Page 84 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

B. √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈∂ Íæ÷ª Á≈ ‹ÁØ∫ «’ ¡ÊÙ≈√Â «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ ’∂ÚÒ È؇
¡≈«Ê’ Íæ÷ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
C. √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È ˛ ‹ÁØ∫ «’ ¡ÊÙ≈√Â «¬’ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ˛Õ
D. √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ ¡Â∂ ’≈Î∆ «Ú¡≈Í’ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ¡ÊÙ≈√Â Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉
¡≈«Ê’ ¡Â∂ ÂπÒÈ≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò √∆«Ó ˛Õ
E. √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ Íz«’Â∆ √Ó±‘Ú≈Á∆ ¡Â∂ ¡ÊÙ≈√Â Á∆ «Ú¡’Â∆Ú≈Á∆ ˛Õ
F. √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ «ÚÚ‘≈≈ÂÓ’ «Ú«◊¡≈È (Behavioural Science) ˛ ¡Â∂ «¬√ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ √Ó±‘ª
È≈Ò √Ïß«Ë «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ¡ß : «’«¡≈Úª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡ÊÙ≈√Â
«¬’ «ÚÚ‘≈≈ÂÓ’ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∂ ¡≈«Ê’ «ÚÚ‘≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ‘≈Ò∂ Âæ’
«˜¡≈Á≈ «Ë¡≈È È‘∆∫ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ’πfi ¡ÊÙ≈√Â∆ ¡≈«Ê’ «’«¡≈Úª Á≈ √ß√Ê≈ÂÓ’ √ÏßË
«Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’È «Úæ⁄ π⁄∆ ÒÀ‰ Òæ◊∂ ‘ÈÕ
G. ÁØÈØ Ù≈√Âª Á∆¡ª ¡«Ë¡ÀÈ ÍÁÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ú∆ ¡ßÂ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √Ó≈«‹’
√Ú∂÷‰ ÍÁÂ∆, «Ú¡’Â∆◊ ‹∆ÚÈ ¡«Ë¡ÀÈ ÍÁÂ∆, ¡ÚÒØ’È ÍÁÂ∆, √Ó≈‹«ÓÂ∆ (Sociometry)
¡≈«Á Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ¡ÊÙ≈√Â «Úæ⁄ ¡≈◊ÓÈ ¡Â∂ «È◊ÓÈ ÍÁÂ∆¡ª Á≈Õ
H. √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÈÔÓ √ÚÌΩ«Ó’ ¡Â∂ √πÂßÂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÚæÒØ∫ ÿ‡È≈Úª ˘ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡√Ò ±Í «Úæ⁄
«⁄æÂ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡ÊÙ≈√Â Á∂ «ÈÔÓ Í±È ÂΩ ”Â∂ √πÂßÂÂ≈ È‘∆∫ ‘πßÁ∆, ¿πÈ∑ª Á∂ È≈Ò «¬‘
ÙÏÁ ‹πÛ∂ «‘ßÁ∂ ‘È-“‘Ø ◊æÒª Á∂ Ï≈Ï «‘‰ ”Â∂” (Other things being equal)Õ «¬È∑ª «Úæ⁄ ‘∂’
ÿ‡È≈ Á≈ √ÏßË ¡≈«Ê’ ’≈’ Á∂ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
B.E.B √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â (Political Science and Sociology)

√Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Á∂ «Úæ⁄ ◊±Û∑≈ √ÏßË ˛Õ ’πfi √Ó∂∫ Ï≈¡Á Âæ’ ≈‹ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’ج∆ Ì∂Á
È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ «¬√∂ ’≈È √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «¬’ ‘∆ «ÚÙ∂ Á∂ ¡Ë∆È ¡≈™Á∂ √∆Õ
AHÚ∆∫ ¡Â∂ AIÚ∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ ≈‹ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡ßÂ ’∆Â≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ ¡Â∂ ≈‹ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â
È≈Ò ¡Â∂ √Ó≈‹, Í«Ú≈, ËÓ ¡Â∂ ’≈˘È ¡≈«Á Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ È≈Ò ’∆Â≈ ‹≈‰ Òæ◊≈Õ
≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Á∆ π⁄∆, ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ √æÂ≈ (Power) Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ˛Õ «¬√ Ù≈√Â Á∂ È≈Ò ≈‹ ¡Â∂
≈‹√∆ ÍzÙ≈√È Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â √ß◊·Â ÓÈπæ÷∆ √Ïß˪ (≈‹È∆«Â’
√Ïß˪) Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘ √ÏßË √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á≈ ‘∆ «¬’ ¡ß◊ ˛Õ ◊≈È È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’
≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ’∂ÚÒ «¬’ ‘∆ Â∑ª Á∂ ÓÈπæ÷∆ √ÏßË, ≈‹ È≈Ò √Ïß«Ë ˛ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â √≈∆ Â∑ª Á∂
√Ó≈«‹’ √Ïß˪ È≈ÒÕ «Ú¡’Â∆ Á≈ ≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «¬’ Á±√∂ È≈Ò «¬ßÈ≈ ÿπ«Ò¡≈-
«Ó«Ò¡≈ ˛ «’ È≈ ª ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â È≈Ò ¡Â∂ È≈ ‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ È≈Ò Í±È ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ ÁØȪ Ù≈√Âª Á∂ Ò¬∆ «¬’ Á±√∂ Á≈ √«‘ÔØ◊ Ï‘π ˜±∆ ˛Õ ÁØÈØ∫ ‘∆ «¬’ Á±√∂ Á∂ «◊¡≈È Á≈ ¿πÍÔØ◊
¡≈͉∂-¡≈͉∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ’Á∂ ‘ÈÕ «◊«‚ß◊√ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ‘∂’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â∆, √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡Â∂
‘∂’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Í«‘Ò∂ «√˪ª ÂØ∫ ¡‰‹≈‰ ÒØ’ª
˘ ≈‹ Á∂ «√˪ª ˘ ÚË≈¿π‰≈ ¿π√∂ Â∑ª Ï∂’≈ ˛ «‹√ Â∑ª ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ‹Ø«ÂÙ (Astronomy) ÚË≈¿π‰≈
«‹È∑ª È∂ «È¿±‡È Á∂ «√˪ (Law of Motion) ˘ È‘∆∫ «√æ«÷¡≈ ‘ØÚ∂∂Õ ’«‘‰ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â
Á∂ Ùπ±¡≈Â∆ «√˪ª ˘ √Ófi‰ Á∂ Ò¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «◊¡≈È Ï‘π ˜±∆ ˛Õ «¬‘ ÁØÈØ∫ Ù≈√Â «¬’ Á±√∂ ”Â∂
’≈Î∆ «ÈÌ ‘ÈÕ «◊Ò’≈¬∆√‡ È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â «Úæ⁄ √≈˘ ÓÈπæ÷∆ √Ïß˪ Á∂ ¿πÈ∑ª Âæʪ ¡Â∂
«√˪ª ˘ ˜± ‘∆ ◊z«‘‰ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈ «‹È∑ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Â∂ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ’È≈ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆
˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Ú¡’Â∆ ˘ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â ¿π√ ˘ ⁄ß◊≈ È≈◊«’ ω≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’Á≈ ˛Õ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ «¬È∑ª ÁØȪ Ù≈√Âª Á≈ √ÏßË «¬ßÈ≈ ÚæË «◊¡≈ ˛ «’ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «¬’
ÈÚ∆∫ Ù≈÷≈ “≈‹È∆«Â’ √Ó≈‹Ù≈√Â (Political Sociology) Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «Í¤Ò∂ ’∆Ï E@ √≈Òª «Úæ⁄
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈ (Political Behaviour) √ÏßË∆ ’∂∫Áª «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù π⁄∆ ÒÀ‰ Òæ◊∂ ‘ÈÕ ‘π‰
≈‹È∆«Â’ «Ú«◊¡≈«È’ Á≈ «Ë¡≈È Ú∆ «¬√ ÚæÒ «◊¡≈ ‘ÀÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 77