Page 88 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

¡«Ë¡ÀȪ È≈Ò √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ ÂÀ¡ ‹ª Ó±Ò «Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √Ó≈«‹’ ’≈È ˘ ÒæÌ «Ò¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª È∂ È؇
Úæ÷-Úæ÷ ÿ‡È≈Úª Á≈ ’≈È ÷πÁ √Ó≈‹ ˘ Óß«È¡≈ ˛Õ ’¬∆ ¡ß◊∂˜ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆¡ª È∂ Áπ÷∆Ó Á∆ √Ó≈‹Ù≈Â∆
¿πÍ’ÒÍÈ≈Úª Á≈ ÍzÔØ◊ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀȪ «Úæ⁄ ’∆Â≈ ˛Õ
√ß√«¥Â∆ Á∂ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ’≈Î∆ ȘÁ∆’ ˛ «’√∂ Ú∆ √Ó≈‹ Á∂ √ÏßË
«Úæ⁄ ÔÊ≈Ê ‹≈‰’≈∆ Íz≈Í ’È Á∂ Ò¬∆ ¿π√ √Ó≈‹ Á∆ √ß√«’zÂ∆ ˘ √Ófi‰≈ ¡«Â ˜±∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂ Ò¬∆
√Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â ÂØ∫ √‘≈«¬Â≈ ÒÀ‰∆ ‘ØÚ∂◊∆ È≈Ò ‘∆ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â ˘ √ß√«¥Â∆ Á∆ ÍÀÁ≈Ú≈ ¡Â∂
«Ú’≈√ ˘ ‹≈ȉ Á∂ Ò¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ÚæÒØ∫ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª √Ó≈«‹’ ¡ßÂ: «’«¡≈Úª ¡Â∂
√Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫ ‹≈‰± ‘؉≈ ÍÚ∂◊≈Õ √ß√«¥Â∆ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’≈’ª Á∆
‹≈‰’≈∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ‘∆ ’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ ¡ßÂ: «’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª
¡ßÂ: «’«¡≈Úª Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ‘∆ «’√∂ √Ó≈‹ Á∆ √ß√«¥Â∆ Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ¡Â∂ «Ú’≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’ ÁØÈØ∫
«Ú«◊¡≈È «¬’ Á±√∂ ”Â∂ ’≈Î∆ «ÈÌ ‘ÈÕ Ï≈‡ØÓØ È∂ Ì≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â Á∂
«Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ◊±Û∑∂ √ÏßË ˘ √ÍæÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ È∂ ª ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª Á∂ Ï≈Ï
ͱ∆ Â∑ª È≈Ò Í椫ۡ≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ª Á∂ Ï≈Ï ͱÈ ÂΩ ”Â∂ «Ú’«√ÂÕ ¡«‹‘∂
√Ó≈‹ª «Úæ⁄ «‹È∑ª Á≈ «’ Ì≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù ¿πÁ≈‘‰ ˛, √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ Ù≈√Â Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò
«˜¡≈Á≈ ¡ßÂ ’ج∆ ¡Ê È‘∆∫ æ÷Á≈ ‘ÀÕ Ì≈ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡ÈÚ∂Ù‰, ⁄≈‘∂ ¿π‘ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ È≈Ò
√Ïß«Ë ‘ØÚ∂, ◊z≈Ó √ÓπÁ≈«¬ È≈Ò ‹ª ¿πÁÔØ◊∆’È Á∆ «ÚË∆ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ÍzÌ≈Ú ¡≈«Á È≈Ò, √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª
‹ª ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â∆¡ª ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Ï≈‡ØÓØ È∂ «¬È∑ª ÁØȪ «Ú«Ù¡ª
«Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á∆ Úß‚ ˘ ˜±∆ Óß«È¡≈ ˛Õ
¡ßÂ (Difference)

«¬È∑ª ÁØÈØ∫ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ ◊±Û∑≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, Ízß± ÁØÈØ∫ «¬’ È‘∆∫ ‘È, ÁØȪ «Úæ⁄ ’πfi Ó‘æÂÚͱÈ
¡ßÂ ‘È ‹Ø «¬√ Â∑ª ‘È :
A. «¬È∑ª «Úæ⁄ «ÚÙ∂ ÷∂Â Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¡ßÂ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª
Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â √≈∂ √Ó≈‹ª Á≈Õ
B. «¬È∑ª ÁØȪ «Úæ⁄ ÍÁÂ∆ √ÏßË∆ ¡ßÂ Ú∆ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â «Úæ⁄ Óπæ÷ ÂΩ “Â∂ “√«‘Ì≈◊∆
¡ÚÒØ’È ÍÁÂ∆” (Participant Observation Method) Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â∆
˘ «‹√ ¡«ÁÓ √ÓπÁ≈«¬ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, ¿π‘ ¿π√ «Úæ⁄ ‹≈ ’∂ Ú√ ‹ªÁ≈ ˛, √≈Ò ÁØ √≈Ò ¿π√∂
√ÓπÁ≈«¬ «Úæ⁄ «‘ßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÍzÂæ÷ ¡ÚÒØ’È È≈Ò √ÓπÁ≈«¬ Á∂ ÒØ’ª Á≈ ‚»øÿ≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ Á±√∂
Í≈√∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ˘ ÁÙÈ (Sampling) Á∆ √Óæ«√¡≈ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, ¿π√∂ ¡Èπ√±⁄∆ ‹ª
ÍzÙÈ≈ÚÒ∆ ¡≈«Á ω≈ ’∂ √±⁄È≈Úª «¬’æ·∆¡ª ’È∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ÍzÒ∂÷ª ¡Â∂ √ß«÷¡’ ÍÁÂ∆
Á≈ √‘≈≈ ÒÀ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
C. √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «¬’ Í≈√∂ √Ó≈«‹’ ÁÙÈ Á∂ È≈Ò Âª Á±√∂ Í≈√∂ «ÈÔØ‹È Á∂ È≈Ò ◊±Û∑≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ «¬Ú≈È√ «Íz⁄≈‚ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ’∂ÚÒ «¬√ ◊æÒ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
‘∆ È‘∆∫ ’Á≈ ˛ «’ √ß√Ê≈Úª «’√ Â∑ª ’ßÓ ’Á∆¡ª ‘È ÏÒ«’ «¬‘ Ú∆ Áæ√Á≈ ˛ «’ ¿πÈ∑ª ˘∂ «’√
Â∑ª ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À, «’√ Â∑ª Í«ÚÂÈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’ ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â ¡≈͉∂ ¡≈Í
˘ «¬√ Â∑ª Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ Á± æ÷Á≈ ˛Õ
D. «¬È∑ª ÁØȪ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ «¬’ ‘Ø ¡ßÂ «¬‘ ˛ «’ ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â √Ó≈‹ª Á≈ ¿πÈ∑ª Á∂ √ßͱÈ ±Í «Úæ⁄
‹ª √Ó◊zÂ≈ «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, ¿πÈ∑ª È≈Ò √Ïß«Ë √≈∂ Í«‘Ò±¡ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹≈‰’≈∆ Íz≈ÍÂ
’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡’√ «’√∂ √Ó≈‹ Á∂ Ì≈◊ª (Parts) Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ √Ë≈‰ ÂΩ
”Â∂ «’√∂ √ß√Ê≈ «ÚÙ∂ ‹ª «’√∂ «’«¡≈ ¡≈«Á «Úæ⁄ π⁄∆ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ
E. ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¤Ø‡∂ ¡≈ÂÓ «ÈÌ √Ó±‘ ‹ª √ÓπÁ≈«¬ Á≈ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Úæ‚∂ ‹ª «Ú¡≈Í’
¡Â∂ «Ú¡’Â∆◊ √ß◊·Èª ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «’«¡≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ‘ÀÕ
B.E.E √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È (Psychology and Sociology)
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È «¬’ Á±√∂ È≈Ò ◊±Û∂∑ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ‘ÈÕ √Ó≈«‹’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È È∂ ª
√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ˘ ‘Ø Ú∆ ȘÁ∆’ «Ò¡≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È ˘ «ÁÓ≈◊ «’«¡≈Úª Á≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 81