Page 87 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ B. «¬«Â‘≈√ Á≈ √ÏßË Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ È≈Ò ˛ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ÚÂÓ≈È Á∂ È≈ÒÕ
C. «¬«Â‘≈√ Ó± Á≈ ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Ó± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ˛Õ Í≈’ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ «¬«Â‘≈√ ÓÈπæ÷∆
¡ÈπÌÚ ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ Íz«’Â∆ Á≈ Ó± ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Ó± «Ú«◊¡≈È ˛Õ
D. «¬«Â‘≈√ «ÚÙ∂Ù ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ‘À ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Úæ÷-Úæ÷ ÿ‡È≈Úª Á∂ ¡Ë≈
”Â∂ √Ë≈‰∆’È (Generalization) ’Á≈ ˛Õ Ï∆√‡∆‚ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ «¬«Â‘≈√ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘
Ï≈Ï ÿ‡È≈Úª Á≈ «Ú«ÌßÈÂ≈Úª Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ «Úæ⁄ Ò◊≈™Á≈ ‘À ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ Úæ÷-Úæ÷ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ «Úæ⁄Õ
E. «¬«Â‘≈«√’ ¡«Ë¡ÀÈ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ «ÚÚ‰≈ÂÓ’ ‘πßÁ∂ ‘È ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀÈ
«ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’Õ

F. «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ «ÚÚ‰≈ÂÓ’ ¡Â∂ «¬«Â‘≈«√’ ÍÁÂ∆ Á≈ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈«È’,
«ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ ¡Â∂ ÂπÒÈ≈ÂÓ’ ÍÁÂ∆¡ª Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
G. «¬«Â‘≈√ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈ Íz∆÷‰ ¡Â∂ ÍπÈ Íz∆÷‰ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈ «’™«’ «¬‘ ÿ‡È≈Úª √Ë≈‰
ÂΩ ”Â∂ «¬’ Ú≈ Ú≈ÍÁ∆¡ª ‘ÈÕ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ‘æÒª Á≈ Íz∆÷‰ ¡Â∂ ÍπÈ Íz∆÷‰ √ßÌÚ ˛Õ «¬√∂
¡Ë≈ ”Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∆ ¿πÓ∆Á √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «˜¡≈Á≈ ÍzÓ≈«‰Â «Ú«◊¡≈È Óß«È¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
B.E.D √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â (Anthropology and Sociology)
√Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ Á±√∂ È≈Ò ◊±Û∑≈ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ‘ÈÕ √Ïß˪ Á∆ «¬√ ◊±Û∑Â≈
Á∂ ’≈È «¬È∑ª «Úæ⁄ ’ج∆ √ÍæÙ‡ Úß‚ ∂÷≈ «÷æ⁄‰≈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ «¬Ú≈È√ Íz∆⁄≈‚ Á≈ ª Óßȉ≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’
ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡«Ë¡ÀȪ Á∆ «¬’ Ù≈÷≈ Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¿π‘ Ù≈÷≈ ‹Ø Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ Ò◊≈™Á∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÒØ’ √Ó≈‹Ù≈√Â ÙÏÁ Á≈ ÍzÔØ◊ ’Á∂ ‘È Âª √Ë≈‰
ÂΩ ”Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ «ÁÓ≈◊ «Úæ⁄ √≈∂ √Ó≈‹ª Á∆¡ª «ÚÙ∂Ù √Óæ«√¡≈Úª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ’∆«√ßÿ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’
√Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ȘÁ∆’∆ √ÏßË ˛ ÁØÈØ∫ ÍÃÏÒ ±Í «Úæ⁄ √Ó±‘-«ÚÚ‘≈ (Group
Behaviour) Á∂ «Ú«◊¡≈«È’ √Ë≈‰∆’È È≈Ò √Ïß«Ë ˛Õ ’ØÏ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â «Úæ⁄
Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ◊±Û∑∂ √Ïß˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ «¬È∑ª ˘ ‹πÛÚª ÌÀ‰ª Óß«È¡≈ ˛Õ ‘≈ÏÒ Á∂ ¡Èπ√≈ «Ú√Ê≈ ¡ʪ
«Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â «¬’ ‘∆ ‘È, Ï≈Ï ‘ÈÕ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â Á∂ «ÂßÈ Ì≈◊ª-ÌΩ«Â’
ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â (Physical Anthropology), Íz≈◊À«Â‘≈«√’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â (Prehistioric Anthropology) ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â (Social Anthropology) «Úæ⁄Ø∫ √Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â Á∂ ¡«Â ˜±∆ ˛Õ
ÁØÈØ∫ ‘∆ «Ú«◊¡≈Ȫ È≈Ò √Ó≈‹ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬ßÈ≈ ˜±∆ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â È≈Ò
«ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª (Primitive Societies) Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â È≈Ò ¡≈Ëπ«È’ ÓπÙ«’Ò √≈∂ √Ó≈‹ª Á≈Õ √Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â «Úæ⁄ √Ó≈‹ª Á≈ ¿πÈ∑ª Á∆
√ßͱÈÂ≈ «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆ ¡≈«ÁÓ ÒØ’ª Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á≈, ¿πÈ∑ª Á∂
Í«Ú≈ ¡Â∂ «ÙÂ∂Á≈∆ √ß◊·Èª Á≈, ¿πÈ∑ª Á∆ ÍzÔØ«◊’∆ (Technology) ¡Â∂ ’Ò≈Úª Á≈ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈Úª
Á∂ Ì≈◊ª Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ Á±√∂ Í≈√∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Í«‘Ò∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª Á≈ «‹Ú∂∫ «Ú¡≈‘-ÂÒ≈’,
Ú∂√Ú≈Íπ‰≈, ¡Í≈Ë, Ó˜Á±-¡√ßÂØÙ ¡≈«Á Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ
√Ó≈«‹’ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆ √Ò ¡Â∂ ¤Ø‡∂ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ˘ ¡≈Ëπ«È’ √≈∂
√Ó≈‹ª ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ Í‘πß⁄≈™Á≈ ˛Õ ’Ò±÷ØÈ (kluckhohn) Á∂ ¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â «Ú¡’Â∆ Á∂
√≈‘Ó‰∂ ¡«‹‘≈ Ù∆Ù≈ (Mirror) Í∂Ù ’Á≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ¿π‘ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡≈͉∆ ¡√ß«÷¡≈ (√∆«ÓÂ) «ÚÚËÂ≈
(Variety) «Úæ⁄ Á∂÷ √’Á∂ ‘ªÕ √ÍæÙ‡ ˛ «’ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ˘ ÓÈπæ÷ Á∆ Íz«’Â∆ ˘ «˜¡≈Á≈ ¿πÂÓÂ≈ Á∂
È≈Ò √Ófi‰ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁßÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡≈Ëπ«È’ ¡Ω÷∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’’∂ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆ Ò¬∆ ’¬∆ ¿πÍ’ÒÍÈ≈Úª (Hypothesess) Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ «Ú√Ê≈ ¡ʪ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â
ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «√˪’ «◊¡≈È Á≈ «¬’ √Ë≈‰ Íπß‹ (Body) ˛Õ «√˪’ «◊¡≈È Á∂ «’√ Íπß‹
Á≈ ¡≈«ÁÓ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ È≈Ò ◊±Û∑≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «√˪’ «◊¡≈È Á≈ ¿πÍÔØ◊
¡≈«ÁÓ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ˘ «˜¡≈Á≈ ¿πÂÓÂ≈ Á∂ È≈Ò √Ófi‰ «Úæ⁄ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Áπ÷∆Ó È∂ ¡≈͉∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆

80 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY