Page 81 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ È≈Ò √Ïß«Ë «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ‘∆ È‘∆∫ ÏÒ«’ ’¬∆ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆¡ª Âæ’ È∂ Ú∆ ’∂ÚÒ
√Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ‘∆ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ √Ó«◊zÂ≈ «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ Ú≈Ò≈ «Ú«◊¡≈È Óßȉ ”Â∂ ˜Ø Á∂ ’≈Ó‡
Á∂ «Ú⁄≈ Á∆ ’æ‡Û ¡≈ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈‹-«Ú«◊¡≈«È’ª Á≈ Óßȉ≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ’¬∆ √Ó≈«‹’
«Ú«◊¡≈Ȫ È≈Ò ‚±ßÿ∂ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ˛Õ ’∂ÚÒ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡æ‹ Á∂ ¡≈Ëπ«È’ ÓπÙ«’Ò √Ó≈‹ª Á≈ ͱ∆ Â∑ª
È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’È «Úæ⁄ √ÓæÊ È‘∆∫ ˛Õ ¡æ‹ Á∂ «ÚÙ∂Ù∆’È Á∂ «¬√ Ôπæ◊ «Úæ⁄ √Ó≈‹-‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª
Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Á∂ Ò¬∆ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ó‘æÂÚ ¡Â∂ √≈«¡ª Á∂ «Úæ⁄ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ ˘ √Ú∆’≈
’È≈ ‘∆ ÍÚ∂◊≈Õ ¡æ‹ √Ó≈‹-‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’, Ë≈«Ó’, √ß√«¥«Â’ ¡≈«Á
«¬’ Á±√∂ È≈Ò «¬√ Â∑ª ÿπÒ∂ «ÓÒ∂ ‘È «’ «’√∂ Á≈ Ú∆ ͱÈ ÍzÂæ÷’È «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ
√ÍÀ∫√ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Spencer)

‘Ï‡ √ÍÀ∫√ ’≈Ó‡ Á∂ Ï≈Ï √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √πÂßÂ «Ú«◊¡≈È È≈ ÓßÈ ’∂ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ
Á≈ √ÓÈÚÔ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª È∂ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò∂ √≈∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «‹Ú∂∫-
¡ÊÙ≈√Â, ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â, ÓÈØ«Ú«◊¡≈È, «¬«Â‘≈√ ¡≈«Á Á∆ ‘Ø∫Á ¡Â∂ Ó‘æÂÚ ˘ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª
Á∂ ¡Èπ√≈ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È≈ Á∂ ÈÂ∆«‹¡ª (‘æÒ) ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â ‘∆ √Ó≈‹ Á∂ «¬’ Ï≈Ï «√˪Â
(A General Theory of Society) Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¡«Â Ó‘æÂÚͱÈ ¿πÍÒæÏË∆
«Ú¡≈Í’ ¡Â∂ «ÚÚËÂ≈ ͱÈ √Óæ◊∆ ˘ Ù≈«ÓÒ ’È≈ ˛ ª «’ √Ó≈‹ ˘ √Ó«◊zÂ≈ «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ ¡Â∂ √Ó«fi¡≈
‹≈ √’∂Õ «¬√ «Ú⁄≈≈ ˘ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ ‘Ø Á∂Ùª «Úæ⁄ Ú∆ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ ◊æÒ ˘ √Ó≈Ò È≈Ó’
«Ú«◊¡≈È Á≈ √ÓÊÈ Ú∆ Íz≈Í ‘Ø«¬¡≈Õ
√Í∂∫√ È∂ √≈Ú√Ú∆ «√˪ (Organic Theory) Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬‘ √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ‘Ø
√Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ √ÓÈÚÔ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛Õ «‹√ Â∑ª Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ª ‹ª «¬’≈¬∆¡ª È≈Ò √∆ Á≈ «ÈÓ≈‰
‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «‹√ Â∑ª «¬‘ ¡ß◊ «¬’ Á±√∂ È≈Ò ◊±Û∑∂ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ‘πßÁ∂ ‘È, ¿π√∂ Â∑ª √Ó≈‹ ±Í∆ √∆ Á≈
«ÈÓ≈‰ Ú∆ Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ª È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ ˛ ‹Ø «¬’ Á±√∂ È≈Ò È≈ ’∂ÚÒ √Ïß«Ë ‘È ÏÒ«’ È≈Ò ‘∆ Í≈√«ÍÃ’
±Í ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú Ú∆ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬’ Á±√∂ ”Â∂ ¡≈Ù« Ú∆ ‘ÈÕ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ª «Úæ⁄ ¡≈«Ê’,
√Ó≈«‹’, ≈‹È∆«Â’, Ë≈«Ó’, √ß√«¥«Â’ ¡≈«Á ◊Â∆«ÚË∆¡ª ¡≈™Á∆¡ª ‘È, «‹È∑ª Á≈ «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’
«Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Áπ¡≈≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ ‘æÒª Á∂ √ÓÈÚÔ È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹
±Í∆ √∆ ˘ √Ó«◊zÂ≈ «Úæ⁄ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√∂ ’Ø«ÙÙ Á∂ ÎÒ√±Í √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ˛
¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ ◊±Û∑≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ √πÌ≈«Ú’ ‘∆ ˛Õ È≈Ò ‘∆ √Í∂∫√
È∂ ‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È Á∂ Í«‘Òª ‘Ø∫Á ˘ ¿π√∂ ±Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛ «‹√ Â∑ª √∆ Á≈ Ì≈◊ ‘πßÁ∂ ‘ج∂
Ú∆ ‘∂’ ¡ß◊ ¡≈͉≈ Í«‘Òª ‘Ø∫Á æ÷Á≈ ˛, ‘∂’ ¡≈͉≈ «ÚÙ∂Ù ’ßÓ ’Á≈ ˛Õ ¡≈͉∂ ‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ «¬’-«¬’ «¬’≈¬∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ ¡æ‹ «˜¡≈Á≈Â «ÚÁÚ≈È √Í∂∫√
Á∂ «¬√ «Ú⁄≈ È≈Ò √«‘Ó ȑ∆∫ ‘È «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ «√Î √ÓÈÚÔ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¡≈͉∆ «ÚÙ∂Ù «ÚÙ∂ √Óæ◊∆ ˛, ¡≈͉≈ Í«‘Ò≈ «ÁzÙ‡∆’؉ ˛, ¡≈͉∆ ¡Òæ◊ ‘Ø∫Á ˛Õ

Ú≈‚ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Lester Ward)
«¬È∑ª È∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â ˘ «√Î «¬’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ Óß«È¡≈ (’≈Ó‡ Á∆ Â∑ª) ¡Â∂ È≈ ‘∆ Âπ√∆∫ «¬√
˘ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È≈ Á≈ «√Î √ÓÈÚÔ √ÓfiÁ∂ ‘È (√Í∂∫√ Á∆ Â∑ª) «¬È∑ª È∂ Ú∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ‘Ø
√Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ï≈Ï «¬’ √πÂßÂÂ≈ «Ú«◊¡≈È ÓßÈÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ˘ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ Á‹≈ ÍzÁ≈È
’Á∂ ‘ÈÕ Ú≈‚ Á≈ Óßȉ≈ ‘∂ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ √ÓÈÚÔ È‘∆∫ ˛ ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª
È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ï«‰¡≈ «¬’ «ÓÙÈ (Compound) ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È √Ó≈‹Ù≈√Â È≈Ó Á∂ ÈÚ∂∫
«Ú«◊¡≈È «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ «¬’≈¬∆¡ª ‘È, Ò∂«’È «¬È∑ª «¬’≈¬∆¡ª Á∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¬∂’∆«¥Â
(Integrate) ‘؉ ”Â∂ «¬È∑ª Á≈ Í«‘Ò∆ ‘Ø∫Á ÷ÂÓ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛, ·∆’ ¿π√∂ Â∑ª «‹√ Â∑ª √≈«¬‰’ «¬’≈¬∆¡ª
Á≈ «’√∂ «ÓÙÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ «¬È∑ª √≈∂ «ÚÙ∂Ù √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «ÓÙÈ È≈Ò Ïȉ Ú≈Ò∆ ÈÚ∆∫ Ú√±
(√Ó≈‹Ù≈√Â) «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ «Ú«◊¡≈È ÂØ∫ Úæ÷ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ «¬È∑ª ÂØ∫ ¿πµ⁄∂ ÍæË Á∆ ˛Õ «‹√ Â∑ª ⁄≈‘ ’¬∆
Ú√±¡ª-Í≈‰∆, Ùæ’, ⁄≈‘-ÍæÂ∆, ÁπæË ¡≈«Á È≈Ò Ï«‰¡≈ «¬’ Í∆‰ Ú≈Ò≈ ÍÁ≈Ê ˛ «‹√ «Úæ⁄ ‘∂’ «È‰≈«¬’
«¬’≈¬∆ ¡≈͉∆ √πÂßÂ≈ ‘Ø∫Á ◊π¡≈ «ÁæÂ∆ ‘À ¡Â∂ «¬È∑ª √≈«¡ª ÂØ∫ Úæ÷ «¬’ ¡Òæ◊ Ú√± ω ‹ªÁ∆ ˛, ·∆’ ¿π√∂

74 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY