Page 163 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡Â∂ «ÍÂ, Ïæ⁄∂, ÈΩ’ ¡Â∂ «¬æÊ∂ Âæ’ «’ Á≈√ (slaves) Ú∆ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡√∆∫ Ù≈Ï«Á’ ¡Ê È≈Ò
Í«Ú≈ Á≈ ¡√Ò ¡Ê √ÍæÙ‡ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ «¬æÊØ∫ Âæ’ Í«Ú≈ Á∂ ¡√Ò ¡Ê Á≈ √ÏßË ˛, «ÚÁÚ≈Ȫ «Úæ⁄ «¬’
«Ú⁄≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ˛Õ ’πfi «ÚÁÚ≈È ‹∂’ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ÍÂ∆-ÍÂÈ∆ ¡Â∂ ’π¡≈∂ Ïæ⁄∂ ‘∆ Ù≈«ÓÒ ’Á∂ ‘È Âª
’πfi «Ú⁄≈’ Á≈Á≈-Á≈Á∆, ÈΩ’ ¡≈«Á ˘ Ú∆ Í«Ú≈ Á≈ ¡ß◊ ÓÈÁ∂ ‘ÈÕ ‘∂· «Ò÷∆¡ª Íz∆Ì≈Ù≈Úª ÂØ∫ «¬‘ Ú∆
√ÍæÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈-
√ÚÙz∆ ¡≈◊ÏÈ ¡Â∂ «ÈÓ’≈Î (Ogburn and Nimkoff) È∂ Í«Ú≈ Á∆ Íz∆Ì≈Ù≈ ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛, ““Ïæ«⁄¡ª
√«‘ ‹ª «‘ «¬’ ÍÂ∆ ÍÂÈ∆ Á∂ ‹ª «’√∂ «¬’ ÍπÙ ‹ª «¬’ «¬√Â∆ «¬’æÒ∂ ‘∆ Ïæ⁄∂ √«‘ «¬’ ÊØÛ∂ Ï‘πÂ
√Ê≈¬∆ √ßÿ ˘ Í«Ú≈ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ””
√ÚÙz∆ ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Í∂‹ (Maclver and Page) È∂ Í«Ú≈ Á∂ ’ßÓ ¡Â∂ ¿πÁ∂Ùª ”Â∂ ˜Ø «ÁßÁ∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛ «’,
““Í«Ú≈ Íz≈Í «ÈÙ«⁄ √∆«’ √ÏßË È≈Ò Íz∆Ì≈«Ù «¬’ ¡«‹‘≈ √Ó±‘ ˛ ‹Ø Ïæ«⁄¡ª Á∂ ÍÀÁ≈ ’È ¡Â∂ Í≈Ò‰
ÍØÙ‰ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’Á≈ ˛Õ””
√ÚÙz∆ Ï◊√ ¡Â∂ Ò≈’ (Burgess and Locke) Á∂ ¡Èπ√≈, ““«¬’ Í«Ú≈ «Ú¡≈‘, ÷±È-√ÏßË ‹ª ◊ØÁ ÒÀ‰
Á∂ ÏßËȪ È≈Ò √Ïß«Ë «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «¬’ ¡«‹‘≈ √Ó±‘ ˛ ‹Ø «’ «¬’ ◊z«‘√Ê∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ‹Ø
«¬’ Á±√∂ Á∂ È≈Ò ¡ßÂ: «’«¡≈ ¡Â∂ ¡ßÂ:√ßÁ∂Ù ’Á∂ ‘ج∂ ÍÂ∆ ÍÂÈ∆, Ó≈Â≈-«ÍÂ≈, ÒÛ’∂-ÒÛ’∆ ¡Â∂ Ì≈-ÌÀ‰
Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ √Ó≈«‹’ ’ßÓ ˘ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬’ √Ë≈‰ √ß√«¥Â∆ ˘ Áæ√Á∂ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ æ«÷¡≈
’Á∂ ‘ÈÕ
Ì≈Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‚≈. ‚∆. ¡À Ó‹±ÓÁ≈ (D.N. Majumdar) Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ ““Í«Ú≈ ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈
√Ó±‘ ˛ ‹Ø «¬’ Ó’≈È «Úæ⁄ «‘ßÁ∂ ‘È, ÷±È È≈Ò √Ïß«Ë ‘È ¡Â∂ √Ê≈È, ÓÂÒÏ ¡Â∂ Í≈√«ÍÃ’ ’ÂÚ «◊¡≈È
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ï≈Ï ‘؉ Á∆ ⁄∂ÂøÈÂ≈ ‹ª Ì≈ÚÈ≈ æ÷Á∂ ‘ÈÕ””
¡√Ò «Úæ⁄, Í«Ú≈ «¬√Â∆-ÍπÙ Á∂ √∆«’ √Ïß˪ È≈Ò √ß◊«·Â ’∆Ï-’∆Ï «¬’ √Ê≈¬∆ √ß◊·È ˛Õ Í«Ú≈
Á≈ ¡Ê ‘∂· «Ò÷∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á∂ Úȉ È≈Ò ‘Ø Ú∆ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈-

Í«Ú≈ Á∆¡ª Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª (Chief Characteristics of Family)
A. «Ú¡≈‘ √ÏßË (Mating relationship)- «¬’ Í«Ú≈ Á≈ ‹ÈÓ «¬√Â∆-ÍπÙ Á∂ «Ú¡≈‘ √Ïß˪ È≈Ò ‘πßÁ≈ ˛Õ
«¬‘ √ÏßË √Ó≈‹ È≈Ò ÓȘ± ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ √∆«’ √ÏßË √Ê≈«Í ‘؉ Á∂ ÎÒ√±Í
‹Ø √ßÂ≈È ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∆ ˛ ¿π√ ˘ √Ó≈‹ √Ú∆’≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ Ú∆ ¡≈͉∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Á∂ È≈Ò ¿π√ Í«Ú≈
Á∂ ÓÀ∫Ï ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «Ú¡≈‘-√ÏßË ¿πÓ Ì Ï«‰¡≈ «‘ßÁ≈ ˛, ‹∂’ «¬√ ÁΩ≈È «Ú¡≈‘-ÂÒ≈’ ‹ª ÓΩÂ
Á∂ ’≈È ‡πæ‡ È≈ ‹≈‰Õ
B. ’πfi ¡≈«Ê’ «ÚÚ√Ê≈ (Some economic system)-Í«Ú≈ Á∆ «¬’ Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ Ú∆ ˛ «’ ‘∂’ Í«Ú≈
«Úæ⁄ ’ج∆ È≈ ’ج∆ ¡≈«Ê’ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ «‹¿»∫Á∂ «‘‰ Á∂ Ò¬∆ ˜±∆ Ú√±¡ª ˘ Íz≈Í ’È Á≈ √≈ËÈ ˜±
‘πßÁ≈ ˛ «‹√ È≈Ò Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á≈ Í≈Ò‰ ÍØÙ‰ ‘Ø √’∂Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Íπ≈‰∆ ÷∂Â∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á∂
¡Ë∆È Í«Ú≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ «¬’≈¬∆ ‘πßÁ≈ √∆ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ √≈∂ ÓÀ∫Ï «ÓÒ ’∂ «¬’ ‘∆ ˜Ó∆È ”Â∂ ÷∂Â∆ ’Á∂
√ÈÕ ÚÂÓ≈È ¡≈Ëπ«È’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Í«Ú≈ ¿πÍÔØ◊ Á∆ «¬’≈¬∆ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ √≈∂ ÓÀ∫Ï ⁄≈‘∂ ¡Òæ◊-¡Òæ◊
‹◊∑≈ ’ßÓ ’’∂ ’Ó≈™Á∂ ‘؉ Í ¿π‘ ¡≈͉∆ ’Ó≈¬∆ Á∂ Úæ‚∂ «‘æ√∂ ˘ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‘∆ ÷⁄ ’Á∂ ‘ÈÕ
C. ÚßÙ-È≈Ó Á∆ «ÚÚ√Ê≈ (A system of nomenclature)-‘∂’ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ÚßÙ-È≈Ó «ÈÙ«⁄ ’È Á≈ ’ج∆
È≈ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù «ÈÔÓ ‘Ø«¬¡≈ ’Á≈ ˛ «‹√ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬’ Í«Ú≈ Á∂ Ïæ«⁄¡ª Á≈ ¿πÍÈ≈Ó (surname) ‹ª
ÚßÙ-È≈Ó «ÈË≈« ‘πßßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Í«Ú≈ Á∂ ÚßÙ‹ª ˘ Í«‘⁄≈ȉ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒÁ∆ ˛Õ «¬‘ ÚßÙ-È≈Ó
Ó≈ÂzÚßÙ∆¬∂ (matrilineal) ‹ª «ÍÂzÚßÙ∆¬∂ (patrilineal) ÁØÈØ∫ ‘∆ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ ÚÀ√∂ ª √≈‚∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «ÍÂz√Ê≈È∆¬∂
Í«Ú≈ «˜¡≈Á≈ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
D. «¬’ √Ë≈‰ «ÈÚ≈√ (A common habitation)-‘∂’ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ «‘‰ Á∂ Ò¬∆ «¬’ √Ë≈‰ «ÈÚ≈√
‘πßÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ «ÈÚ≈√ Ó≈Âz√Ê≈È∆¬∂ «ÈÚ≈√ (Matrilocal residence), «‹Ú∂∫ ÷ª√∆, ◊≈Ø, È≈Ô ¡≈«Á ÒØ’ª «Úæ⁄
‹ª «ÍÂz√Ê≈È∆¬∂ «ÈÚ≈√ (Patrilocal residence), «‹Ú∂∫ √≈‚∂ ÓæË √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ ¡æ‹ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄

156 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY