Page 90 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

Ú√±) ÁØÈØ∫ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á≈ ’∂∫Á∆ «ÚÙ∂ ÓÈπæ÷ ˛ È؇
‹Ø √Ó≈‹ «ÚÙ∂ Á≈ ÓÀ∫Ï ˛ ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È, √Ó≈«‹’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «ÂßÈØ∫ ‘∆ ◊±Û∑∂ ±Í È≈Ò
√Ïß«Ë ‘ÈÕ
«Ú¡’Â∆ Á∂ Ó≈È«√’ Âæª ‹ª Ò’Ùª Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ ’’∂ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Íz√«ÊÂ∆¡ª ˘ ·∆’ È≈Ò
È‘∆∫ √Ófi≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ È≈Ò ‘∆ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Íz√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ ’’∂ «Ú¡’Â∆◊Â
«ÈÙ≈È∂ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ ˘ Ú∆ ·∆’ „ø◊ È≈Ò È‘ƒ ‹≈«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú¡’Â∆◊Â
Á∂ «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¡ÈπÌÚ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ Á∂ ÍÃÂ∆Ó≈È Á≈ ¡Ë≈ ’∂ÚÒ ¿π√ Á∆ √∆«’ ¡Â∂ Ó≈È«√’
√ÓÊ≈Úª ¡Â∂ ˜»ª ‘∆ È≈ ‘Ø ’∂ √Ó≈«‹’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Ú∆ ‘ÈÕ ‘Ø ÒØ’ª È≈Ò ¡øÂ:«’«¡≈ ’Á∂ ‘ج∂ ‘∆
«Ú¡’Â∆ Ï‘π ’πfi «√æ÷Á≈ ˛, ¡ÈπÌÚ ÍÃ≈Í ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ ’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹, √æ«Ì¡Â≈ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆
Á∂ Á«Ó¡≈È ‘∆ «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á≈ «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª «Ú¡’Â∆◊ Ì≈ÚÈ≈Úª,
¿πÁ∂◊Ø∫, ÍëÚÂ∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø Ó≈È«√’ Ò椉ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È, √Ó≈«‹’ √Ïø˪ ¡Â∂ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á≈
¡«Ë¡ÀÈ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á«Ó¡≈È «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈-ÍÃÂ∆Ó≈Ȫ, ¡ÈπÌÚª ¡Â∂
«Ú¡’Â∆ÂÚ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √Ó≈«‹’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ’Á≈ ˛Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È, ÓÈØ«Ú«◊¡≈È
¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ‹ØÛÈ Á≈ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïø˪ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂‹ È∂ «Ò«÷¡≈, ““√Ó≈‹Ù≈√Â
«ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ˘ √‘≈«¬Â≈ «ÁøÁ≈ ˛, «‹√ Â∑ª ÓÈØ«Ú«◊¡≈È √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «ÚÙ∂Ù √‘≈«¬Â≈
«ÁøÁ≈ ˛Õ”” ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Ó≈È«√’ «’«¡≈Úª ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «◊¡≈È Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ˛Õ
È≈Ò ‘∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈ª, √Ïø˪, ¡øÂ:«’«¡≈Úª ¡≈«Á ˘ ‹≈ȉ Ò¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ˘ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ÷Ø‹ª
”Â∂ «ÈÌ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ «¬øÈ∂ ◊»Û∑∂ »Í È≈Ò √Ïø«Ë ¡Â∂ «¬’-Á»√∂ Á∂ Í»’ ‘È «’
«’√∂ ˘ Ú∆ ‘Ø Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÿæ‡ ‹ª ÚË∂∂ Ó‘æÂÚÍ»È È‘ƒ Óø«È¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘∆ ◊æÒ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ¡Â∂
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ◊»Û∑∂ √ÏøË Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ˛, ¡Ê≈ «¬‘ ÁØÚ∂∫ ◊»Û∑∂ »Í «Úæ⁄ √Ïø«Ë ‘ÈÕ

¡øÂ (Difference)
‹Á «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È «¬’-Á»√∂ È≈Ò ◊»Û∑∂ »Í È≈Ò √Ïø«Ë ‘È Í «¬È∑ª ÁØÚª «Úæ⁄
«ÈÓÈ«Ò÷ «Ú«ÌøÈÂ≈Úª Ú∆ Í≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È:
A. ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á≈ √ÏøË «Ú¡’Â∆ Á∆ Ó≈È«√’ Íë’«¡≈Úª È≈Ò ˛, «Ú¡’Â∆ÂÚ-«ÚÚ√Ê≈ È≈Ò ˛, ‹Á
«’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ √ÏøË √Ó≈‹, √Ó≈«‹’ Íë’«¡≈Úª ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚÚ√Ê≈ È≈Ò ˛Õ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È
«Úæ⁄ «¬’ ‘∆ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ «’«¡≈Úª Á∂ ¡øÂ: √Ïø˪ Á≈, ‹Á «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ’¬∆
«Ú¡’Â∆¡ª Á«Ó¡≈È ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ¡øÂ: «’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
B. ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ÷∂Â √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ √∆«Ó ˛Õ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È «Ú¡’Â∆ Á∆
Ó≈È«√’ Íë’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ «¬‘ «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ Ó≈È«√’ Í«‘¨ È≈Ò √Ïø«ËÂ
˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â √øÍ»È √Ó≈‹ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ √Ó≈«‹’ √Ïø˪, √Ó≈«‹’ ¡øÂ:
«’«¡≈ ¡Â∂ Ó؇∂ »Í «Úæ⁄ √øÍ»È √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ÓÈØ«Ú«◊¡≈È «¬’
«ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È ˛, ‹Á «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ √Ë≈‰ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È ˛Õ
C. ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ Ú√» Á∂ «¬Ò≈Ú≈ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈ Ú∆ ¡øÂ ˛Õ «Ú¡’Â∆
Á∆ Ó≈È«√’ Íë’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È È≈Ò ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ «Ú¡’Â∆◊ ˛Õ
√øÍ»È √Ó≈‹ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È È≈Ò √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ «Ú¡’Â∆◊ È≈ ‘Ø ’∂ √Ó≈«‹’ ˛Õ
ÓÈØ«Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ «Ú¡’Â∆◊ ’≈’ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‹Á «’ √Ó≈‹Ù≈√Â
«Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ’≈’ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ófi‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
D. «¬È∑ª ÁØÚª Ù≈√Âª Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ ÍæÁÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ú∆ «Ú«ÌøÈÂ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ ÍÃÓπæ÷
ÂΩ ”Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ÍÃ∆÷‰ ¡Â∂ «È∆÷‰ ¡Â∂ ÍÃÔØ◊≈ÂÓ’ ÍæÁÂ∆ (Experimental Method) Á≈
«¬√Â∂Ó≈Ò «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆◊ ‹∆ÚÈ ¡«Ë¡ÀÈ ÍæÁÂ∆,
«¬«Â‘≈«√’ ÍæÁÂ∆, ⁄È≈ÂÓ’, «’«¡≈ÂÓ’ ÍæÁÂ∆, √Ó≈‹«ÓÂ∆ (Sociometry), √ø«÷¡’ ÍæÁÂ∆
¡≈«Á Á≈ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹Á «’ ’Á∂-’Á∂ «¬√ «Úæ⁄ ÍÃÔØ◊≈ÂÓ’ ÍæÁÂ∆ Á≈
ÍÃÔØ◊ Ú∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ÍÃø» Ï‘π ÿæ‡Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 83