Page 58 - DSOC102_Social Institutions

«¬’≈¬∆ñE: Í«Ú≈ ¡Â∂ «Ú¡≈‘

D. «¬√Â∆¡ª Á∆ ‘∆‰ ÁÙ≈- √ßÔπ’ ͫÚ≈ª «Úæ⁄ («ÍÂz√Â≈ÂÓ’) «¬√Â∆¡ª Á∆ ¡≈«Ê’ ¿πÂÍ≈ÁÈ È؇
Á∂ ’ßÓ «Úæ⁄ Ì≈◊ È≈ ÒÀ‰ Á∂ ’≈È ‘∂·Ò∆ Ș È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’∂ÚÒ ’πfi ‘∂·Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª
«Úæ⁄ ‘∆ «¬√Â∆¡ª ¡≈«Ê’ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ ’ßÓ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ ±Û∆Ú≈ÁÂ≈ Á∆
ÍzË≈ÈÂ≈ ‘؉ ’≈È «¬√Â∆¡ª ˘ ’æπÒ Á∆ «¬æ˜Â Á∂ ±Í «Úß⁄ Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ’≈È «¬È∑ª
Á∂ ¡«Ë’≈ª ¡Â∂ «‘æª Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ
E. √Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ¿πÁ◊Ó- Ï≈Ò «Ú¡≈‘, «ÚËÚ≈-ÍπÈ «Ú¡≈‘ ”Â∂ Ø’, Á‘∂‹ ÍzÊ≈, √Â∆ ÍzÊ≈,
¡ÈÍÛ∑Â≈, ÍÁ≈ ¡Â∂ «¬√Â∆¡ª Á∆ ‘∂·Ò∆ ÁÙ≈ Ú◊∆¡ª √Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ‹ÈÓ √ßÔπ’Â
Í«Ú≈ È≈Ò ‘∆ ‘Ø«¬¡≈ ˛, «‹√ Á≈ ÍzË≈È ’≈È ’Â≈ Á∆ √ÚÀ-«¬æ¤≈ ¡Â∂ ±Û∆Ú≈Á∆ Ú≈Â≈Ú‰ «‘≈
˛Õ ’Â≈ Á∆ «¬æ¤≈ È≈Ò ‘∆ Ï≈Ò «Ú¡≈‘ ‘Ø«¬¡≈ ’Á∂ √ÈÕ «ÚËÚ≈ Á»√≈ «Ú¡≈‘”Â∂ Ø’ ‘؉ Á∂ ’≈È
‹∂’ ’ج∆ «ÚËÚ≈ Á»√≈ «Ú¡≈‘ ’È≈ Ú∆ ⁄≈‘∂ ª ¿π√ ˘ «È≈Á ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ ¡«‹‘∆ ÍÃ√«ÊÂ∆
«Úæ⁄ ¿π√ ’ØÒØ∫ ’ج∆ ◊ÒÂ∆ Ú∆ ‘Ø ‹≈‰≈ √πÌ≈«Ú’ ˛Õ √ßÔπ’ ͫÚ≈ È∂ √Â∆ ÍzÊ≈ ¡Â∂ ¡ÈÍÛ∑Â≈ ˘
Ú∆ ÚÛ≈Ú≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ
F. √π÷∆ «Ú¡≈‘πÂ≈ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡- √π÷∆ «Ú¡≈‘πÂ≈ ‹∆ÚÈ Á∂ Ò¬∆ ÒÛ’≈ ¡Â∂ ÒÛ’∆ «Úæ⁄ «Ú⁄≈’
√ªfi ‘؉∆ ˜±∆ ˛Õ «¬‘ ª ‘∆ √ßÌÚ ‘Ø √’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ ¿π‘ «ÈøÂ «¬’-Á±√∂ Á∂ «Ú⁄≈ª È≈Ò ‹≈‰±
‘؉, Ízß± ÓÀ∫Ïª «˜¡≈Á≈ ÂÁ≈Á ”⁄ ‘؉ ’≈È ¡Â∂ ◊πÍ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘؉ Á∂ ’≈È ¡«‹‘≈ √ßÌÚ
È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ Í«‘Òª Á±√∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ √≈‘Ó‰∂ ÍÂ∆-ÍÂÈ∆ Á∆¡ª ◊æÒª ’È≈ ÌæÁ≈ ‹ª ¡ÙÒ∆ÒÂ≈ Á∂
«ÚπæË Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬√ ’≈È ÍÃøÍ≈◊ √Óæ«√¡≈Úª ¡Â∂ ÍzÊ≈Úª È≈Ò ÍzÌ≈«Ú √ßÔπ’ ͫÚ≈
√π÷∆ «Ú¡≈‘πÂ≈ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ‘Ó∂Ù≈ ÂØ∫ π’≈Ú‡ «‘≈ ˛Õ
G. ’ΩÛ≈ Í«Ú≈«’ Ú≈Â≈Ú‰- √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ Óπ÷∆¡≈ Á≈ «Èß’πÙ Ù≈√È ‘؉ Á∂ ’≈È ¡Â∂ «ÈøÂ
¡«Ë’≈ª ¡Â∂ ’ÂÚª Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Á∂ ’≈È, ¤Ø«‡¡ª ˘ È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ Úæ«‚¡ª Á≈ √ÈÓ≈È ’È≈
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ÓÀ∫Ï ÓÈÓ˜∆ Ú≈Ò≈ «ÚÚ‘≈ È≈ ’’∂ ’ΩÛ≈ «ÚÚ‘≈ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πµÍ ÂØ∫ Á∂÷‰ «Úæ⁄ ª
ÓÀ∫Ïª «Úæ⁄ «ÈøÂ √«‘ÔØ◊ ¡Â∂ «Í¡≈ «Á÷≈¬∆ «ÁßÁ≈ ˛ Ízß± ¡√Ò «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ È≈Ò ‘∆
Úæ‚≈ ¡≈’≈ ‘؉ Á∂ ’≈È ¡Â∂ ’ΩÛ∂ «ÚÚ‘≈ Á∂ ’≈È √Ïß˪ «Úæ⁄ ¿πÍ⁄≈«’Â≈ ¡≈ ‹ªÁ∆ ˛Õ
H. ¡ΩÒ≈Á Á∂ ÍÀÁ≈ ‘؉ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈- «’™«’ √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ Ï≈Ò «Ú¡≈‘ ˘ ¿πÂÙ≈‘ «ÓÒÁ≈ ˛ ¡Â∂
Ïæ«⁄¡ª Á≈ Í≈Ò‰ ÍØÙ‰ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ ͱ≈ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈, «’™«’ √Ë≈‰ ’ØÙ Í≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ «˜¡≈Á≈ Ïæ«⁄¡ª ˘ Ú∆ ’ج∆ ÏØfi È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÈÚ∂∫ «Ú¡≈‘∂ ‹ØÛ∂ ˘ Ú∆
√ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ √≈∂ Â∑ª Á∆ √πæ«÷¡≈ «ÓÒ∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬‘ √≈∂ ’≈È ¡ΩÒ≈Á ÍÀÁ≈ ‘؉ Á∂ Ú≈Ë∂
«Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘πßÁ∆ ˛Õ

(Ï) ¡≈«Ê’ ◊À-’øÓ ‹ª ÁØÙ (Economic Dysfunctions or Disadvantages)
√ßÔπ’ ͫÚ≈ Á∂ ÍzÓπæ÷ ¡≈«Ê’ ◊À-’ßÓ ‹ª ÁØÙ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ‘È-
A. «Ó‘È Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¡Â∂ ’πÙÒÂ≈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡- √ßÔπ’ ͫÚ≈ Á≈ ’ج∆ Ú∆ ÓÀ∫Ï ÓΩ’≈ «ÓÒ‰ ‹ª
ؘ◊≈ «ÓÒ‰ ”Â∂ Ú∆ Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ’ßÓ ’È≈ Í√ßÁ È‘∆∫ ’Á≈Õ «¬√ Á≈ ÍzÓπæ÷ ’≈È ¡≈͉∂ Í«Ú≈
È≈Ò ÓØ‘, ÍøzÍ≈ Á∆ Íz«ÚÂ∆ ¡Â∂ Í«Ú≈«’ √π«ÚË≈Úª ÂØ∫ Úªfi≈ È≈ ‘؉ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˛Õ ¿π‘ √Ø⁄Á≈ ˛
