≈Ò √Ïß«Ë √Ó≈‹ «Ú«◊¡≈«È’ Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ ‘Ø «Ú«Ù¡ª Á∂ √Ó≈‹
«Ú«◊¡≈«È’ª ÂØ∫ Úæ÷ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡ÊÙ≈√Â∆ ¿πÍØ’Â ◊æÒª ‹ª √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡≈«Ê’ «ÁzÙ‡∆’؉
È≈Ò ’∂◊≈ ‹ÁØ∫«’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â∆, √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â∆ «ÁzÙ‡∆’؉
È≈ÒÕ ¡ÊÙ≈√Â∆ Ï∂’≈∆ ‹ª ◊∆Ï∆ ”Â∂ ÙπæË ¡≈«Ê’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò «Ú⁄≈ ’∂◊≈Õ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Ï∂’≈∆
‹ª ◊∆Ï∆ Á∂ ¡≈«Ê’ ’≈’ª ¡Â∂ ÈÂ∆«‹¡ª Á∂ «¬Ò≈Ú≈ √Ó≈«‹’ ’≈’ª ”Â∂ «Ú⁄≈ ’∂◊≈ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ «¬‘
Áæ√‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ Ú∆ ’∂◊≈ «’ «¬È∑ª √Óæ«√¡≈Úª Á∂ ω∂ «‘‰ È≈Ò √Ó≈«‹’ «Úÿ‡È ˘ «’√ Â∑ª ‘Ω∫√Ò≈ «ÓÒ∂◊≈Õ
≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «¬È∑ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ’∂◊≈ «’ «¬‘ √Óæ«√¡≈Úª ‹È-√Ë≈‰ ˘ «’æÊØ∫ Âæ’
ÍzÌ≈«Ú ’Á∆¡ª ‘È, «¬È∑ª Á≈ Ú؇ª ”Â∂ ’∆ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛, ’∆ «¬‘ √’≈ Á∂ ÍÂÈ Á≈ ’≈‰ ω √’Á∆¡ª
∑
æ
æ
∂
π
ß
‘È? «¬Èª ˘ ‘Ò ’È≈ ≈‹ ‹ª ’«Ò¡≈‰’≈∆ √’≈ Á≈ Ó÷ «˜ÓÚ≈ Ú∆ ˛Õ ¡ÊÙ≈√Â∆ ¡Â ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â∆
∂
‘π‰ «¬‘ Ó«‘√±√ ’È Òæ◊∂ ‘È «’ ÒØ’ª Á∂ «Ú’≈√ Á∆ ⁄ß◊∆ ÂØ∫ ⁄ß◊∆ ÔØ‹È≈ ¿π√ √Ó∂∫ Âæ’ ‘æÒ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆ ¿πÁØ∫
Âæ’ «’ ¿π√ ˘ ω≈¿π‰ ¡Â∂ Ò≈◊± ’È «Úæ⁄ ÒØ’≈ Á≈ √◊Ó √«‘ÔØ◊ Íz≈Í ȑ∆∫ ’ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ¡Â∂ È≈Ò
‘∆ ‹ÁØ∫ Âæ’ ÓÈπæ÷∆ ’≈’ª (Human Factors) ¡Â∂ ÒØ’ª Á∆¡ª ÍzÊ≈Úª, ÍÃøÍ≈Úª, √ß√Ê≈Úª ¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á≈
ͱ≈-ͱ≈ «Ë¡≈È È‘∆∫ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ¡Â∂ «¬‘∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈«È’ «¬’ ‘∆
«ÚÙ∂-Ú√± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ ‘ج∂ Ú∆ ¡≈͉≈-¡≈͉≈ «ÚÙ∂Ù «ÁzÙ‡∆’؉ æ÷Á∂ ‘ÈÕ «ÁzÙ‡∆’؉ Á∆ «¬√∂ «ÌßÈÂ≈
Á∂ ’≈È Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ ◊±Û∑∂ √ÏßË Á∂ Ï≈Ú˜±Á ’πfi ¡ßÂ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ «¬ßÈ≈ Áæ√ Á∂‰≈
˜±∆ ˛ «’ √≈∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ’∂∫Á∆ √«ÊÂ∆ ˛, «’™«’ «¬‘ √Ó≈‹ Á≈ √Ó«◊z
±Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È «¬√ Á∂ «’√∂ «¬’ Íæ÷ Á≈Õ ¡ß «Úæ⁄ ¡√∆∫ «¬‘∆ ’«‘
√’Á∂ ‘ª «’ √≈∂ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ Í«‘Ò∆ √πÂßÂ √æÂ≈ ˛, ‹Á «’ «¬‘ «¬’ Á±√∂ Á∂ ͱ’ ‘È
¡Â∂ «¬È∑ª «Úæ⁄ ’≈Î∆ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ
B.F √≈ ¡ßÙ (Summary)

J AHÚ∆∫ √Á∆ Á∂ Ô±Í Á∆ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ÏΩ«Ë’ Íz√«ÊÂ∆¡ª È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ¿πËÌÚ
¡Â∂ «Ú’≈√ È∂ «ÚÙ∂Ù ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈Õ ‘π‰ ≈‹ ˘ ‹Ó≈ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ «Úæ⁄ ÁÀÚ∆ ¿πÂÍÂ∆ Á∂ «√˪ «Úæ⁄
«ÚÙÚ≈√ ÿæ‡ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ÔÂȪ ˘ Ó‘æÂÚͱÈ Óß«È¡≈ «◊¡≈Õ
J √øÈ AHCH «Úæ⁄ ¡≈◊√‡ ’≈Ó‡ È∂ ¿πÍØ’Â √Ê≈«Í «Ú«◊¡≈È ˘ “√ØÙØÒ≈‹∆” È≈Ó «ÁæÂ≈Õ «¬‘ ÒÀ«‡È Á∂
“√ØÙ∆¡√” ¡Â∂ ◊∆’ Á∂ “ÒØ◊√” ÙÏÁ È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ï«‰¡≈ ˛ «‹√ Á≈ ¡Ê ‘πßÁ≈ ˛-√Ó≈‹ Á≈ «Ú«◊¡≈È
‹ª Ù≈√ÂÕ «¬√ ˘ ‘∆ «‘ßÁ∆ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â «’‘≈ «◊¡≈Õ
J √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ È≈Ò √Ïß«Ë «Ú«ÌßÈ Ë≈È≈Úª Á∂ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ √ß√Ê≈Í’ ÍzÚÂ’ª È∂
‘∂· «Ò÷∂ «ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ ÔØ◊Á≈È Ó‘æÂÚͱÈ ˛ :
(i) ¡≈◊√‡ ’≈Ó‡, (ii) ’≈Ò Ó≈’√, (iii) «¬Ó≈¬∆Ò Áπ÷∆Ó, ¡Â∂ (iv) ÓÀ’√ Ú∂Ï Õ
J Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò ◊±Û∑∂ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹±Á √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡≈͉∆
√πÂßÂ ‘Ø∫Á ˛Õ ‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È √Ó≈‹ Á∂ «¬’ «ÚÙ∂Ù Í«‘Ò± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, √ßͱÈ √Ó≈‹
Á≈ È‘∆∫Õ

B.G ÙÏÁ’ØÙ (Keywords)

J ¬∂’∆«¥Â-«ÓÒ≈ ’∂ «¬’ ±Í ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈Õ
J «Ú¡’Â∆◊Â-‹Ø «Ú¡’Â∆ È≈ ‘ØÚ∂Õ
J Úß‚-Úß‚ ’È≈ Ú≈Ò≈, Úß‚‰ Ú≈Ò≈Õ

88 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY