Page 86 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

and Deductive Methods) Á≈ Õ ‘π‰ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Ú∆ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ÍÁÂ∆¡ª ˘ È؇
’ßÓ «Úæ⁄ «Ò¡≈¿π‰ Òæ◊≈ ˛Õ
A@. √Ó≈‹ Á≈ «Ú’≈√ ≈‹ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡Â∂ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò √Ó≈‹Ù≈√Â ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Á∆ ÂπÒÈ≈
«Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ Íπ≈‰≈ ˛Õ «¬ßÈ≈ ˜±∆ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «¬’ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ «ÚË∆ ͱÚ’
¡«Ë¡ÀÈ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Á∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ Ùπ± ‘Ø«¬¡≈Õ

B.E.C √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ (History and Sociology)
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ «Úæ⁄ ◊±Û∑≈ √ÏßË ˛Õ «¬È∑ª ÁØȪ Ù≈√Âª Á∆ «ÚÙ∂ Ú√± «Úæ⁄ ÷≈√ ¡ßÂ È≈∫ ‘Ø
’∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «Úæ⁄ ¡ßÂ ˛Õ «¬«Â‘≈√ Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ Á∆¡ª «ÚÙ∂Ù ÿ‡È≈Úª Á≈ Úȉ ’Á≈ ˛, ¿πÈ∑ª ÿ‡È≈Úª
Á∂ ’ßÓ ’≈‰ √Ïß˪ Á∆ «ÚÚ∂⁄È≈ ’Á≈ ˛Õ Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «◊¡≈È Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ È≈ ª ¡√∆∫
ÚÂÓ≈È ˘ ⁄ß◊∆ Â∑ª √Ófi √’Á∂ ‘ª ¡Â∂ È≈ ‘∆ Ì«Úæ÷ ˘Õ «¬«Â‘≈√ ¿π√ √Ó∂∫-¥Ó (Time-Sequence) Á≈
ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ÿ‡È≈Úª ÿ‡∆¡ª √ÈÕ «¬«Â‘≈√ ÚæÒØ∫ Ùπ± ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘π‰ Âæ’
Á∂ √Ó∂∫ Á∂ ÓÈπæ÷ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª Óπæ÷ ÿ‡È≈Úª Á≈ «⁄Â‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò «¬«Â‘≈√ ¡Â∆Â
‹ª Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈ ¥ÓÏæË ¡Â∂ «ÚÚ√«Ê ¡«Ë¡ÀÈ ˛∂Õ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∆ Á∆ ‹ÈÓ Ì±Ó∆ «Úæ⁄
ÚÂÓ≈È √Ó≈‹ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ˛Õ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ «¬«Â‘≈√ ¡Â∆ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈‹
Á≈ ÚÂÓ≈È «¬«Â‘≈√ ’‘≈™Á≈ √∆Õ «’√∂ √Ó∂∫ «¬«Â‘≈√ ≈«‹¡ª-Ó‘≈≈«‹¡ª, Óπæ÷ Â∆’ª ¡Â∂ Ôπæ˪ Á∆ ’‘≈‰∆
Á≈, Ízß± ‘π‰ «¬√ È≈Ò √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡ÒØ⁄È≈ÂÓ’ Ú∂Ú≈ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª
√Ó≈‹Ù≈√Â È≈Ò √Ïß«Ë ‘ÈÕ «¬«Â‘≈√ Úæ÷-Úæ÷ Ôπæ◊ª Á∂ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’
‹∆ÚÈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬«Â‘≈«√’ ¡«Ë¡ÀȪ ÂØ∫ Íz≈Í √Óæ◊∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÚÂÓ≈È Ôπæ◊ Á∂
√Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ˘ √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ ÁØÈØ∫ ‘∆ √æ«Ì¡Â≈ ¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ ‘ÈÕ Î’ ’∂ÚÒ «¬ßÈ≈ ‘∆ ˛ «’
«¬«Â‘≈√’≈ «¬È∑ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √Ó∂∫-’zÓ Á∂ ¡Èπ√≈ ’Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Á∆ √æ«Ì¡Â≈
¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á≈Õ «¬È∑ª ÁØȪ ‘∆ Ù≈√Âª È≈Ò √ßÿÙ, ¥ªÂ∆ ¡Â∂ ÔπæË Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ Í Úæ÷-Úæ÷
«ÁzÙ‡∆’؉ª È≈ÒÕ «¬«Â‘≈√ «¬È∑ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ «ÚÙ∂Ù ÿ‡È≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’Á≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’
«’«¡≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ‹ª √Ó≈«‹’ «Úÿ‡È √Ó±«‘’ Íz’≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ √ßÿÙ, ¥ªÂ∆ ¡Â∂ ÔπæË Á∂
’≈Ȫ ¡Â∂ ÈÂ∆«‹¡ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Ú∆ ’Á≈ ˛Õ
«¬‘ ÁØÈØ∫ Ù≈√Â «¬’ Á±√∂ ”Â∂ ’≈Î∆ «ÈÌ ˛, «¬’ Á±√∂ ÂØ∫ Ï‘π ’πfi ◊z«‘‰ ’Á∂ ‘ÈÕ Íz«√æË √Ó≈‹Ù≈√Â∆
¡≈’√‡ ’≈Ó‡ ¡Â∂ √ÍÀ∫√, ¡≈«Á Á∂ ¡«Ë¡ÀȪ ”Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∆ √ÍæÙ‡ Ù≈Í fiÒ’Á∆ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Á∂
¡«Ë¡Èª «Úæ⁄ «¬«Â‘≈√ È≈Ò Íz≈Í √Óæ◊∆-√Ó≈«‹’ Âæʪ ¡Â∂ √±⁄È≈Úª Á≈ ’≈Î∆ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª ˘ ¡≈͉∂ «√˪ª Á∂ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ¡Â∂ Ë≈È≈Úª ¡Â∂ ±Íª Á∂ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ «¬«Â‘≈√ È≈Ò Í∂Ù
√Óæ◊∆ È≈Ò ’≈Î∆ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒÁ∆ ˛, «‹Ú∂∫ «’ Áπ«÷Ó Á∂ “Ó˜Á±-Úß‚ Á∂ «√˪” È≈Ò √ÍæÙ‡ ˛Õ ÓÀ’√ Ú∂Ï
Áπ¡≈≈ Ú∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀȪ «Úæ⁄ «¬«Â‘≈«√’ √Óæ◊∆ Á≈ ’≈Î∆ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄
«¬«Â‘≈√ Á∂ ÍzÌ≈Ú Á∂ ÎÒ√±Í ‘∆ “«¬«Â‘≈√’ √Ó≈‹Ù≈√Â” (Historical Sociology) Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø √«’¡≈Õ
«¬√∂ Â∑ª √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÍzÌ≈Ú Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ «¬«Â‘≈√ Á∂ “√Ó≈«‹’ «¬«Â‘≈√” (Social History) Á≈ «Ú’≈√
‘Ø ¸æ«’¡≈ ˛Õ ‹∆. ‹∆. ’ØÒ‡È, ‹∂’Ï Ïπ’‘≈‡, ‡≈¬∂ÈÚ∆ ¡≈«Á «¬«Â‘≈√’≈ª È∂ √Ó≈«‹’ «¬«Â‘≈√ «Ò«÷¡≈ ‹Ø
√Ó≈«‹’ √Ïß˪, √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ, ±Û∆¡ª ¡Â∂ Ó‘æÂÚͱÈ √ß√Ê≈Úª Á∂ ¥«Ó’ «Ú’≈√ È≈Ò √Ïß«Ë ˛Õ Á±√∂
Í≈√∂ ’πfi Óπæ÷ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª «‹Ú∂∫ ÓÀ’√ Ú∂Ï, «◊ø√Ï◊, ∂ÓÈ‚ ¬∂Ø «√◊Óø‚ ‚≈¬∆Ó‚, ØÏ‡ Ï∂Ò≈ ¡≈«Á È∂
«¬«Â‘≈«√’ √Óæ«√¡≈Úª ”Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò «Ú⁄≈ ’∂ «¬«Â‘≈«√’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄
ÌÍ» ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈Õ ‘π‰ ÁØÈØ∫ ‘∆ Ù≈√Â «¬’ Á±√∂ Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ ÍÁÂ∆¡ª Á≈ ¿πÍÔØ◊ √Ó≈‹ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
ÿ‡È≈Úª ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ ’È Òæ◊∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ

¡ßÂ (Difference)
«Î Ú∆ «¬È∑ª ÁØȪ «Úæ⁄ ’πfi ¡ßÂ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È ‹Ø «¬√ Â∑ª ‘È :
A. «¬«Â‘≈√ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ˛ «‹√ Á≈ √ÏßË «¬«Â‘≈«√’ ÿ‡È≈Úª È≈Ò ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ √Ë≈‰
«Ú«◊¡≈È ˛ «‹√ Á≈ √ÏßË √≈∆ Â∑ª Á∂ √Ïß˪ È≈Ò ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 79