Page 11 - DEDU402_DEVELOPMENT_OF_LEARNER_AND_TEACHING_LEARNING_PROCESS_PUNJABI
P. 11

f;fynkoEh dk ftek; ns/ f;ybkJh f;Zfynk gqfeqnk

                     B'N       fNZuk j[zdk  j?,  gozs{  fJ;  nfXnB  dk nkXko wB[Zyh fttjko B{z th pDkfJnk iKdk j?.
                               gfjbK wB'ftfrnkB dh ;jkfJsk s'A gP{nK d/ fttjko dk gq:'rkswe nfXnB (Experimental
                               Study) eo fbnk iKdk j? ns/ pknd ftZu wB[Zyh fttjko d/ Bkb gP{ fttjko dh s[bBk eoe/
                               wB[Zy  dk  nfXnB  eoB  ftZu  ;cbsk  gqkgs  eo  bJh  iKdh  j?.    wB[Zyh  fttjko  ;[Gkfte
                               (Natural) ns/ nofis iK f;ZyD:'r  Acquired or learned) d' gqeko dk j[zdk j?.  fJBQK d'jK
                               gqeko d/ fttjkoK dk nfXnB nkX[fBe wB'ftfrnkB ftZu ehsk iKdk j?.

                               fJ;  gqeko  wB'ftfrnkB  dk  ;o{g  nfXnswtkd  (Spiritualism)  s'A  jNke/  wB[Zy  ns/  gP{  d/
                               fttjko s/ e/Afdqs j'fJnk.



                               eh s[;hA ikDd/ j'  nkgD/ P[o{nksh ;w/A ftZu wB'ftfrnkB dk nfXnB doPBPk;so dh fJZe
                                              Pkyk d/ o{g ftZu ehsk iKdk ;h.  ;zB 1879 ftzu ftfb:w t[zN B/ iowBh
                                              d/  „fbgfir‟  ftPtftfdnkbk  ftZu  wB'ftfrnkB  dh  gfjbh  gq:'rPkbk
                                              ;Ekfgs ehsh ns/ fJ; d/ Bkb jh wB'ftfrnkB j'bh^j'bh doPBPk;so s'A
                                              nbZr j' frnk.

                               1H3  wB'ftfrnkB fJZe ftfrnkB (Psychology is a Science)
                               wB'ftfrnkB gP{ ns/ wB[Zy d/ fttjko d/ nfXnB dk fJZe ftfrnkB j?.  fJ; B{z j[D sZe
                               ftfrnkB  dk  ;EkB  gqkgs  j'  u[Zek  j?.    fit/A  P[ZX  ftfrnkB  (Pure  Science)  ftZu  gq:'rK
                               (Experiments d/ nkXko s/ fBPfus f;XKs ns/ fB:w eZY/ iKd/ jB, T[;h soQK wB'ftfrnkB
                               ftZu fttjko^;zpzXK fB:wK ns/ f;XKsK dk fBo{gD eo fbnk frnk j?.  fJjBK jh fB:wK ns/
                               f;XKsK  d/  nkXko  s/  wB[Zyh  fttjko  dk  nfXnB  ehsk  iKdk  j?.    fJjBK  d/  jh  nkXko  s/
                               fttjkoK d/ ekoBK dh y'i eo bJh iKdh j? ns/ fttjko d/ G{s (Past) ns/ GftZy (Future)
                               dh ;zGktBktK dk gsk th brkfJnk iKdk j?.  wB'ftfrnkB e'o/  fuzsB  (Thinking) dk ftPk
                               BjhA j?, fJ; ftZu sK gq:'rkswe (Experimental) fijhnK ftfrnkBe gZXshnK dk ;jkok b?
                               e/  gqwkD  fJeZm/  ehs/  iKd/  jB.    wB[Zy  nkgD/  tksktoD  (Environment)  d/  T[s/ie
                               (Stimulants)  d/  gqsh  i'  nB{feqnktK  (Responses)  do;kT[Adk  j?  T[jBK  dk  jh  nfXnB
                               wB'ftfrnkB  d[nkok  ehsk  iKdk  j?,  fJ;  gqeko  n;hA  efj  ;ed/  jK,  ^  “wB'ftfrnkB  wB[Zy
                               fttjko ns/ tksktoD ftZu ;fEs T[s/ie d/ gqsh wB[Zy d[nkok do;kJh rJh nB[feqnktK d/
                               nfXnB dk ftfrnkB j?.

                               n;b ftZu wB'ftfrnkB wB[yh fttjko dk ftfrnkB j?.  fJ; B{z gdkoE (Material Science)
                               BjhA wzfBnk ik ;edk.  fJ; B{z gqfeqsh ftfrnkB (Natural Science) th fejk ik ;edk j?.
                               wB'ftfrnkB (Psychology) ns/ gdkoE ftfrnkB (Material Science) ftZu fJZe ftP/ ns/
                               w"fbe  nzso  j?.    gdkoE  ftfrnkB  ftZu  gdkoE  T[Zs/  jo/e  gqeko  dk  fB:zsoD  (Control)
                               oZfynk ik ;edk j?, ns/ gq:'rPkbk ftZu wB'ftfrnkBe gqhyD eoe/ ;cbsk gqkgs ehsh ik
                               ;edh  j?.    fJ;d/  T[bN  wB'ftfrnkB  ftZu  gdkoE  d/  ;EkB  s/  fJZe  nfijk  wB[Zyh  ftPk
                               (Subject j[zdk j?  fi; s/ gdkoE dh soQK fB:zsoD BjhA ehsk ik ;edk.  wB[Zyh^fdwkr dk
                               g{oD fB:zsoD oZyDk ;zGt BjhA j[zdk.  fdwkr dh d'V T[Zs/ fB:zsoD BjhA j' gkT[Adk.  T[j
                               B:{:koe dh ;'udk j? sK gb Go ftZu T[j ghfezr dh ;'uD brdk j?.  i/eo fe;h dh rZb
                               ;[BD ftZu T[j ftn;s j? sK fJedw jh wB ftZu e'Jh j'o rZb x[zwD brdh j?.  fJ; gqeko
                               wB[Zyh fdwkr T[Zs/ gdkoEK dh soQK fB:zsoD BjhA j[zdk.  fJj jh ekoB j? fe wB'ftfrnkB d/
                               gq:'rK d/ cb;o{g id'A wkBf;e fttjko dk nfXnB ehsk iKdk j? iK fdwkr^;zpzXh fB:w ns/
                               f;XKsK  B{z  o{g  fdZsk  iKdk  j?  sK  T[jBK  ftZu  nB[wkB  (Inferences)  ns/  ;zGktBktK
                               (Probabilities)  io{o  jh  ofjzdhnK  jB.    fJ;  bJh  wB'ftfrnkB    G"fse    ftfrnkB
                               (Physics)  ns/  o;kfJD  ftfrnkB (Chemistry) dh soQK P[ZX ftfrnkB (Pure Science)
                               j?.


           4                                             LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16