«’ ‹∂’ ÓÀ∫ Ï≈‘ ’ßÓ ’È ‹≈Úª◊≈ ª ¿π‘ √‘±Òª Íz≈Í ȑ∆∫ ‘؉◊∆¡ª ‹Ø ÓÀ˘ Ó∂∂ Í«Ú≈ «Úæ⁄
Íz≈Í ‘Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ ‹Ø «Ú¡’Â∆ «Ó‘È ’Á∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ ‹∆ÚÈ Ì «˜¡≈Á≈
«Ó‘È ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ ÿ «Úæ⁄ ’πfi ÓÀ∫Ï ¡«‹‘∂ Ú∆ ‘πßÁ∂ ‘È ‹Ø «’√∂ Ú∆
Â∑ª Á∆ ¡≈«Ê’ ÓÁÁ È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ Í √‘±Òª Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ È≈Ò «Ó‘ÈÂ∆
ÓÀ∫Ï Á∆ ’≈‹ ’πÙÒÂ≈ ÍzÌ≈«Ú ‘πßÁ∆ ˛Õ
B. √Ë≈‰ ◊∆Ï∆- √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ ’πfi ¡≈Ò√∆ ÓÀ∫Ï ‘πßÁ∂ ‘È ‹Ø «’√∂ Â∑ª Á≈ √«‘ÔØ◊ È‘∆∫ «ÁßÁ∂
Í ‹Ó∑≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ √Ë≈‰ ËøÈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ’≈È Á±√∂ ÓÀ∫Ï «˜¡≈Á≈ ËøÈ ¿πÍ≈‹È
Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¿πÁ≈√∆È ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, ¿π‘ √Ø⁄Á∂ ‘È «’ «˜¡≈Á≈ ËøÈ ’Ó≈ ’∂ ’ج∆ Ò≈Ì È‘ƒ, «’™«’
¿π‘ ¿π√ ˘ «Ú¡’Â∆◊ ±Í È≈Ò ÷⁄ È‘ƒ ’ √’Á∂Õ √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ ’Ó≈¿π‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆
√ß«÷¡≈ ÿæ‡ ¡Â∂ ÷≈‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ √ß«÷¡≈ «˜¡≈Á≈ ‘πßÁ∆ ˛, «‹√ Á∂ √ßÔπ’ ͫÚ≈ «Úæ⁄ √Ë≈‰
◊∆Ï∆ ω∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ
C. ÈÚ∂∫ ¡≈«Ê’ «Ú⁄≈ª Á∂ «ÚπæË- ¿πÁÔØ«◊’ Íz◊Â∆ Á∂ È≈Ò ’π‡∆ ¿πÁÔØ◊ ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈«Ê’
¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ ’∂∫Á Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÷∂Â∆ Á≈ Ó‘æÂÚ Ï‘π ÿæ‡ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ Ízß± Í«Ú≈ Á≈ «Í¡≈ ¡Â∂
ÍßzÍ≈◊ ’≈ØÏ≈ Á∂ ’≈È ÓÀ∫Ï Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ÎÀ’‡∆ «Úæ⁄ ’ßÓ ’È Á∂ «ÚπæË ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Íπ≈‰∂
«Ú⁄≈ ‘؉ Á∂ ’≈È ¿πÈ∑ª Á≈ ÍÃÌ≈Ú √ßÔπ’ ͫÚ≈ Á∂ ¡≈«’’ Íæ÷ ”Â∂ «Í¡≈ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 51