Page 94 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñB: √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡ÁÌÚ ¡Â∂ «Ú’≈√

B.E.I √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ¡Í≈ËÙ≈√Â (Criminology and Sociology) È؇
¡Í≈ËÙ≈√Â Á∂ ¡Ë∆È ¡Í≈Ë Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ¡Ë∆È √Ó≈‹ Á≈Õ ¡Í≈Ë
¡Â∂ √Ó≈‹ «¬ßÈ∂ ◊±Û∑∂ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ‘È «’ «¬È∑ª ÁØȪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò∂ «Ú«Ù¡ª-¡Í≈ËÙ≈√Â ¡Â∂
√Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ȘÁ∆’ Á≈ √ÏßË ‘؉≈ √πÌ≈«Ú’ ‘∆ ˛Õ ¡Í≈ËÙ≈√Â «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ Íz√«ÊÂ∆¡ª ˘ «Ë¡≈È
«Úæ⁄ æ÷ ’∂ ‘∆ ¡Í≈Ë Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Íz√«ÊÂ∆¡ª Á≈ «◊¡≈È √Ó≈‹Ù≈√Â È≈Ò ‘∆
Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛Õ ‘π‰ ª «¬‘ «√æË ‘Ø ¸æ’≈ ˛ «’ ¡Í≈Ë∆ ‹ÈÓ‹≈ ȑ∆∫ ‘πßÁ∂Õ ¿π‘ ª √Ó≈«‹’ Ú≈Â≈ÚÈ Á∆
Á∂‰ ‘ÈÕ ¡Í≈Ë∆-«ÚÚ‘≈ ˘ ‹≈ȉ ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂ «Íæ¤∂ ´’∂ ’≈Ȫ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ˜±∆
˛ «’ √Ó≈‹ Á∆ Íz«’Â∆ ˘ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Íz√«ÊÂ∆¡ª Á≈ «◊¡≈È Íz≈Í ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ Á∂ Ò¬∆
¡Í≈ËÙ≈√Â ”Â∂ «ÈÌ «‘‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ
¡Í≈Ë Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ≈‹ Á∂ ’≈˘Èª Á≈ ¿π¶ÿ‰ ˛, ¿πÈ∑ª ˘ ÂØÛÈ≈ ˛Õ ‘Ø ÙÏÁª «Úæ⁄, ’≈˘È-«ÚØË∆ ’ßÓ ˘ ‘∆
¡Í≈Ë «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Í≈ËÙ≈√Â «¬È∑ª ¡Í≈Ë∆ ’≈˘Èª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Ú∆ ’≈™Á≈ ˛, Ò∂«’È «¬È∑ª ’≈˘Èª
˘ √Ófi‰ Á∂ Ò¬∆ √≈˘ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª ÍzÊ≈Úª, ±Û∆¡ª, ÍzßÍ≈Úª ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ÓπæÒª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, «’™«’ «¬È∑ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ª ’≈˘Èª Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛Õ È≈Ò ‘∆
√Ó≈‹Ù≈√Â «¬‘ Ú∆ Áæ√Á≈ ˛ «’ ‹Ø ’≈˘È ÍzÊ≈ Á∂ ¿πÒ‡ ‘؉◊∂, ¿πÈ∑ª Á∂ ¿π¶ÿ‰ Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈ «˜¡≈Á≈ ‘∂◊∆Õ
«¬√ ¡Í≈Ë ¡Â∂ ¡Í≈Ë∆ ’≈˘Èª Á∂ √ÏßË «Úß⁄ ’≈Î∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ˜±∆ ‹≈‰’≈∆ √≈˘ √Ó≈‹Ù≈√Â ÂØ∫ ‘∆
«ÓÒÁ∆ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â È∂ ª «È¡≈Ù≈√Â ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ Ú∆ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈ ˛Õ ¡Í≈Ë∆ Á∆ √˜≈ Á≈
«ÈË≈‰ ¡Â∂ ¿π√ ˘ √˜≈ Á∂‰ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â «◊¡≈È Á≈ ¿πÍÔØ◊ «ÁÈ ÍzÂ∆ «ÁÈ ÚËÁ≈ ‘∆ ‹≈
«‘≈ ˛Õ ¡Í≈Ë∆ Á∂ ÍzÂ∆ ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á∆ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Í‰≈ ’∂ ¿π√ Á∂ √πË≈ Á≈ ÔÂÈ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡Á≈ÒÂ≈ Á∆
Á∂‰ ˛Õ «¬√ Â∑ª √ÍæÙ‡ ˛ «’ «¬‘ ÁØÈØ∫ Ù≈√Â «¬’ Á±√∂ È≈Ò ◊±Û∑∂ ±Í È≈Ò √Ïß«Ë ‘ÈÕ

¡ßÂ (Difference)
«¬È∑ª ÁØȪ Ù≈√Âª «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ ¡ßÂ Í≈¬∂ ‹ªÁ≈ ‘È :
A. √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ √Ïß˪, √Ó≈«‹’ Íz«’«¡≈Úª ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ˛ ‹ÁØ∫ «’
¡Í≈ËÙ≈√Â ’∂ÚÒ ¡Í≈Ë ¡Â∂ ¡Í≈Ë∆ «ÚÚ‘≈ Á≈Õ
B. √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ÷∂Â «¬√ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «Ú¡≈Í’ ˛ «’ «¬√ Á∂ Áπ¡≈≈ √ßͱÈ √Ó≈‹ Á≈, √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ
Á∂ √≈∂ Í«‘Ò±¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ¡Í≈ËÙ≈√Â «Úæ⁄ ’∂ÚÒ «¬’ Í«‘Ò± ¡Í≈Ë∆
«ÚÚ‘≈ Á≈Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ¡Í≈ËÙ≈√Â Á≈ ÷∂Â √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ √∆«Ó ˛Õ
C. √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ ÙπæË ¡Â∂ «√˪’ «Ú«◊¡≈È ˛Õ «¬‘ “’∆ ˛” Á≈ Úȉ ’Á≈ ˛ È≈ «’ “’∆ ‘؉≈
⁄≈‘∆Á≈” Á≈Õ ¡Í≈Ë≈Ù≈√Â ¡Í≈Ë È≈Ò √Ïß«Ë Âæʪ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ ¡Â∂ ’≈Ȫ ˘ ÍÂ≈ ’È
Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛ Í È≈Ò ‘∆ «¬‘ ’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛” Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Ú∆ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ¿πÁ∂Ù
¡Í≈Ë∆ «ÚÚ‘≈ ‹ª ’≈˘Èª Á∂ ¿π¶ÿ‰ ˘ Ø’‰≈ ¡Â∂ ¡Í≈Ë∆¡ª ˘ √πË≈È≈ ˛Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò
«¬‘ «¬’ ¡≈ÁÙ≈ÂÓ’ «Ú«◊¡≈È (Normative Science) ˛Õ
√≈∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È «¬’ Á±√∂ Á∂ ͱ’ ‘È
(All Social Sciences are Complimentary to one Another)
¿πÍØ’Â Ú∂Ú∂ ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «Úæ⁄ ◊±Û∑≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬‘ √≈∂ «Ú«◊¡≈È «¬’ Á±√∂ Á∂ ͱ’ ‘È, ¡≈Í√ «Úæ⁄ «¬’ Á±√∂ Á≈ √«‘ÔØ◊ ’Á∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹ «¬’ √Ó«◊zÂ≈
˛ ¡Â∂ «¬√∂ ’≈È ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ª ˘ «¬’ Á±√∂ È≈ÒØ∫ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ ÍzÂæ÷ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ ¡«‹‘∆
√«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª ‹ª Í«‘Ò±¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ ˘ «¬’ Á±√∂ ÂØ∫
ͱ∆ Â∑ª ÍzÂæ÷ ’È≈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ «¬È∑ª Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ È≈ ’∂ÚÒ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È Á≈ √ÏßË
‘∆ ˛ ÏÒ«’ «¬‘ Á±√∂ Á∂ ͱ’ Ú∆ ‘ÈÕ «¬’ Á≈ «◊¡≈È Á±√∂ «ÚÙ∂ ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ ÓÁÁ Ú∆ ’Á≈ ˛Õ «¬‘ √≈∂
√Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È «¬’ Á±√∂ ÂØ∫ ÓÁÁ ÒÀ∫Á∂ ¡Â∂ «ÁßÁ∂ ‘È «’™«’ «¬È∑ª √≈«¡ª Á≈ ¿πÁ∂Ù Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈‹
Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Í«‘Ò±¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ ‘ج∂ ¿π√ ˘ √Ó«◊z ±Í «Úæ⁄ ‹ª √ßͱÈÂ≈ «Úæ⁄ √Ófi≈«¬¡≈ ˛Õ ‘π‰ ª
«¬È∑ª «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ ÚæËÁ∂ ‘ج∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ Á∂ ’≈‰ ‘∆ Úæ÷-Úæ÷ «Ú«Ù¡ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ¡ßÂÙ≈√Â∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 87