Page 80 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

√Ó≈‹ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈Õ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ ÚæÒØ∫ √Ó≈‹-‹∆ÚÈ Á∂ «’√∂ È≈ È؇
«’√∂ Í«‘Ò± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∂ ’≈‰ ¿πÈ∑ª √≈«¡ª «Úæ⁄ Í≈√«ÍÃ’ √ÏßË Á≈ ‘؉≈ √πÌ≈«Ú’ ‘∆ ˛Õ «¬æÊØ∫
Âæ’ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò √ÏßË Á≈ ÍzÙÈ ˛, «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ «¬È∑ª
√≈«¡ª «Úæ⁄ Í≈√«ÍÃ’ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È Á≈ √ÏßË ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ È≈Ò ¡Â∂ √Ó≈«‹’
«Ú«◊¡≈È √Ó≈‹Ù≈√Â ÂØ∫ Ï‘π ’πfi ◊z«‘‰ ’Á∂ ‘ÈÕ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò ◊±Û∑∂ ±Í È≈Ò
√Ïß«Ë ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹±Á √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡≈͉≈ √πÂßÂ ‘Ø∫Á ˛Õ √Ó≈‹ ‹∆ÚÈ È≈Ò √Ïß«Ë ϑπ √≈∆¡ª
¡«‹‘∆¡ª ◊æÒª ‹ª «ÚÙ∂ ‘È, «‹Ú∂∫ √Ó≈‹ Á∆ ⁄È≈, √ß√Ê≈Úª, √Ó≈«‹’ «ÈÔßÂ‰, √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ, «‘æÂ,
ÍzÂ∆√ÍzË≈, √Ó≈«‹’ ¡ßÂ:«¥¡≈, √ßÿÙ, Íz◊Â∆, √Ó±‘, √ßÍz’, Ì∆Û, ¡Í≈Ë ¡≈«Á «‹È∑ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∂ÚÒ
√Ó≈‹Ù≈√Â ‘∆ ’Á≈ ˛Õ
‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È √Ó≈‹ Á∂ «¬’ «ÚÙ∂Ù Í«‘Ò± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, √ßͱ‰ √Ó≈‹ Á≈ È‘∆∫, Ò∂«’È
√Ó≈‹ ˘ ͱ‰ ÂΩ ”Â∂ Í«‘Ò∂-Í«‘Ò∂ Ì≈◊ª «Úæ⁄ È‘∆∫ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈, ¿π√ ˘ ª √Ó«◊zÂ≈ «Úæ⁄ ‘∆ √Ó«fi¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ’ßÓ √Ó≈‹Ù≈√Â ’Á≈ ˛Õ «¬ßÈ≈ √≈˘ ˜± Óßȉ≈ ÍÚ∂◊≈ «’ ‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È
√Ó≈‹ ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ «’«¡≈Úª Á≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, ‘∂’ Á≈ ¡≈͉≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù
«Ë¡≈È «ÏßÁ± (Focus) ‘πßÁ≈ ˛Õ
«¬√ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È Á∆¡ª ¡≈͉∆-¡≈͉∆¡ª «ÚÙ∂ Ú√±¡ª ‹ª ¡«Ë¡ÀÈ √Óæ◊∆ ˛ ¡Â∂
‘∂’ È∂ ¡≈͉∂ «ÚÙ∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÍÁÂ∆¡ª Ú∆ «Ú’«√ ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ «¬æÊ∂ ¡√∆∫ «¬‘ Ú∆ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷‰≈ ˛ «’
√Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ «ÚÙ∂Ù Í«‘Ò± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò∂ ‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È ˘ «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È
(Special Social Science) ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈∂ Í«‘Ò±¡ª Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ
’È Ú≈Ò∂ √Ó≈‹-«Ú«◊¡≈È (√Ó≈‹Ù≈√Â) ˘ √Ë≈‰ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È (General Social Science)
«’‘≈ «◊¡≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò √Ï߫˪ ˘ ÒÀ ’∂ «ÚÁÚ≈Ȫ «Úæ⁄ ’πfi ÓÂÌ∂Á Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈
˛Õ ’πfi «ÚÁÚ≈È ’∂ÚÒ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ‘∆ √Ó≈‹ Á≈ «√Î «¬’ «Ú«◊¡≈È ÓßÈÁ∂ ‘È, ’πfi √Ó≈‹Ù≈√Âª ˘ ‘Ø
√Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ √ÓÈÚÔ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ÓßÈÁ∂ ‘È, ‹ÁØ∫ «’ ’πfi «¬√ ˘ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ï≈Ï
«¬’ Í«‘Ò∂ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ó‘æÂÂ≈ ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò
√Ïß˪ Á∂ Ï≈∂ «Úæ⁄ ’πfi Óπæ÷ «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ «Ú⁄≈ª ”Â∂ «Ë¡≈È Á∂‰≈ Ò≈˜Ó∆ ˛Õ
¡≈◊√‡ ’≈Ó‡ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Auguste Comte)
Îz∂∫⁄ «ÚÁÚ≈È ’≈Ó‡ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á∂ √ÏßË ˘ È≈ √Ú∆’≈
’∆Â≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª È∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È≈ Á∆ ‘Ø∫Á ˘ ‘∆ √Ú∆’≈ È‘∆∫ ’∆Â≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ √Ó≈‹ «¬’
√Ó«◊zÂ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ’≈È √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ˘ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úß‚ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ¡Â∂ «¬’
‘∆ «Ú«◊¡≈È Á∂ Áπ¡≈≈ ¿πÈ∑ª Á≈ ͱÈÂ≈ «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ «¬√ ’ßÓ ˘ «¬’æÒ≈ √Ó≈‹Ù≈√Â
‘∆ ’ √’Á≈ ˛, ’ج∆ Ú∆ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫Õ ’ج∆ Ú∆ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È √Ó≈‹ Á∂ «’√∂ «¬’
«ÚÙ∂Ù Í«‘Ò± Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ √Ó≈‹ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «’√∂ ¡√Ò ‘æÒ ”Â∂ È‘∆∫ Í‘πß⁄ √’Á≈Õ ’∂ÚÒ √Ó≈‹Ù≈√Â
‘∆ √Ó≈‹ Á≈ √Ó«◊z ±Í «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈«È’ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂
√ÏßË «Úæ⁄ ÍzÓ≈«‰Â ‹≈‰’≈∆ ¿πÍÒæÏË ’≈ √’Á≈ ˛Õ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ È≈ ’∂ÚÒ ¡«Ë¡ÀÈ-÷∂Â ‘∆
√∆«Ó ˛, ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ Ú∆ ’≈Î∆ ¤Ø‡≈ ˛Õ √Ó≈‹ ˘ √ßͱÈÂ≈ ‹ª √Ó◊zÂ≈ (Totality) «Úæ⁄ Á∂÷‰ Á∂
’≈È √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ «Ú¡≈Í’ ˛ ¡Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ-÷∂Â ’≈Î∆ «Ú√Ê≈ Ú≈Ò≈ ˛Õ ¡≈◊√‡ ’≈Ó‡ È∂ ª
≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ¡Â∂ ¡ÊÙ≈√Â ¡≈«Á ˘ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È ‘∆ Óßȉ ÂØ∫ «¬È’≈ ’∆Â≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Èπ√≈
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈«È’ª Á∂ «Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á≈ ’ج∆ √ÏßË ‘؉ Á≈ ÍzÙÈ È‘∆∫ ¿πµ·Á≈Õ
’≈Ó‡ Á∂ ¡Èπ√≈ «√Î «¬’ √Ó≈‹ «Ú«◊¡≈È (√Ó≈‹Ù≈√Â) ‘∆ √Ó≈‹ Á∂ √≈∂ ±Í ˘ ÒÀ ’∂ Íz«’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ
Á∂ Ï≈Ï ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ͱÈ √æ⁄ Âæ’ Í‘πß⁄≈™Á≈ ˛Õ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈
’¬∆ «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ È≈Ò √Ïß«Ë ‘؉ Á≈ ÍzÙÈ ‘∆ È‘∆∫ ¿πµ·Á≈Õ ¿πÈ∑ª È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ‘∆ «√Î
«¬’ Ó‘≈È ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È Óß«È¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª È∂ ª ≈‹È∆«Ú«◊¡≈È ¡≈«Á ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â
«ÚØË∆ Âæ’ Óß«È¡≈ ˛ «’™«’ «Ú«◊¡≈È ‘Ó∂Ùª √Ó≈«‹’ Ë≈È≈Úª ”Â∂ ‘∆ ¡Ë≈« ȑ∆∫ ‘ßπÁ∂Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 73