Page 85 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «Úæ⁄ ’≈Î∆ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ÓÈπæ÷ ˘ «¬’ ≈‹È∆«Â’
Íz≈‰∆ ÓßÈÁ≈ ˛, Ízß± ¿π‘ ≈‹È∆«Â’ Íz≈‰∆ «’™ ¡Â∂ «’Ú∂∫ Ï«‰¡≈, «¬‘ ‹≈‰’≈∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ‘∆ ÍzÁ≈È ’Á≈
˛Õ Ï≈È√ È∂ «¬È∑ª ÁØȪ Ù≈√Âª «Úæ⁄ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È Á∂ √Ïß˪ ˘ √ÍæÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â
¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ◊æÒ ˛ «’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ «Úæ⁄
«Í¤Ò∂ C@ √≈Òª «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ «˜¡≈Á≈Â Í«ÚÂÈ √Ó≈‹Ù≈√Â ÚæÒØ∫ Áæ√∂ ◊¬∂ ¡Â∂ Áæ√∂ ◊¬∂ Ó≈◊ ‹ª „ß◊
Á∂ ¡Èπ√≈ ‘ج∂ ‘ÈÕ ‘π‰ ª √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª ¡Â∂ ÍÁÂ∆¡ª Á≈ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «Úæ⁄ ’≈Î∆ ÍzÔØ◊ ‘؉
Òæ◊≈ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÓÂÁ≈È ÍzÂ∆Ó≈È ‹ª ÓÂÁ≈È
«ÚÚ‘≈ ˘ ‹≈ȉ Á∂ Ò¬∆ √Ó≈«‹’ Âæʪ, Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª Ú◊∂, ‹≈Â∆ Íz‰≈Ò∆, √ßÔπ’ ͫÚ≈,
Ú◊-Ì∂Á, «¬√Â∆¡ª Á∆ √«ÊÂ∆ ¡≈«Á Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹≈‰’≈∆ ˜±∆ ˛Õ ÍzÓ≈«‰Â ¡Ë≈ ”Â∂ «¬‘ ‹≈‰’≈∆
√≈˘ √Ó≈‹Ù≈√Â ÂØ∫ ‘∆ «ÓÒ √’Á∆ ‘ÀÕ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ √ß◊·È ”Â∂ ≈‹ Á∂ ’ßÓª Á≈ ’≈Î∆ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈
˛Õ ≈‹ ÚæÒØ∫ Í≈√ ’∆Â∂ ’≈˘È ÍzÊÚª, ±Û∆¡ª, √ß√Ê≈Úª ¡Â∂ ÓπæÒª ˘ ’≈Î∆ ÍzÌ≈«Ú ’Á∂ ‘ÈÕ «‘ßÁ± «Ú¡≈‘
¡«Ë«ÈÔÓ, AIEE ¡Â∂ ’¬∆ ‘Ø ¡«Ë«ÈÔÓª È∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ ’¬∆ ±Íª «Úæ⁄ ÍzÌ≈«Ú’
’∆Â≈ ˛Õ «◊Ò«’≈¬∆√‡ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ¡√∆∫ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ ÁØȪ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ ÔÊ≈Ê ‘æÁª ˘ «ÁzÛÂ≈ Á∂
È≈Ò Íz∆Ì≈«Ù ȑ∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ ¿π‘ ’Á∆-’Á∆ «¬’ Á±√∂ Á∆ ‘æÁ «Úæ⁄ ÍzÚ∂Ù ’Á∂ ‘È, Ò∂«’È («Î Ú∆
ÁØȪ «Úæ⁄) ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ √ÍæÙ‡ √Ë≈‰ Ì∂Á ˛Õ
¡ßÂ (Difference)
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ ¡ßÂ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È :
A. √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈‹ Á∂ √≈∂ Íæ÷ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Óπæ÷ ÂΩ
”Â∂ ¿πÍ⁄≈’ √ß◊·Èª «Úæ⁄ «Ú¡≈ÍÁ √æÂ≈ (Power) Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Âæ’ √∆«Ó æ÷Á≈ ˛Õ
B. √Ó≈‹Ù≈√Â Úæ÷-Úæ÷ √ß√Ê≈Úª «‹È∑ª «Úæ⁄ √’≈ (Government) Ú∆ Ù≈«ÓÒ ˛, Á∂ «ÈøÂ √ÏßË ”Â∂
˜Ø «ÁßÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â √’≈ Á∂ ¡ßÁ ⁄æÒ‰ Ú≈Ò∆¡ª «’«¡≈Úª ”Â∂Õ
C. √Ó≈‹Ù≈√Â √≈∆ Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â √Ó≈«‹’
√Ïß˪ Á∂ «¬’ Ì≈◊ √ß◊·Â √Ïß˪, «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ≈‹È∆«Â’ √Ïß˪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ
D. √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «¬’ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ˛Õ
E. √≈Ó‹√≈√Â √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ Á∂ ¿πÍ⁄≈’ ¡Â∂ ¡‰¿πÍ⁄≈’ √≈∆ Â∑ª Á∂ √≈ËȪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄
π⁄∆ æ÷Á≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ¿πÈ∑ª ¿πÍ⁄≈’ √≈ËȪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ «‹È∑ª È∂ ≈‹ Á∆
ÓȘ±∆ Íz≈Í ˛, «‹Ú∂∫ ’≈˘È «Úæ⁄ π⁄∆ æ÷Á≈ ˛Õ
À
F. √Ó≈‹Ù≈√Â ÚÂÓ≈È √«ÊÂ∆ Á≈ ÔÊ≈Ê «⁄Â‰ ’Á≈ ‘, È≈ «’ ’∆ ‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ Á≈Õ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â
Ø
«¬’ ¡≈ÁÙ≈ÂÓ’ «Ú«◊¡≈È (Normative Science) Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ”Â∂ ˜Ø «ÁßÁ≈
˛Õ «¬‘ Ù≈√Â Áæ√Á≈ ˛ «’ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ ≈‹ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ’∆ ‘؉∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘È, √’≈ Á≈
±Í «’‘Ø «‹‘≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ¡≈«ÁÕ
∂
æ
Ø
∑
Ø
z
æ
ß
∂
∂
G. «¬Èª ÁÈ∫ «Ú«◊¡≈Ȫ Á «Ú⁄ Í≈¬ ‹≈‰ Ú≈Ò ¡Â ˘ √ÍÙ‡ ’È Á∆ «ÁÙ‡∆ È≈Ò «◊Ò’≈¬∆√‡ È∂
«Ò«÷¡≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈‹ Á≈ «Ú«◊¡≈È ˛, ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ≈‹ ‹ª ≈‹È∆«Â’ √Ó≈‹ Á≈Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â ÓÈπæ÷ Á≈ «¬’ √Ó≈«‹’ Íz≈‰∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ‘À, «’™«’ ≈‹È∆«Â’ √ß◊·È
√Ó≈«‹’ √◊·È Á≈ «¬’ «ÚÙÙ Âª ˛, «¬√ Ò¬∆ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Á∆ Ï‹≈¬ «˜¡≈Á≈ «ÚÙÙ «Ú«◊¡≈È
∂
∑
∂
∂
ß
˛Õ
H. √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ «ÚÚ‘≈«’ «Ú«◊¡≈È (Behavioural Science) ˛, Ízß± ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â
«ÚÚ‘≈≈ÂÓ’ «Ú«◊¡≈È Á∆ Ùz∂‰∆ «Úæ⁄ È‘∆∫ ¡≈™Á∆, Ízß± ‘π‰ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∂
≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Á∆ Íz«ÚÂ∆ «ÁÈ ÍzÂ∆ «ÁÈ ÚæËÁ∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ
Ø
I. ÁȪ Ù≈√Âª Á∆¡ª ¡«Ë¡È ÍÁÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ú∆ ’≈Î∆ ¡Â Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Ú⁄ √Ó≈«‹’
ß
À
æ
√Ú∂÷‰ ÍÁÂ∆, «Ú¡’Â∆◊ ‹∆ÚÈ ¡«Ë¡ÀÈ ÍÁÂ∆, ¡ÚÒØ’È ¡Â∂ ‘√Â≈÷ ÍÁÂ∆, √Ó≈‹«ÓÂ∆
Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «Úæ⁄ ¡≈¿π‰≈ ¡Â∂ «È◊ÓÈ ÍÁÂ∆¡ª (Inductive
78 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY